Lesbók Morgunblaðsins - 09.09.1973, Page 16

Jórukleif
Framh. af bls. 14
þremur öld'um vair farið
«ð kaílía Jóruklo'f sandgilið
þar sem Kaldadallsleiðin kem-
'ur ofan af Ihálsinum ag iiggur
niður á Hofmannaflöt. Norð-
lendingium er kennt um iþetta,
þegar þeir voru :í skreiðanferð
um hingað suður. Þeim iþótti
sand'giii'ð ofan við Moyjarsæ'ti
haíriia eiinkennileg't, vissu ekki
nafn á því, en 'höfðu heyrt iget
ið um að Jórukleitf vaori nærri
Þingvöllum. Og svo itöldu þeir
sér trú um að þetta væri Jóru-
klei.f.
Ekki þarf nema einn gifck fi
hverri veiðistöð, og sá sem
fyrstur Jét sér hugkvæmast að
þarna væri Jórukleif, hefir tal
ið mörgum öðrum trú ium að
svo væri. Siðan hefiir hver haft
þetta effcir öðrum, og svo ramt
hefir icveðið að þessu, að jafn
vel hér syðra voru menn farn-
ir að kalia sandgilið Jórukleif,
af þvií að þeir vissu ckki hvar
hin rétta Jórukleif er. Þegar ég
ffór í fyrsta Skiptti' nocrð-
ur K'aldadalsleið, 'þá benti
sunnlenzkur maður mér á, að
sandgilið fyrir ofan Meyjar-
sæti héti' Jórukleif. Síðan er
að Visu Jiðin hál'f öld, en ég
er hræddur um að marg-
ur halldi enn að sandgllið heiti
þessu nafni.
Á seinni árum hefdr vaknað
lofsverður áhugi manna meðal
urn verndun örnefna, að þau
glatist ekki, að þau séu 'leið-
rétt ef þau eru afbökuð og að
þau færist ekki af einum stað
á annan, þar sem iþau hafa
aldre'.' áttt 'heima. Ýmis örnetfni
hafa sætt þeirri meðferð og er
þá jafnframt boðið 'heim þeirri
hætt'u, að þau 'kæfi önnur ’forn
örnefni Svo ihefir farið um
Jóruk'lei'f, en sem betur fer heif
ir það nafri eílgi' enn
útirýmt hinu rétta örnefni.
Sandigilið í ■hátei'num n'orðan
við Hofmannaflöt heitir K'lúft-
ir, eða Sandkluftir, og vatnið
norðan v'ð hálsinn dregur nafn
áf þvd og hei'tir Sandklufta-
vatn. Kluftanafnið er fornt,
það kemur 'fyrir 'á tveimur stöð
um f Harð'arsögu og á tveimur
stöðum 5 Þorigils >sögu og Haf-
Jiða, en að vlisu nefnt Sand-
'kluftir á seinni staðnum. Það
vrrði'ist 'sýna að nöfnin K'luftir
og Sandkiluffir hafi þá verið
notuð jöfnum hön'dum.
Á þetta er bent hér ef vera
mæfti að 'það yrði til þess, að
menn hætitu að fcaBl'a isandigilið
þarna Jórukleilf, svo að
Jóru-örnefnin fái ha’jdizt inn-
an sinna upþhaílegu takmarka.
Walt
Withman
Framh. ,af bls. 7
að hann kynni ekki að yrkja
— flatneskja og heimskulegt
orðagjálfur voru einkunnar-
orðin — og áttuðu sig engan
veginn á þeim undrum og
stórmerkjum sem voru að
gerast með Whitman og
Bandaríkjunum; áhrifa-
gjarn almenningur áttaði sig
eigi að heldur og til að
leggja eitthvað til mála sjál-
fur; dró upp úr söguryki
hreinlífishrísinn, arfinn frá
Evrópu, púritanismann, og
sjá: Whitman var kynóður.
Þannig mátti hann
þrásitja hásæti útskúfunar á
Ijóðdögum sínum — og verk
hans miklu lengur — eins og
flestir sem ekki tjá sig eftir
fyrirfram gefnum formú-
lum, svo í list sem í lífi.
Þessi mesti söngvari Ameri-
ku. — lýræðis og ein-
staklingshyggju í alheims-
veldi — hlaut þvi að deila
kjörum með sumum öðrum
snillingum Bandarikjanna,
t.cL Melville og Poe.
Ljóð hans eru ekki kyn-
ferðisleg í venjulegri mer-
kingu þess orðs, en sannlega
má segja að ljóð hans öll séu
kynvakin en öðlist i
víðfeðmi sinni eins konar
alást; öll hin lifandi náttúra
— og sjálfur alheimurinn —
faðmast i sjálfsást sem þó
sameinar allt og alla; líkama
og sál, mann og konu, stokk
og stein, fjall og þúfu, blóð
og fljót, rúm og tima, jörð og
alheim — guð.
Réttast væri að segja að
ljóðasafnið, Gr'asblöð, sé eitt
stórljóð, fyrsta og líklega
sannasta ljóð-epik banda-
rískra bókmennta, og meðal
stórvirkja heimsbókmennt-
anna.
Whitman er frumstætt og
jafnvel einfeldningslegt
skáld en jafnframt hafsjór
hugmynda og hugsýna, að-
ferða og tækni, svo í ljóði
sem í lausu máli — og sem
slíkur; einn helzti frumkvöð-
ull nútímaljóðs.
Löngum heillast iesandi
hans af hinu kynlega sam-
blandi gotnesks stíls og ba-
roks, en að fullu er það hinn
dulardjúpi samruni ólíku-
stu, að ekki sé sagt ólík-
legustu, afla sem opinberast,
og einmitt þar er heims-
mynd Bandarikjanna fólgin
— þeirra Bandaríkja sem
fangað hafa tunglið og leita
annarra amerikustjarna
meðal ónumdra stjarna
geimsins.
Þetta er skáld mikils
landslags, í senn jarðnesk-
astur og ójarðneskastur
allra — en til að einfalda
myndina: fjöll og dalir skipt-
ast á að mynda hvort annað,
og .skáldæðin'sem fljót er
ýmist stekkur eða breiðist í
lygnu, ýmist óbotnsæi eða
grynningar, og fellur hinzt í
alheimshaf, með myndir sín-
ar frá bökkunum: stokk og
stein, mann og dýr, sjálfan
himininn sem speglaði sig í
því, skýin sem drukku af
því.
Að sönnu langt ferðalag
og stundum lítið nema
endurtekningar, því Whit-
man er skáld sem æ freistast
til að segja á nýjaleik það
sem hann hefur áður sagt —
til fullnustu, en „hvað er ég
nema barn sem heillast af
hljómi eigin nafns“.
Ljóðopinberanir hans eru
gjarna faldar í þreytandi
. orðagjálfri, sem allt í einu
hljóðnar fyrir söng sem
varla á sinn likan, nema þá í
verkum Beethovens — sem
einnig átti bágt með að enda
sínarsinfóníur.
Slíkt gerir ferðina ógleym-
anlega, og við verðum að
taka hið leiða með hinu
ljúfa, eins og i sjálfri lífs-
ferðinni, og hvað er snill-
ingur annað en við öll — í
einum.
Slíkur var Walt Whitman.
i.e.s.
ATHUGASEMD
Lesbók Morgunblaðsins er að þessu sinni sett í
tilraunaskyni á ný filmusetningartæki. Það skal tekið
fram, að orðaskipting er ekki skv. íslenzkum ritreglum.
Hér er um tæknilegt atriði að ræða, sem breytist á
næstu vikum.
Útgefandl; H.f, Aryakur, Beykjavík
Framkv.stJ.: Haraldur Sveinsson
Ritstjórar: Matthfas Johannesscn
Eyjólfur Konr&S Jónsson
Styrmlr Gunnarsson
Ritstj.fltr.: Gisll SÍcurSsson
Auglýsincar: Árni GarSar Kristinsson
Rltstjórn: ASalstrceU 6. Sfml 1010«
Nýja AJAX -
uppþvottaefnið
fjarlægir fituleifar án
fyrirhafnar. Teskellur
- eggjabletti - varalit.
Vixuiur bug á lykt -
jafnvel fisk- og
lauklykt - heldur
uppþvottavatninu
ilmandi. 4%
AJAXmeð -W
sítrónukeim -
hin ferska 4^%%% 1
orka.
■ CITRON
OPVASK
nedbrydeligt
AJAXer fljótvirktferskt sem sítróna