Lesbók Morgunblaðsins - 30.09.1973, Blaðsíða 14

• •
HEINRICH BOLL
I. GREIN
.... Úr írskri
dagbók
Pólitískur
farandtannlæknir
Heinrich Böll
Heinrich Böil hlaut árið 1972
niesta heiður, sem hægt er að
veita á bókmenntasviðinu,
Nóbelsverðiaunin. Aður höfðu
verk hans þó aflað honum
margvísiegra þýzkra og
alþjóðalegra verðlauna.
Höfundurinn er fæddur í Köln
árið 1917, þar sem hann býr
enn. Síðan 1947 hefur hann
starfað sem rithöfundur, leik-
ritahöfundur, höfundur
útvarps- og sjónvarpsþátta, rit-
gerðahöfundur og þýðandi úr
öðruni tungumáium, en hefur
ekki fest sig við ákveðnarstefn-
ur eða greinar innan bók-
menntanna. Öll hans verk eiga
þó það sameiginlegt að fást við
hinn mannlega þátt Iffsins.
Smásögur hans, skáldsögurnar
„Wo varst du, Adam?“...„Und
sagte kein einziges Wort“,
„Billard um halb Zehn“,
„Ansichten eines Ciowns" og
nýlegri og stærri verk hans, svo
sem „Gruppenbild mit Darne"
hafa gert hann frægan um
allan heim. Búið er að þýða
bækur hans á 17 tungumál.
„Segðu mér nú einu
sinni hreinskilnislega,"
sagði Fadraic við mig
eftir fimmta bjórglasið,
„hvort þú telur ekki alla
íra meira og minna
bilaða?“ „Nei,“ sagði ég,
„ég held að það sé nú
ekki nema helming-
urinn.“
„Þú hefðir átt að vera
stjórnmálamaður,“ sagði
Padraic og bað um sjötta
bjórglasið," og segðu mér
nú einu sinni af fullri
hreinskilni, hvort þú tel-
ur okkur hamingjusama
þjóð.“
„Ég held,“ svaraði ég,
„að þið séuð hamingju-
samari en þið gerið ykk-
ur grein fyrir. Og ef þið
vissuð, hve hamingju-
samir þið eruð, munduð
þið óðara finna ástæður
til að verða óhamingju-
samir. Þið hafið margar
ástæður til að vera
óhamingjusamir, en þið
elskið líka skáldskap
óhamingjunnar — skál.“
Við drukkum, og það
var loks eftir sjötta
glasið, að Padraic setti í
sig kjark að spyrja mig
um það sem hann hafði
lengi langað til að spyrja
mig að.
„Segðu mér,“ sagði
hann lágt, „Hitler — var
— held ég — ekki svo
vondur maður, hann
gekk aðeins — að því er
ég held — dálítið of
langt.“
Konan mín kinkaði til
mín kolli örvandi:
„Laus,“ sagði hún lágt
á þýzku, „ekki gefast
upp, dragðu úr honum
alla tönnina.“ „Ég er eng-
inn tannlæknir,” sagði ég
lágt við konuna mína, „og
mig langar ekkert fram-
ar að fara í krána í kvöld:
ég er alltaf að draga út
tennur, alltaf þær sömu,
ég er búinn að fá nóg af
því. „Það borgar sig,“
sagði konan mín.
„Hlustaðu nú vel á mig,“
sagði ég vingjarnlega, við
vitum nákvæmlega, hve
langt Hitler gekk, hann
gekk yfir lík margra
milljóna, Gyðinga,
barna...“Það komu sárs-
aukadrættir í andlitið á
Padraic. Hann hafði
fengið sjöunda glasið og
sagði dapurlega: „Það er
leitt, að einnig þú hefur
látið enska áróðurinn
glepja þig,l>að er leitt.“
Ég snerti ekki á bjórn-
um: „Komdu,“ sagði ég,
„láttu mig draga tönnina
úr þér: ef til vill verður
það dálítið sárt, en svo
verður það að vera. Þá
fyrst, þegar ég er búinn
verður þú snotur náungi;
láttu gera við tennurnar í
bér: mér finnst ée beear
vera orðinn eins konar
farandtannlæknir.
„Hitler var,“ sagði ég
og ég sagði allt; ég hafði
æfingu, orðinn laginn
tannlæknir, og þegar
sjúklingurinn er geð-
þekkur, fer maður enn
varlegar að heldur en
þegar maður vinnur af
eintómri leikni, af
hreinni skyldutil-
finningu. Hitler var, Hitl-
er gerði, Hitler sagði... og
sársaukinn jókst í sífellu
í andliti Pads, en ég hafði
pantað wisky, ég drakk
Pad til, hann svolgraði,
skolaði kverkarnar svo-
lítið.
„Var það mjög sárt?“
spurði ég af varkárni.
„Já,“ sagði hann, „það
var sárt og það líða
nokkrir dagar áður en
allur gröfturinn er
farinn."
„Gleymdu ekki að skola
þig, og ef þig kennir til,
komdu þá til mín, þú
veizt, hvar ég bý.“
„Ég veit, hvar þú
býrð,“ sagði Pad, „og ég
kem áreiðanlega, það
þarf ekki að efast um, að
égfæ verki.“
„Hvað sem því líður,“
sagði ég, „þá er það gott,
að þú ert laus við hana.“
Padraic þagði. —
„Eigum við að fá okkur
einn enn?“ spurði hann
dapur.
„Já,“ sagði ég, „Hitler
var...“
„Hlustaðu á,“ sagði
Padraic, “viltu vera svo
góður að hlusta á mig,
taugin er alveg ber.“
„Ágætt,“ sagði ég, „þá
deyr hún bráðum, við
fáum okkur þá einn
enn.“
„Verðurðu aldrei
hryggur, þegar tönn hef-
ur verið dregin úr þér?“
spurði Padraic mæðu-
lega.
„Jú, rétt í svipinn,“
sagði ég, „en eftir á verð
ég glaður, þegar hún
veldur mér ekki framar
sársauka.“
„Það er bara svo
heimskulegt," sagði
Padraic,. „að ég veit nú
ekki lengur, hvers vegna
mér geðjast svo vel að
Þjóðverjum."
„Það hlýtur þér að
gera,“ sagði ég lágt,
„ekki vegna Hitlers held-
ur þrátt fyrir hann.
Ekkert er lakara en það,
þegar einhver elur
samúð sína á þér frá
uppsprettum, sem eru
þér grunsamlegar; hafi
afi þinn verið innbrots-
þjófur og þú kynntist ein-
hverjum, sem finnst þú
sérlega geðslegur, af því
að afi þinn var innbrots-
þjófur, þá er það sárt;
öðrum finnst þú aftur á
móti geðslegur, af því að
þú ert ekki innbrots-
þjófur, en það gæti verið,
að þeim fyndist þú geðs-
legur, þó að þú værir inn-
brotsþjófur.“ Áttunda
bjórglasið kom: Henry
hafði pantað það,
Englendingur, sem eyddi
leyfinu sínu hér árlega.
Hann settist hjá okkur
og hristi höfuðið mæðu-
lega: „Ég veit ekki,“
sagði hann, „hvers vegna
"ég fer hingað aftur til
írlands á hverju ári, ég
veit ekki hve oft ég hef
þegar sagt þeim það, að
ég geti hvorki hafa þekkt
Pembroke né Cromwell
né sé skyldur þeim, að ég
sé ekki annað en skrif-
stofumaður frá London,
sem eigi hálfsmánaðar
leyfi og hafi viljað kom-
ast á sjóinn: ég viti ekki,
hvers vegna ég fari hing-
að þessa löngu leið frá
London á hverju ári, til
þess að hlusta á það, hve
geðþekkur maður ég sé,
eins og Englendingar séu
annars hræðilegir: það er
svo þreytandi. Um
Hitler,“ sagði Henry . . .
„Fyrir alla muni,“
sagði Padraic, „talaðu
ekki lum hann: ég þoli
ekki að heyra það nafn
framar. Að minnsta kosti
ekki núna, ef til vill aftur
seinna...“
„Ágætt,“ sagði Henry
við mig, „Þú virðist hafa
skilað þínu vel.“
„Maður á sinn
metnað,“ sagði ég ofur
látlaust, „og ég er nú
orðinn því vanur, að
draga tönn úr einhverj-
um á hverju kvöldi: ég
veit nákvæmlega hvar
hún er; ég er farinn að
þekkja pólitísku tann-
fræðina til hlítar og ég
geri þetta rækilega og án
deyfingar.“
„Hamingjan góða,“
sagði Padraic, „en erum
við ekki þrátt fyrir allt
ágætis fólk?“
„Það eruð þið,“ sögðum
við öll þrjú einum rómi:
konan mín, Henry og ég,
„Þið eruð sannarlega
ágætir, en þið vitið líka af
því.“
„Við fáum okkur einn
enn,“ sagði Padraic,
„svona fyrir nóttina.“
„Og einn fyrir vegin-
um;“
„Og einn fyrir kettin-
um,“ sagði ég
„Og einn fyrir hundin-
um.“
Við drukkum, og ávallt
stóðu vísarnir fastir, eins
og þeir hafa gert
seinustu þrjár vikurnar:
á hálf ellefu. Og þeir
munu enn standa næstu
fjóra mánuðina á hálf
ellefu. Hálf ellefu er
lokunartími lögreglunn-
ar á sveitakránum um
sumartímann, en ferða-
mennirnir, útlendingarn-
ir fara kringum þennan
óþægilega lokunartíma.
Þegar sumarið kemur,
leita gestgjafarnir upp
skrúfudragann sinn,
tvær skrúfur og festa
báða vísana: margir
kaupa sér líka leikfanga-
úr með trévísum, sem
auðvelt er að fastnegla.
Þá stendur tíminn kyrr,
og dökkir bjórstraumar
flæða allt sumarið, dag
og nótt, meðan lögreglan
sefur svefni hinna rétt-
látu.
Sr. Sigurjón Guðjónsson
þýddi.