Lesbók Morgunblaðsins - 13.10.1974, Qupperneq 2

Höggmynd Sigurjóns Ólafssonar af Sigurði Nordal. Myndin er tekin á yfirlitssýningunni að Kjarvalsstöðum f sumar.
6. sept. 1919
Margblessaður og sæll,
samt hjartans þakkir fyrir
síðast, te voir, c'est t'aimer.
Myndar skömmin óbúin enn
því meistarinn syngur:
spiritus mecum en ekki
tecum þegar hann á að Ijós-
mynda! Mikill er breyzkleiki
manna og skepna, ef ekki líka
anda og engla!
„Fornar ástir" keypti ég
óðara, og hefi meira um þá
bók að segja en ég fæ sagt
þér eða öðrum, hálf-sjónlaus
og hálf-örvasa ræfillinn.
Samt vil ég segja, að kverið
las ég með mikilli aðdáun —
eins og það er til orðið, c:
samið og sett á prent af
byrjanda í æskunnar ofurhug,
með djarfleik og einurð sak-
lausrar hreinskilni. En margt
hef ég að athuga, því tómt
andríki nægir mér ekki, né
tóm snildin, c: l'art poui l'art.
Ég heimta princíp og meining
í tilverunni (telos), ekki ein-
tómar fantasmagoríur, eilífar
andríkar descripions og frum-
legar kenningar (metafora).
Qui bono? hvern þremilinn á
að gera við hringlandi band-
vitlausa tilveru? Auðvitað er
það að hálfu leyti (?) satt, að
sælla sé að leita en finna (sbr.
að gefa heldur en þiggja); en
ég sem fyrir 20 árum var
orðinn gigtveikur af materíu.
Geturðu lesið? Því ekki sé
ég almennilega hvað ég
skrifa, og tek nú annað blað.
— Nei, ég á eftir 4. blað-
síðuna!
Ég kem aftur að þínum
„Fornu ástum". 1. sagan
skratti skemtileg, og einkum
er sagan Spekingurinn
snildarverk. Skagastelpuna á
ég erfiðara með að goutera,
þar fanst mér fyrst sem skáld-
ið hefði beizlað ótemju úr
álfheimum saman setta af
ástum og losta allrar ver-
aldarinnar og riði svo í loftinu
ýmist til efstu eða neðstu
heima!. Nú skilst mér skepn-
an eitthvað betur, en þó er
hún fin de siécle saga og
andrlk dægurfluga einsog
önnur fiðrildi. En fj. . . ert vel
gefinn og elskulega gáfaður!
Ég vildi ég ætti þig! Og
dáindislaglegt handarvik hef-
ur alveldið eða almættið
unnið þegar (Nei, nú nýtt
blað!) já, lagt [sic; mun eiga
að vera: laglegt] handarvik
hefur almættið unnið þegar
það dró þig auman maðk upp
úr allsherjar rennisteini unde
oriuntur gentesj) gaf þér
hvolpinum konungsríki móð-
urfaðmsins og ekki nóg með
það, heldur gaf þér árlega,
daglega I vöggugjöf homöo-
patist útsæði í að verða hinn
fjölkunnasti maður, svo
doktor og prófessor!
BRÉF
MATTHÍASAR JOCHUMSSONAR
TIL SIGURÐAR NORDALS
Eitt sinn fyrir nokkrum árum þegar við
Sigurður Nordal áttum tal saman um kynni
okkar af Matthiasi Jochumssyni, tók hann
fram nokkur gömul bréf sem Matthias hafði
skrifað honum, og bað mig að lesa sér þau
hátt. Ég fann hve honum þótti vænt um
þessi bréf.
Ég undraðist með sjálfum mér að Stein-
grimi Matthíassyni skyldi ekki hafa tekist að
fá þau til prentunar, þegar hann gaf út hið
mikla bréfasafn föður síns á hundrað ára
afmæli hans 1935. Mér fannst skýringin
hlyti að vera sú, að Nordal hefði kinokað sér
við að láta frá sér fara til birtingar bréf, þar
sem svo mikið lof var borið á hann sjálfan.
Ég bað hann um að mega eignast Ijósrit af
bréfunum, og um leyfi til að birta þau eftir
hans dag, ef svo skyldi fara að ég yrði honum
langlífari. Hann féllst á það.
Hann hafði verið nokkurn tlma á Akureyri
sumarið 1919, og þeir Matthías átt margar
og langar viðræður.
í bréfunum kemur fram hvernig hinn ungi
prófessor kom Matthíasi fyrir sjónir, bæði af
viðkynningunni og af bók hans FORNUM
ÁSTUM, en hún kom út haustið 1919.
Matthías er líka ómyrkur í máli um lífsskoð-
un sína og trúartilfinningar undir æfilokin,
og áhuga sinn á öllum tilraunum til að öðlast
vitneskju um annað lif eftir jarðneskan
dauða. Ég hygg að þessi bréf lýsi honum
betur á efstu æfiárum en flest önnur, og
bæði kynlegri andans æsku í fjörgömlum
manni, sem vaxandi mæðu af líkamlegri
hrörnun — og skömm á eigin ellimörkum.
Ljósmyndina af Matthíasi, sem hér fylgir
þessum bréfum, sendi hann Sigurði Nordal,
og skrifaði á hana:
„Áratugi þrenna þrjá
þessi mynd þér uni hjá.
Mestu snild svo megir ná,
mæli ég um og legg ég á!
11/11 '19 ' Matth.Joch."
Örfáar skýringar við staði í bréfunum hef
ég talið rétt að setja neðanmáls.
Kristján Albertsson.
monistahringliog gerðist brot
úr dulfræðingi, ég segi: skltt
með tóma lúsaleit í Iffi þessul
ég vil finna, ég vil þiggja,
þiggja! Ég vil að vísu líka
leita, þar er: knýja á, kalla,
biðja, hrópa: er enginn
heima? Ég vil hafa tilgang,
Guð! ég heimta Guð, eitthvað
sem er sama sem Guð. Og
svarið! Svarið? Það er að visu
de quo disputator. En sé viss-
an nær en fin de siécle
maður hyggur, vissan um lífs-
ins óendanleik og anda vors
áframhald — hvað svo? Leit-
aðu, leitaðu og haltu áfram
að þróast og þroskast, eink-
um í góðleik og allri dáð og
drengskap, mildi og mannást,
svo — birtir, birtir, birtir, og
hringl mannkynsins verður
oss eðlilegt eins og leikur
umskiftanna hjá karlinum,
sem horfði á hálfvitlausan
hópinn og hrópaði: „Gaman
er að börnunum!"
Jeg kan ej fá solen pá
himlens rund, og darför jag
intet begár, sagði Vitalis. Nei,
ég læt mér minna nægja.
Rask lét sér nægja nýmjólk-
ursopa og fiskstykki til dag-
verðar hjá Jóni Þorlákssyni,
þvi í st. [þ.e. staðinn] fyrir
steik og ommelettur og smér
bað klerkurinn halti, sköll-
ótti og hálfhungurmorða á
borð þá andans orku og
æskufjör, sem í augum hins
ágæta gests vóg meira en alt
sykur og sælgæti Norður-
landa! í haust er öld síðan
Jón Þorláksson hvarf yfirum;
heyrðu það háskóli vor si
aures qui audiunt habesl 2)
Eins og blautu haustin og
hrossafellis veturnir fyrrum
hefur nú skáldafellisár yfir
oss dunið. Og Jóhann Sigur-
jónsson rak nú lestina! Nú,
þvf ekki við H.H. Ifka? við
erum að m.k. báðir á heljar-
þröminni I En — „þetta en".