Lesbók Morgunblaðsins - 01.09.1974, Blaðsíða 9

Skeiðarárbrú, afmælisgjöf þjóðarinnar til
sjálfrar sin. Skaftafellsjökull I baksýn.
Ólafur K. Magnússon tók myndina.
Svartifoss f gilinu ofanvert við Skaftafellsbæi er
ein af perluin Islenzkrar náttúru. Sjálfur fossinn
er ekki stórfenglegur, en stuðlabergið I hamr-
inum og gróðurinn i þv( á ekki viða sinn lika.

öðlast menn ekki í útilegu nema
þeir hafi undir sér Blazer eða
Range Rover. Þá er útgerðin orð-
in dýr, en hvað um það: Böllin
verða sem kunnugt er að
kontinúerast í einhverri mynd.
Stöðutákn af þessari gerð voru
líka í einstaka fallegri laut í
hrauninu við Klaustur; einnig þar
sem eldurinn eitt sinn stefndi
með óhugnanlegu skriði á fátæk-
lega kirkju. Ætli séra Jón hefði
ekki bara tekið tuskurnar sínar
og steðjað austur hringveginn ef
hann hefði átt Range Rover og
hjólhýsi i stað þess að syngja eld-
messu uppá von og óvon.
Nú stendur nýja kirkjan á
Klaustri sem minnisvarði um
marglofað forustuhlutverk eld-
prestsins og þeir, sem á annað
borð hafa yndi af fögrum
byggingum, ættu að staldra við og
skyggnast þar um bekki. Þarna er
þjóðlegt svipmót sameinað góðum
arkitektúr og þessi kirkja sannar,
að hús þarf ekki endilega að vera
stórt til að lofa meistara sinn.
Bænahúsið á Núpsstað er ekki
stórt heldur né yfirleitt þær
byggingar, sem beztar eru frá
gamalli tið á Islandi. Þeir bræður
Vilhjálmur og Helgi Hjálmarssyn-
ir hafa teiknað kirkjuna á
Klaustri; þeir hafa líka teikriað
nýja byggð á Eiðisgranda, sem
gæti orðið fallegri og manneskju-
legri en þessir hroðalegu stein-
kumbaldar síðustu tíma. En það
er önnur saga, sem ekki kemur
við leiðinni sunnan jökla.
I búðinni á Klaustri var örtröð,
nánast fullt út úr dyrum líkt og i
áfenginu fyrir stórhátíð. Sumir
virtust hafa uppgötvað, að fjárans
gaskúturinn var tómur, þegar til
átti að taka. Afgreiðslustúlkurn-
ar, sem líklega eru heimasætur
þarna úr sveitinni, fallegar og
brosmildar, urðu á svipsundu að
standa einhverju fólki skil á,
hvort betra væri að taka myndir á
filmu með 15 dínum eða 21.
Yfir staðnum á Kirkjubæjar-
klaustri hvilir sérstakur þokki,
sem á nútíma íslenzku heitir
sjarmi. Sú kennd felst að ein-
hverju leyti i því skjóli, sem
manni finnst að hljóti ævinlega
að vera undir svo bröttu fjalli. En
kannski er það blekking og má
vera, að á Klaustri sé ekki siður
vindasamt en hvar annarsstaðar.
Fossinn ofan við bæinn er hreint
djásn — það er að segja, ef eitt-
hvað væri eftir af honum. Gilið
virðist þurrt. Þar er skógarlundur
mikill og fagur, en vestar f brekk-
unni hafa fullorðin tré drepizt
unnvörpum uppá síðkastið.
Þaðan úr brekkunum er fagurt
útsýni vestur að Systrastapa, yfir
staðinn á Klaustri og hraunið,
sem forðum bar með sér ógn og
dauða. Og austur með Síðufjöllun-
um: Lómagnúpur.
I glæsilegu skólahúsi, sem Jes
Þorsteinsson arkitekt hefur
teiknað, starfar Edduhótei. Þar er
hvert borð setið, maturinn af-
bragð og þjónustan eftir því.
Næturgestur sagði mér, að þá um
morguninn hefðu nokkrir Þjóð-
verjar komið að vel útilátnu
morgunverðarborði og hroðið
það: Báru þeir með sér stafla af
smurðu brauði og öðru, sem hægt
var að hafa meðferðis, og
pökkuðu þvi inn á borðinu hjá
sér. Þeir greióa fyrir morgunverð,
en hamstra sér mat til dagsins.
Þótt Islendingum sé margt betur
gefið en mannasiðir blöskrar
flestum þessi aðgangur, sem þó er
ekkert einsdæmi. Þjóðverjar eru
einmitt frægir fyrir frekju af
þessu tagi, ekki bara hér heldur
víðast hvar, þar sem þýzkir ferða-
menn koma. Hitt er svo annað
'mál, hvort ekki sé linka af hálfu
hótelsins að láta fáeina yfirgangs-
seggi komast upp með hegðun,
sem allir hljóta að vera sammála
um að sé fráleit.
1 fyrndinni hafa Siðufjöll verið
sjávarströnd og þá hefur sú
strönd sumstaðar veriö hömrum
girt og ólfk þvi, sem nú er. Þá
hefur brimaldan svarrað um
hamrana við Klaustur og hjá
Fossi á Síðu hefur verið hengi-
flug i sjó fram. En síðar hefur
landið lyfzt og margt sandkornið
hafa árnar lagt af mörkum til
þess að færa ströndina sunnar.
Einhverntíma hefur Lómagnúpur
skagað fram í hafið; nú liggur
hann fram á lappir sínar á sandin-
um, ævintýralegt bjarg og mikið
verður mannkindin smá i saman-
burði við þann stórleik
landskaparins. Lómagnúpur er
eitt af þessum myndrænu fjöll-
um; hann er svo vel teiknaöur,
einkum þegar hann er séður
austast af Síðunni, ekki sízt frá
Núpsstað. Hann varð Jóhannesi
Kjarval löngum gott yrkisefni og
Kjarval málaði hann oftast i
prófíl frá Síðunni, stundum i nær-
mynd líkt og þegar ljósmyndari
notar aðdrátarlinsu.
Nærmyndin virðist hafa verið
Kjarval hugstæðari en mikil fjar-
vidd og víðáttur. Eg minnist þess
til dæmis ekki að hafa séð í Lóma-
gnúpsmyndum hans sérstaka
undirstrikun á yfirþyrmandi
nálægð bjargsins annarsvegar á
móti fjarvíddinni austur yfir sand
og Öræfajökli, sem virðist svo
óendanlega fjarri.
Nú er hanri á norðan. Harður
Á Kirkjubæjarklaustri er Edduhótel til húsa í nýrri og fallegri skólabyggingu.
©