Lesbók Morgunblaðsins - 30.09.1973, Blaðsíða 12

austur af Krit. Þeir telja,
að Atlantis hafi verið
vagga Minoa-
menningarinnar, sem var
mjög háþróuð og fáguð
menning, er hvarf á
dularfullan hátt um 1500
fyrir Krist. Þeir telja, að
þeir hafi jafnvel fundið
ástæðuna til þess, að hún
eyðilagðist. Mikið
sprengigos, hafi orðið, á
borð við gosið á Krakatá í
Indónesíu árið 1883. Við
það hafi mestur hluti
Santorini horfið í hafið
og geysimikil flóðbylgja
farið um Miðjarðarhafið
og sópað burtu öllu lifi í
Minoaborginni Knossos á
Krít, sem er í tæplega
hundrað kílómetra fjar-
lægð.
SPRKNGIGÖSIÐ
MIKLA
Varla loikur á því
nokkur vafi, að Santorini
eyðilagðist í miklu eld-
gosi um það bil 1450 f.
Kr. Nú má sjá hvernig
fimm eyjar, sem eftir
eru, mynda greinilega
nærri hringlaga gígbarm
og tappa eldfjallsins, sem
hefur sprungið og fallið
saman.
Ekki þarf annað en líta
á Krakatá til að skilja,
hvernig eitt eldgos gat
eyðilagt menningu á
mörgum eyjum. Þegar
Krakatá sprakk árið
1883, heyrðist sprengins í
1900 mílna fjarlægð. Svo
mikil aska barst út í
geiminn að sólarlagið
varð óvenjulega rautt
um allan heim í meira en
ár á eftir. Sprengigosið
myndaði svo stórar flóð-
bylgjur að stór skip, sem
lágu við akkeri í Suður-
Ameríku, slitnuðu upp.
Til að l'á einhvern
mælikvarða, má geta
þess, að sprengingin í
Santorini hefur verið
þrisvar sinnum stærri.
Sprengigosið í Krakatá
eyðilagði aðeins 23 fer-
kílómetra af landi.
Sprengingin í Santorini
þeytti 80 ferkílómetra
stóru landi upp í loftið.
Flóðbylgjan mikla olli
flóðum allt að Egypta-
landsströndum og getur
jafnvel hafa verið orsök
þess, að Nói varð að fara í
örkina sína. Öldur
þessarar flóðbylgju gætu
líka verið orsök þess að
Rauða hafið laukst upp
fyrir Moses, og járnoxfð-
útfellingar frá reyknum
af gosinu gætu hafa
orsakað það, að Nílarfljót
litaðist rautt, eins og
segir í Biblíunni. Flóð-
bylgjan, sem gosið olli,
hefur a.m.k. valdið ösku-
falli á ströndinni við
Jaffa, í um 562 mílna
fjarlægð og í meira en
500 metra hæð yfir sjó.
Afleiðingar eldgossins
hafa áreiðanlega orðið
þær, að stórir hlutar af
Santorini grófust undir
3000 metrum af ösku. Og
undir öskulaginu er ný-
búið að finna Minoabæ,
líkan hinni háþróuðu
menningarborg á Krít.
Þar eru mjög líklega leif-
arnar af borginni
Atlantis, sem hreif
Grikki svo vegna menn-
ingar sinnar og sem síðan
hvarf algerlega.
Bandaríski haf-
fræðingurinn James W.
Mavor hefur fundið á
hafsbotni minjar, en
hann var m.a. með í að
byggja Alvin, litla kaf-
bátinn, sem náði upp
týndu vetnissprengjunni
út af Spánarströnd, og nú
nýlega hefur farið um
miðflóa Santorini á rann-
sóknarskipinu Cha-
in til að kortleggja
botninn með bergmáls-
dýptarmælum. Hefur
hann náð upp sönnunum
um að þar hafi verið stórt
samfélag manna, sem
eyðilagst hafi í sprengi-
gosi neðan frá. Vísinda-
menn höfðu raunar vitað
í meira en heila öld, að
undir allri þessari ösku
hafði verið mannvist.
Þegar unnið var að því að
grafa Suezskurðinn,
fundu menn í öskunni frá
Thera vatnsþétt sement
af beztu gerð. Og þegar
þeir grófu það upp, þá
kom í ljós fyrsti vitnis-
burðurinn um, að borg
væri þarna undir.
Ætli fólkið á Atlantis hafi verið svona kiætt, eins og Minoarnir
á Krft?
FENGU ÍBÚARNIR
AÐVÖRUN?
Nú lítur þorpið út eins
og það ætli að verða
nokkurs konar Pompeii í
Eyjahafinu. Undir ösk-
unni stendur ósnert
borg með tveggja og
þriggja hæða húsum.
Einn vísindamannanna
orðaði það svo: „Við
bjuggumst við að finna
rústir af fornsögulegum
bæ. En það kom okkur
algerlega á óvart, að þær
voru þrívíðar. Við
uppgröft kemur það
varla fyrir að rústirnar
nái manni í hné...“
Freskurnar eða vegg-
myndirnar, sem venju-
lega eru ekki annað en
hrúga á gólfinu, þegar
fornleifafræðingar finna
þær, eru þarna alveg
óskertar.
Enn sem komið er,
hafa bara verið grafnir
níu skurðir, en úr þeim
hefur komið nægilega
mikið af dýrmætum
sönnunargögnum í burð
á 35 asna. Hvorki fannst
þarna gull né beina-
grindur, og bendir það til
þess að íbúarnir hafi
fengið einhverja aðvörun
um yfirvofandi hættu og
flúið í bátum, en skilið
hús sín og húsmuni eftir,
þar sem það geymdist
undir öskulaginu, sem
var því góð vörn, þar til
vísindamenn eru nú að
finna það. Hafi reykur
staðið upp úr gíg eldfjalls
í nokkra daga, var það
nóg til að hræða íbúana í
burtu. Til eru 'skýringar
á þeim atriðum, þar sem
saga Platons um
Atlantis kemur ekki
alveg heim og saman við
söguna um Krít. Plato
fékk söguna ekki frá
fyrstu hendi, hann
heyrði hana hjá Soloni,
sem aftur fékk hana frá
egypsku prestunum, en
meðal þeirra hafði sagan
lifað i þúsund ár. Mis-
þýðing og misskilningur í
sambandi við söguna
gæti vel skýrt nokkrar
fjarstæður. Þannig er
þjóðsagan um Atlantis
nú smám saman að
breytast úr leyndardómi
ístaðreynd.
Minoarnir á Krft dýrkuðu nautið,
og iðkuðu leiki, þar sem leik-
fimisfólk hóf sig upp á horn
nautsins, er það koma æðandi, og
tók heljarstökk aftur fyrir það.