Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1972, Page 5

ARNI OLA
UM
SKÉMANN
OG
FLEIRA
1. október 1972
í íslendiinig'»soigu(m úir og grúiir af örstuttum frá-
sögnum, sem geta veriö hinar beztu heimikiir um
sannle.iksgiMi sagnanna, ef þeim væri veitt athygli.
Stundúm eru þetta aðeins stuttar setnimgar, sem
m-enn hlaupa yfir, eða þá að sagt er, að þaer komi
eins oig skrattinm úar sauðarleggrmm og sé þvi ekkert
mark á þeim takan-di. Ég heÆi áður bent á tvær setn-
intgar af þessu tagi, sína í hvorri sögu, og virðast
þser í fljótu bragði vera innsfcot af handaihófi, en
styðja þó hvor aðra svo að mark er á takandi.
Önnur setningin er í Haukdælaþætti: „Öxará var
sfeðsm veitt í Almannagjá og fellur nú eftir Þingvelli.“
Hiin setnmgin er í Hænsa-Þóris sögu, þar sem sagt
er frá þinigdeild. þeirra Þórðar geMis og Tunigu-Odds:
„JMimgið var þá umdir Ármanmsfeli]i.“ Þetta sýnir
hvenær Öxará var veitt í Almannagjá, þvi að þá
heffer verið svo mikið flóð á Þinigvelli, að ekki hefir
verið umnit að halda þingið þar, o,g þess vegna er það
i þetta eima siim umdír Ánr,anmsfeili. Þetta hefir
gerzt annaðitovort sarnfl sumarið, eða árið eftir að
re'mraisffi ár'iimiaar var breytt, fer það eftir því hvort
verkið h’efiir verið unnið að haustlagi eða vorlaigi.
Þess er getið hé-r tiil þess að styðja þá skoðun, að
heppilegra sé að leita uppi slikar setningar í sögun-
Uim,. heldur en ómerkja sögumar og tæta þær sundur
svo að eklö sitanÆ steinn yfiir- steimi.
Eifiks saga rauða hefir sérstöðu í fomum bók-
mTOntum, vegna þess að hún segir írá lanidnámi
Græn’Iaradis* hvemig Amerika fannist og tilraun Þor-
fSmnms karisefnis affl nema land í Vínlandi Um þessa
sögui mua,n hafa veri® ritað miklu meira erlendiis en.
um nofekra aðra ísienzka sögu„ og ekkert hefir skort
á a® saimMteitaigildl hænnar væri dregið í efa. Miig
]air?ar þwi ttiffl að benda á nokkrar frásaignir i henni,
sem- mftmu’m he’fír ek’ki þót.t skipta miklu máli, og
sumt tadxð óskiljamlegt og því einskis virði, en bera
nú sa'nmleiksgildi hennar vitni, vegna aukinmar þekk-
ingair'.
Somarið 1000 sendi Ólafur konungur Tryggvason
Hjalta Skeggjason og Gissur hvita með trúboð tii
íslands, en Leif Eiríksson frá Brattahlíð með trúboð
til Grænlands. Þá um haustið (9. september) féli Ólaf-
ur konungur á Orminum larrga við Svoldur og hafði
hann því ekki meiri afskipti af trúboði i þessuim
löndum. Um erindisiok þeirra Gissurar og Hjalta
þarf hér ekkí að tala, en heimför Leifs Eiríkssonar
varð sögiuleg, þvi að þá fann hann Ameriku og bjarg
aði jáfnframt 15 mönnum af skipi i sjávarháska.
Fyrir þetta fékk hann auknefni sitt og hiefix síðan
verið. nef.ndur Leifur heppni.
Hann hafði á skipi með sér prest og kennimenn,
sem Ólafur konungur hafði fengið honum til lið-
veizlu við að kristna Grænland. Hann sigldi beint
heím til Rrattahlíðar og tók þegar að boða nýj;a trú.
En um viðtökurnar skaut í tvö hom hja foreldrum
hans. „Eirikur tók þvi máli seint að láta. sið sinn“,
en ÞjóðiiLldur fagnaði hinum nýja sið. Varð þeim
hjó’num þetta að ágreiningsefni og tók Þjóðhildur
þá til sinna ráða og lét reisa kinkju „eígi affinærri
húsunum". — Þessi sögn var lengi vefengd, vegna
þess að hvergi sást móta fyrir kirkjurústum í Bratta
'hlið. En hvernig fór? Fyrir skömmu voru grafnar
upp rúsitir Þjóðhildarkirkj u I Brattahlíð, og sann-
aðist þá að saigain fór með rétt máiL
Þar sem segir frá divöl Karlsefnis í Hópi á Vin-
landi,. er þess. getið, að Skrælinigjair komu þaragað
þrívegis á svo miklum húðkeipaflota, að þvi var lik-
atst „seim straumur stæði“ eða „sem. kolum væri
sáið fyrir Hópið“. Segir siðan að þeia- ha.fi í hvert skipti
veiifað trjám á skipunum, ýmist réttsælis eða rarag-
sælds. Viistsu þei’r Karlsefni ekki hverjiu þetta gsgndi,
en héldiu að það væri eitthvert tákn. Þetta þótti mönn
um lemgi óskiljanlegt,. en sivo’ kom dr. Vllhjálim’ur
SteMnisson með skýringuna. Hiann segir svo i bók
S’inrti' „Greeniand":
„Það er göð lýsingin. á þvi,, er kúðfeeipaflotl Esfei-
móa ráJigaðist bústað þeirra Karlsefni,sv að þeim sýnd-
ist vera veifað trjám á bátunum. Þetta er einmitt
það, sem manni sýnist, þegar kajakafloti Eskimóa
nálgasit og tvíiblöðuðu áruraum er ditfið ótt og titt í
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5