Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.1974, Qupperneq 2
Myndin er tekin á
Ráðhústorginu i
Kaupmannahöfn.
TaliS frá vinstri: —
Óskar Halldórsson
útgerðarmaður,
Gottfredsen síldar-
kaupmaður og
Magnús Andrésson
síldarkaupmaður.
Óskar var mikill at-
hafnamaöur og
stórbrotinn per-
sónuleiki. Hann átti
frumkvæði að
stofnun Síldarverk-
smiðja rikisins. —
Gottfredsen dvaldi
mörg ár hér á landi
við síldarviðskipti,
talinn drengur góð-
ur, en nokkuð orð-
hvass á stundum.
— Magnús
Andrésson verkaði
fyrstur manna Mat-
jessild hér á landi,
og hefir í fjölmörg
ár unnið að fram-
leiðslu fiskimjöls til
manneldis, en feng-
ið daufar undirtekt-
ir framámanna.
Júlíus Þórðarson
Það er 17. júní árið 1926, þjóð-
hátiðardagur Islendinga. — Ég er
staddur í Reykjavik, ráðinn á
sildarplan á Siglufirði i sumar og
raunar á leiðinni þangað. — Eftir-
væntingin er mikil, þar sem ég á
að sigla á morgun með
„íslandinu", stóru skipi frá ,,Det
forenede Danske Damp-
skibeselskap“. — En þótt
ferðahugurinn sé álfka geysilegur
og um Jerúsalemsferðalag væri
að ræða hjá fullorðnum, reyni ég
að dreifa huganum með því að
taka þátt i hátíðarhöldunum i
Reykjavík. —
Þetta er höfuðborgin okkar,
einnig mín, þótt ég sé utan af
landi. — Hún er töfrandi, en ekki
stærri en það, að allir virðast
þekkjast og taka ofan hver fyrir
öðrum, að minnsta kost á svona
hátíðisdögum hér i vesturbænum.
— Það er iþróttamót á Melunum,
og margur knálegur frjálsíþrótta-
maður er kominn hingað, einnig
utan af landi. —Iþróttaandinn og
ánægjan skína úr andlitum
flestra og sólin lætur ekki sitt
eftir liggja. „Hornamúsíkin"
heillar og hleypir í mig hálfgerð-
um hernaðaranda og fjöri i
íæturna. — Eg hef aldrei á ævi
minni séð svona stórt tjald, það
rúmar i það minnsta tvö
hundruð manns. — Hér sitja
konur og menn við dúklögð borð
og drekka kaffi, liinonaði, mjólk
og fleiri saklausa drykki. —
Stúlkurnar eru hver annarri
fallegri. Eg þori ekki að festa á
þeim augu mín, og því skemur
sem þær eru fallegri. — Það er
víst svona að vera aðeins 17 ára og
samasem kominn úr sveit. — Ég
var í sveit í fyrrasumar og sló þá
með orfi og ljá frá kl. 7 að morgni
til kl. 11 að kveldi. Tveggja
klukkustunda matarhlé um
hádegið og kaupið var kr. 25.00.
fyrir vikuna. — Skyldi það verða
svona strangt á „Sigló“ I sumar?
— Kaupið er aukaatriði, þótt
krónurnar séu ekki margar í
vasanum. — Það er heldur ekki
svo margt, sem hægt er að kaupa.
Já, nú er það síldin, sem er
„forút“, og sildarstelpurnar
syngja, þegar sveitapiltarnir
herða upp hugann og fala þær í
kaupavinnu í sumar: /í síldina á
Siglufjörð í sumar ætla ég mér/,
vinnan þar er vart svo hörð og
verður hún hjá þér. /Að hlaða mó
og hirða hey, og hreykja sauðatað.
/Það hæfir ekki heldri mey að
hugsa neitt um það/. Það er ekki
að furða, þótt við sveitamenn
séum hálf uppburðalitlir í
kvennamálum í höfuðstaðnum
okkar. Hér hafa þeir lúðraþeytara
ásamt öðru, en við verðum að gera
okkur að góðu, að spila á tvöfalda
harmonikku á sveitaböllunum. —
Eg pantaði fimmfalda nikku frá
Importören í Kaupmannahöfn,
sem ég ætla að spila á á Siglu-
firði. — Ég greiddi hana á pósthús-
inu með íslenzkum krónum, sem
eru á sama gengi og danska krón-
an.
Það er dansaður ræll, polki og
vals á palli hér á Landakots-
túninu í kvöld. — Veitingar eru
hér I stórum tjöldum, sem góð-
templarar eiga, enda sjást ekki
vínáhrif á nokkrum manni. — Ég
tek ekki þátt í dansinum, horfi
aðeins á og fer svo niður á Hótel
ísland til þess að sofa. — Ég bý
uppi á hanabjálka í súðarher-
bergi, og hér er kaðall hringaður
niður við þakgluggann til öryggis,
ef bruna ber að höndum. —
Hótelíð var byggt af dönsk-
um heiðurshjónum og
reyndar stjórnað cnn af dönsk-
um heiðursmanni. — Það er
eini gleði- og gististaðurinn
hér, sem nokkuð kveður að, enda
er allt rúm þess fullnýtt, bæði
uppi og niðri.
Ferðahugurinn og kaðallinn við
þakgluggann halda fyrir mér
vöku um hríð, en svefninn sigrar
þó um síðir, og draumar um
fallegar stúlkur, sem ég- þorði
ekki að blikka í gær, bæta mér að
nokkru leyti upp óframfærni
mína.
Við erum að sigla af stað frá
hafnargarðinum með hinu glæsta
danska skipi „íslandinu'1. — Ég
er í mínum beztu fötum, á dönsk-
um skóm, og mér dettur i hug
strákurinn, sem sagði, þegar hann
kom heim f sveitina úr höfuð-
staðnum: „Varið ykkur, ég er á
dönskum stigvélum." — Ég er
annars að velta því fyrir mér,
hvað allt er danskt ennþá og alls
ekki af verra taginu, nema
danskan hans Óla Maggadon, sem
stjórnar hér öllu, þegar dönsku
skipan koma og fara.
Siglufjarðarhúsbóndi minn er
kominn með alla fjölskylduna um
borð og „barnapíu" að auki, hún
er einmitt ein af þeim fallegu frá
17. júní mótinu. — Ég roðna lítils-
háttar og fer inn i mína fyrsta
íarrýmis káetu, sem húsbóndi
minn hefir búið mér. — Svo er
ílautað og farið af stað til fyrir-
heitna landsins.
Þetta er í fyrsta sinn, sem ég fer
svo langt frá landi, og eftir að
hafa borðað dásamlegan, danskan
mat, fer ég upp á „prómenade-
dekk", það er að segja bátaþilfar-
ið, og lít á landslagið. — Skipið
öslar áfram hljóðlaust og heldur
stöðugleika sínum, því að veðrið
er suðaustan gola, sólkin og sjór-
inn rennisléttur. — Fjallahring-
urinn við Faxaflóann er fallegur
og fjöllin þekkt, og farþegarnir
njóta útsýnisins með undirleik á
„graffófón" með stórri trekt. —
Ilann heitir „His masters voiee"
og lagið, sem er leikið oftast, heit-
ir „Ó Sole Mio“ sungið af Caruso.
Einn ungur íslenzkur sólósöngv-
ari, sem hér hlustar á, segir, að
Caruso sé alls ekki neinn sérstak-
ur söngvari, þetta sé hálfgert
spangól. — Ég þori ekki að mót-
mæla þessu úti á miðjum Faxa-
flóa, enda er maðurinn hár og
glæstur íslendingur, svona um
það bil tuttugu og tveggja til
þriggja ára gamall, en ég aðeins
17 ára, en þykist þó hafa vit á
tónlist yfirleitt, í það minnsta
harmonikku og hornamúsik. —
Við á „íslandinu" komum við á
Isafirði, en erum nú lögð af stað í
síðasta áfangann. — Mikið getur
húsbóndi minn borðað mikið,
reyndar er maturinn góður, en ég
held, að hann ætli að safna í sig til
sumarsins. — Skyldi maturinn
verða vondur í sumar? — Ég er að
hugsa um þetta, þegar við siglum
framhjá flakinu af Goðafossi, sem
strandaði hér við Straumnes árið
1916. — Þetta var annað af fyrstu
skipum Eimskipafélags íslands,
annar þátturinn í sjálfstæðisbar-
áttunni á hafinu. — Hið danska
skip siglir framhjá þessum fyrr-
verandi keppinaut sinum og glott-
ir með stjórnborðs„klussinu",
heldur fyrir Hornbjarg og Ilúna-
flóinn er fyrir stafni.
Farþegar sumir syngja eitthvað
um annes og eyjar eftir Jónas,
aðrir leika lagið „Det er lys í
lykten lilli mor" á „graffifóninn".
-— Ég skoða myndir í „Familie-
journal", en les lítið, mér finnst
danskan vera eitthvað á móti okk-
ur íslendingum. — Þetta hlýtur
að vera arfur af gömlu hugarfari
frá Trampe-timabilinu, eða jafn-
vel ennþá eldra. —
Þetta er búið að vera afar
skemmtilegt ferðalag, enginn sjó-
veiki, alltaf sólskin og sumar-
blíða, sannkallað ævintýri fyrir
ungan mann, sem er í fyrsta sinn
að ferðast fram með ströndum
landsins.—
Siglufjörður er að opnast með
Siglunesið á bakborða og Sauða-
nesið á stjórnborða. — Sauðanes-
vitinn baular eins og naut til við-
vörunar sjófarendum, þegar þok-
an lokar leiðum. — Ennúliggur
hann niðri og jórtrar í sólskin-
inu. — Við siglum inn fjörðinn,
og Bakki, yzta síldarstöðin á
Siglufirði, birtist með háreistum
húsum. Hvímáluðu frystihúsi, í-
búðarhúsi og tílsvarandi útihús-
um. — Það er auðséð á svip hús-
bónda míns, að hann hlakkar til
að hefja sumarstarfið á þessum
fallega stað, þar sem hann er eins
og konungur í ríki sínu, óháður
öllu nema síldinni og sjógangn-
um. — „íslandið", skipið sem mér
er farið að þykja vænt um, merki-
legt nokk, leggst upp að uppfyll
ingunni við Siglufjarðarpoll, en
þaðan er haldið án tafar út að
Bakka. — Óskar, en svo heitir
húsbóndinn, fer að athuga, hvað
vetrarstormarnir og sjógangurinn
hafi fært úr lagi frá sumrinu áð-
ur. Kemur þá i ljós, að nokkrir
gluggar hafa brotnað, en báta-
bryggjurnar, sem búnar voru til
með ærnum kostnaði og fyrirhöfn
árið áður og stóðu á tréstaurum,
eru horfnar með öllu. — Mínum
manni bregður ekki i brún, en fer
niður í kaupstaðinn og útvegar
sér svo kallaðan „rammbúkka",
staura og timbur. — Svo er
bryggjusmíðin hafin á nýjan leik
með mesta harðfylgi og unnið
nótt með degi. — Ég er ráðinn
vélamaður á „rammbúkkann" og
er starfið fólgið i því að stjörna
dráttarvindu, sem dregur nijög
þungan fallhamar upp rennibraut
og sleppa honum í toppi hennar.
— Hamarinn fellur á staurend-
ann og rekur hann niður í sjávar-
botninn smátt og smátt.
Það er i raun og og sannleika
enginn leikur að endurtaka þessa
uppbyggingu ár eftir ár. — Þessi
barátta Öskars við náttúruöflin
hefir efalaust þjálfað hans sterka
©