Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1974, Blaðsíða 9

Varla hefur þa8 farið fram hjá nokkrum
íslendingi, sem fylgist með fréttum í blöðum
og útvarpi, að eitthvað mikið stæði fyrir
dyrum I samskiptum Kúbu og Sovétríkjanna.
ísfenzka utanríkisráðuneytið veitti sovézka
flugfélaginu Aeroflot leyfi til 22 tendínga á
Keflavíkurflugvelli í desember. Voru þar á
ferðinni risaflutningavélar af gerðinni AN-22
á leið frá Moskvu til Havana. Þetta eru
stærstu flugvélar Sovétrikjanna og þótt þær
lendi héráf^ undirnafni Aeroflot, eru þær
vafalaust frá sovézka flughernum, sem ræð-
ur yfir 15 slíkum risavélum, en þær eru
sérstaklega smiðaðar til þunga- og herflutn-
inga. Ein vélanna bilaði á Keflavíkurflugvelli
og var þar yfir jólin, á meðan beðið var eftir
að fá að vita þetta einhvern tfmann. Og nú þurftirðu
að gera þetta, flónið þitt. Ég get vel viðurkennt allt
núna.“
Hún missti byssuna.
„Ég,“ sagði hann og barðist við hláturinn, „hef
ekki komið til þín f heilt ár!“
„Hvað segirðu?"
„Heilt ár, tólf mánuði! Já, Martha, tólf mánuði!“
„Þú ert að ljúga!“
„Svo þú trúir mér ekki núna. Hvað hefur fengið
þig til að skipta um skoðun á tíu sekúndum?
Helduröu, að ég sé Leonard Hill? Gleymdu þvf!“
„Svo það varst þá þú? Heima hjá Alice Summers
rétt áðan?“
„Eg? Nei! Ég byrjaði á Alice f.vrir ári, þegar ég
f ór frá þér.“
„Fórst frá mér?“
„Já. ég yfirgaf þig, yfirgaf þig, yfirgaf þig.“
hrópaði hann liggjandi hlæjandi á gófinu.
„Eg er orðinn þreyttur, Martha. Ég er veill fyrir
hjarta. Þetta kvennastúss var að drepa niig. Ég hélt,
að ég þarfnaðist breytingar. Ég fór til Alice og varð
þreyttur á henni. Svo fór ég til Helen Kingsley,
manstu ekki eftir henni? Hún þreytti mig líka. Og
Ann Montgomery. Þaðgekk ekki heldur. Það eru að
minnsla kosti sex hræsnandi vélmenni lík mér í
gangi, tikkandi uin alla borgina og gleðjandi sex
konur. Veiztu, hvað ég er að gera? Ég, hinn raun-
verulegi Leonard Hill.
„Eg ligg heima í rúmi og er að lesa ritgerðir
Montaignes og sötra heitt súkkulaði og ljósin slekk
ég klukkan tíu. Núna hef ég steinsofið í heila
klukkustund og ég sef svefni hinna saklausu til
morguns og vakna þá endurnærður og frjáls."
„Þegiðu!" æpti hún.
„Eg verð að segja þér þetta," sagði hann. „Þú
hefur skotið sundur marga þræði f inér. Læknarnir
myndu komast að öllu, ef þú sæktir lækni. Svo
fullkominn er ég nú ekki. Nægilega fullkominn, en
ekki svo fullkominn. Ég vildi ekki særa þig, Martha.
Trúðu mér. Ég vildi aðcins, að þú yrðirhamingju-
söm. Þess vegna fór ég svona gætilega í sakirnar.
Þessi eftirmynd mfn kostaði fimintán þúsund dali
og hún er fullkomin að öllu leyti. Að vísu er sumt
frábrugöið. Munnvatnið til dæmis. Slæm mistök,
sem urðu til þess, að þig fór að gruna margt. En ég
viðgerðarmönnum og varahlutum frá Sovét-
ríkjunum.
En hver var ástæðan til þess, að Sovétríkin
mynda nú loftbrú yfir. Atlantshaf með
stærstu flugvélum sínum? Á sínum tíma
kom það fram, að sótt hefði verið um lend-
ingarleyfin til íslenzka utanrikisráðuneytis-
ins á þeirri forsendu, að það væri verið að
undirbúa ferð háttsetts sovézks leiðtoga til
Kúbu. Nú hefur komið fram í fréttum, að
Brezhnev. aðalritari, sé væntanlegur í opin-
bera heimsókn til Castro i lok þessa mánað-
ar.
Risavélarnar lenda auðvitað á Keflavíkur-
flugvelti til að fá eldsneyti. Komið hefur
fram, að vélarnar hafi fengið rúmlega
1.000.000 lítra af flugvélaeldsneyti frá Is-
lenzku olíufélögunum i desember. Á sama
tima hafa oliufélögin sett ákveðnar reglur,
sem takmarka afgreiðslu á eldsneytí til áætl
unarflugvéla eíns og t.d. Pan American. Eru
þessar reglur svo þröngar, að þær flæma
vélar féiagsins frá flugvellinum. Það skal
tekið fram, að innflutningur á flugvélaelds-
neytí er ekki bundinn við Sovétríkin. Virðist
næsta furðulegt, að engin takmörk séu sett
um sölu á eldsneyti tíl flutningavéla, sem
skapa flugvellinum mun minni tekjur með
viðkomu sinni en farþegavélar.
Einu sinni áður hafa Sovétríkin myndað
loftbrú yfir Atlantshaf með risavélum sínum
og millilent á íslandi. Var það árið 1970,
þegar náttúruhamfarir urðu I Perú. Þá var
veittur fjöldi lendingarleyfa. í þeim umfangs-
miklu flutningum á nauðþurftum til ham-
farasvæðanna týndist eín AN-22 flugvélin og
hvarf sporlaust.
Augljóst er af þessum tveimur dæmum, að
Sovétríkjunum er mjög mikilvægt að fá leyfi
til millilendinga á Keflavíkurflugvelii, vilji
þau mynda loftbrú til Suður-Ameríku. Svo
vil, að þú vitir, að ég elska þig.“
Hún hélt, að hún myndi falla til jarðar á hverri
stundu og missa vitið veinandi og æpandi. Hún varð
að fá hann til að hætta að tala.
„Þegar ég sá, hvað hinar elskuðu mig heitt,“
hvfslaði hann upp í loftið og hafði galopnað augun.
„Já, þá varð ég að láta þær fá eftirmynd mfna líka,
elskan mín. Þær elskuðu mig svo heitt. Þú mátt
ekki segja þeim það, Martha. Lofaðu mér að segja
þeim það aldrci. Ég er örþreyttur. Ég þráði aðeins
frið, bók mjólk og mikinn svefn. Þú mátt ekki
hringja f þær og segja þeim allt af létta.“
„Al II þetta ár, heilt ár, hef ég verið ein, ein hverja
nóttu,“ sagði hún og það fór hrollur um hana. „Ég
hef talað við ógeðslegt vélmenni! Ég hef elskað
ekkert! Ég hef verið einmana allt þetta ár, þegar ég
hefði getað verið með einhverjum lifandi manni!“
„Eg get ennþá elskað þig, Martha!“
„Guð minn góður!“ veinaði hún og greip hamar-
inn.
„Gerðu það ekki Martha!"
Ilún mölvaði á honum höfuðið og sló í bringu
hans og handleggi hans og fætur. Hún lamdi og
barði í mjúka höfuðskelina þangað til að hún sá í
stálið, og skyndilega þeyttust vfrar og skrúfur um
allt herbergið.
„Eg elska þig,“ sögðu varir mannsins. Hún sló á
þær meðfhamrinumogtunganféll úr höfðinu. Gler-
augun ultu yfir teppið. Hún barði og barði unz
innihald vélmennisins lá um allt teppið eins og
leifar af rafmagnsjárnbraut lítils bams. Ilún hló
meðan hún var að þessu.
Hún fann nokkra pappakassa f eldhúsinu. Hún
setti skrúfurnar og vírana og málminn í kassana og
lokaði þeim. Tfu mfnútum seinna náði hún f sendil-
inn.
„Farðu með þessa kassa til Leonards Hill, 17 Elm
Drive,“ sagði hún og gaf drengnum þjórfé. „Gerðu
það núna í kvöld. Vektu hann og segðu, að þetta sé
sending frá Mörthu.“
„Sending fráMörthu," endurtók drengurinn.
Hún sat á sófanum og sneri byssunni milli fingra
sér, þegar dyrnar höfðu lokazt. Það sfðasta, sem hún
heyrði um ævina, var hringlið í málminum í pökk-
unum, skrúfa small við skrúfu, vfr nerist við vír,
þegar drengurinn bar kassana yfir að lyftunni.
vitað sé hafa leyfi til slíkra fjöldalendinga
aðeins verið veitt I tvö framangreind skipti,
en leyfisveitingarnar eru í höndum utanríkis-
ráðuneytisins og þar með rikisstjórnarinnar,
I fyrra tilvikinu var mjög óhægt um vik, því
aS neitun um leyfi hefði getað verið túlkuð
sem óvinsemd við nauðstadda þjóð. í seinna
tilvikinu horfir málið allt öðru vísi við. Þar er
um undirbúning undir opinbera heimsókn að
ræða, sem skipulögð er með svo löngum
fyrirvara, að unnt hefði veriÖ að framkvæma
flutningana með skipum, ef þeirra er þörf.
Auk þess er orkumálum nú háttað á þann
veg, að tslenzku oliufélögin virðast ekki
aflögufær með flugvélaeldsneyti nema í al-
gjörum undantekningartilvikum. Þess vegna
hefði islenzka rikisstjórnín átt að neita sov-
ézku flugvélunum um tendingarleyfi nú.
Ekki má gleymast í þessu sambandi, að
sovézkir hernaðarskipuleggjendur fylgjast
náið með framvindu viðræðna Bandarikja-
manna og Íslendinga um framtíð varna á
íslandi. Vafalitið fagna þeir því, að nú hafa
skapazt venjur, um að mörg lendingarleyfi
eru veítt sovézkum risaflugvélum samtímis á
Keflavikurflugvelli, þegar engin sérstök
nauðsyn virðist til slíkra leyfisveitinga og
jafnvel þegar öðrum er bægt frá vellinum.
Hefðu óskir um slikt leyfi fyrst komið fram,
t.d eftir að breyting er orðin á varnarsam-
starfi íslands og Bandarikjanna, væri auðvelt
að setja þær í það Ijós, aS þar með væru
Rússarnir byrjaðir að seilast til áhrifa á
íslandi. Nú er fordæmi til fyrir þvi, að það
nægir, að sovézkur leiðtogi ráðgeri ferð til
Kúbu, til þess að það verSi móðgun við
Sovétríkin, ef þau fá ekki leyfi til að gera
Keflavíkurflugvöll að athafnasvæði stærstu
flugvéla sinna, sem geta flutt mikið magn
hergagna og fjölda hermanna.
Björn Bjarnason.
Halldór I. Elíasson
Yinartregi
í minningu
Jónasar Halldórssonar
Leysingjastöðum
Brá sem bróður missti
bjartan ungu hjarta
líkjast vildi liðnum
Ijóma vits og sóma.
Huggun ósk í hörðum
harmi slegnum barmi
verðug minni verka
veiti börnin sveitum.