Lesbók Morgunblaðsins - 27.01.1974, Side 4

OLÍVKÓNGAR
í S VIPMYND
FEISAL
KÓNGUR í &4 UDI-ARABÍU
Feisal kóngur biðst fyrir. Honum er ofarlega í huga að
„frelsa" musterið í Jerúsalem.
Úr kóngsríki Feisals: Sandhaf og undir því olíuhaf.
Hann hefur verið nefndur
„maðurinn, sem heldur um kran-
ann”, og má það til sanns vegar
færa.
Áður stýrði Feisal konungur
liði [ eyðimerkurorrustum og
felldi hann menn í návífi. Nú
leiðir hann þjóð sína til auðs og
virðingarog mótar jafnframt kjör
inanna um hin olíuþyrstu Vestur-
lönd. Hann er nú sextíu og sjö ára
að aldri og lifandi tákn þjóðar
sinnar, einkenna hennar, vona og
vilja. Þegnar hans líta hann ekki
ósvipuðum augum og Englend-
ingar litu Winston Churchill eða
Kínverjar Sun Yat-sen. Hann er
þeim nokkurskonar guðfaðir — i
góðri merkingu þess orðs.
Feisal er þriðji i röð fjörutiu
sona Abdul Aziz Ibn Sauds, harð-
gerðs Arabahöfðingja, er bræddi
saman ríkið Saudi-Arabíu með
því að kúga til hlýðni og sameina
ýmsar eýðimerkurþjóðir og
srnærri konungsríki. í æsku lærði
Feisal að lesa á Kóraninn undir
handleiðslu heimiliskennara,
hann varð frábær reiðmaður og
þegai' hann hafði aldur til tók
hann þátt i herförum föður síns.
Er Ibn Saud hafði treyst
konungdæmi sitt til fullnustu,
árið 1931, varð Feisal utanríkis-
ráðherra og tók að ferðast víða
um lönd. Árið 1953 lézt Ibn Saud
og varð þá Saud, elzti sonur hans,
konungur. En hann reyndist hinn
versti stjórnandi. Eyddi hann
olíugróðanum í dýrlegar hallir,
kádiljáka og fé- og valdagiruga
ættingja. Gekk svo allt til 1958, að
naumast var túskildingur eftir í
rikiskassanum. Þá fór Saud þess á
leit við Feisal bróður sinn, að
hann tæki við forsætisráðherra-
embættinu. En sex árum seinna
voru menn orðnir svo lang-
þreyttir á Saud, að hann var
neyddur til að segja af sér. Og þá
varð Feisal konungur; nauðugur
viljugur, að sagt er.
Fátt virðist líkt með þeim
bræðrum, Saud og Feisal. Feisal
er sérlega nægjusamur og út-
sjónarsamur. Hann reykir lítið og
aðeins i einrúmi, bragðar ekki
áfengi og virðist ekki eiga sér
tómstundagaman. Nú leyfa lögin
fjölkvæmt, en þó hefur Feisal
aldrei átt fleiri en tvær konur,
það var fyrir mörgum árum og þá
í þvi skyni að treysta föður sinn í
sessi, er hann þurfti þess með.
Feisal er fjörkvæntur, tvískilinn
og eitt sinn ekkill. Núverandi
konu sinni hefur hann búið með í
nær fjörutíu ár og eiga þau fjórar
dætur og fimm syni. Af dætrun-
um fréttist fátt; synirnir, sem
menntaðir eru í ekki óvirðulegri
stöðum en Oxford, Cambridge,
Princeton og Whittier, gegna hins
vegar ábyrgðarstöðum í verzlun,
stjórn og her.
Liklega er Feisal vinnuglaðasti
konungur veraldar. Hann á það
sameiginlegt með mörgum öðrum
stjórnendum, að hann þjáist af
magasári og hefur það orðið til
þess að stytta vinnudag hans —
úr átján stundum í fjórtán. Að-
spurður um llðan sína svarar
hann oft eitthvað á þessa leið:
„Eg tóri."
Feisal rís úr rekkju i morgun-
sárið, biður bænir sínar en það
gerir hann alls fimm sinnum á
dag — stígur upp í Chryslerinn
sinn og ekur til skrifstofunnar i
Riyadh. Hann notar aldrei sextiu
milljón dollara skýjaborgina, sem
Saud bróðir hans lét reisa. Þegar
innanhússarkítekti varð á að
koma fyrir iburðarmiklum bað-
búnaði, eins og honum þótti hæfa
heima hjá Feisal, lét konungur
rifa gersemina niður og setja upp
ósköp venjuleg baðtæki. „Við
erum venjulegt fólk," sagði hann.
Á hverjum fimmtudegi veitir
Feisal áheyrn, „majlis", sem er
ævagömul athöfn og sameiginleg
flestum Arabalöndum. Þá getur
hver karlmaður, rikur sem fátæk-
ur, gengið fyrir konung með bæn-
ir sínar. Þær eru þá annað hvort
fengnar ráðherra til frekari úr-
lausnar, eða þeim er neitað undir
eins. Það kernur einnig ósjaldan
fyrir, að Feisal lætur stöðva bíl
sinn á götu og stígur út að veita
viðtöku bænum kvenna. Um
hádegisbil geta allir þeir, sem að-
gang hafa að heimili hans setzt að
snæðingi með honum við lang-
borð mikið, sem tekur fjörutíu
manns. Siðar um daginn veitir
hann óformlega viðtöku u.þ.b. eitt
hundrað ættarhöfðingjum og við-
skiptafrömuðum. Mörgum, er
koma í skrifstofu hans, þykir
undarlegt aðsjá þar þrjár flöskur
af vellyktandi standa aftan við
skrifborðið. En i flöskunum eru
reyndar þrjár tegundir oliu.
Feisal er mæltur á ensku,
frönsku og tyrknesku en kýs að
ræða opinber mál á arabísku,
notar oftast túlk i viðræðum við
útlendinga og leiðréttir hann
ósjaidan í miðri málsgrein. Feisal
er sagður góður áheyrandi, sem
þykir mikill kostur með Aröbum.
Þeir eiga sér fornt orðtak: „Guð
gaf manninum tvö eyru en eina
tungu, svo hann mætti hlusta tvö-
falt meir en hann talaði.1'
Feisal rikir yfir þjóð sinni eins
og ættarhöfðingi og þiggur ráð af
fáum ráðherrum og hálfbræðrum
sínum. Engar kosningar eru
haldnar, engir stjórnmálaflokkar,
engin löggjöf og engin stjórnar-
skrá önnur en Kóraninn. Allt líf
er gagnsýrt af trúnni og einu
landslögin eru lögmál Islams.
„Mutawa", „trúarlögreglan", lítur
eftir þvi, að landsmenn virði
bænatímana og loki sölubúðum
sínum meðan á þeim stendur.
Þung viðurlög eru við glæpum.
Menn eru grýttir til dauðs fyrir
hórdóm, hálshöggnir fyrir morð
og handhöggnir fyrir þjófnað. Þó
kemur sýnu sjaldnar til slíks nú
en áður fyrr. Líkt og í mörgum
öðrum Arabalöndum eru
reykingar og áfengisneyzla bönn-
uð i Saudi-Arabíu að nafninu til,
en engir eru lengur handteknir
fyrir þessa höfuðglæpi nema
drykkjurútar á almannafæri.
Margir útlendingar búsettir I
landinu brygga heima og það gera
einnig ófáir Saudi-Arabar.
Með hægð reynir Feisal að gera
þjóð sina jafna umheiminum að
kjörum og aðstöðu. Hann afnam
þrælahald snemma á stjórnarár-
um sinum. Hann kom á sjónvarpi
í landinu, þrátt fyrir mótmæli
fjölda trúarleiðtoga, sem kölluðu
sjónvarpið „djöfulsins spilverk '.
Nú eru átta sjónvarpsstöðvar í
landinu og tækin u.þ.b. þrjú
hundruð þúsund. Stjórnskipaðir
ritskoðendur klippa úr myndun-
um allan drykkjuskap, reykingar
og óhóflegt kossaflangs.
Almenningi í Saudi-Arabíu
geðjast bezt þættir á borð við
„Bonanza'* og „Lucy Ball ",
Stjórn Feisals hefur varið þús-
undum milljóna riyala (1 riyal =
22—3 ísl. kr.) til vegagerðar, heil-
brigðismála og menntamála —
meðal annars látið reisa fyrstu
kvennaskóla landsins. Nú eru
meira en hundrað þúsund stúlkur
í skólum. Samt sem áður eru kon-
ur enn mjög lágt settar i Saudi-
Arabiu. Þær verða að bera slæður
á almennafæri og þær mega ekki
aka bíl, né vinna með karlmönn-
um. Saudi-arabfska flugfélagið
hefur þvf orðið að leita til Líban-
ons og víðar eftir flugfreyjum.
Fram að þessu hefur efnahagur
landsins byggst á útflutningi olí-
unnar. Nú hyggjast Saudi-Arabar
efna til meiri fjölbreytni. Að
sjálfsögðu mun sú fjölbreytni enn
byggjast á olíunni. En hana má
nota til margra nytsamlegra hluta
og ýmislegt úr henni vinna. Nú er
t.d. verið að kanna möguleika á
stofnun stálverksmiðju, sem þá
yrði einhver hin stærsta i heimi
og gæti þegar í upphafi framleitt
eina milljón tonna á ári. Almenn-
ingur i landinu hefur ekki alveg
farið varhluta af oliugróðanum,
þótt betur hefði mátt, jafna hon
um. Meðalárstekjur verkamanns
jafngilda nú hundrað og þrjátíu
til fjörutiu þúsund islenzkum
krónum, sem er þrefalt meira en
fyrir áratugi, og rfkisstjórnin hef-
ur á prjónunum stórfelldar áætl-
anir um umbætur, andlegar sem
efnalegar, handa Bedúínunum,
hirðingjum þeim, sem eru u.þ.b.
tuttugu prósent þjóðarinnar. í
borgunum eru steypubílar og
kranai' á hverju horni og spánnýir
straumlínulagaðir Ferraribílar
i sýningargluggum.
Konungurinn ætlar sér þó af
í þessum efnum. Hann vill ekki
ýta um of á eftir, af ótta við það,
að efnahagur landsins og gömul,
rótgróin og fastmótuð menning
kollsteypist með öllu. Ymsum
vestrænum sérfræðingum þykir
hann fullrólegur í tíðinni. „Feisal
er á réttri leið, hann verður bara