Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1975, Blaðsíða 6

ARKITEKTUR '
Merkileg tilraun sem gerð var á vegum Cambridge-há-
skólans. Einar Þorsteinn Asgeirsson arkitekt tók saman.
Le Courbusier lýsti því yfir á
sfnum tfma, að í hans augum væri
fbúðarhús vél til að búa í cða með
öðrum orðum: fbúðarvél. Þetta
vakti að vonum hneykslun margs
fagurkerans, sem vildi þvert á
móti halda þvf fram, að hús væri
fyrst og fremst listræn tjáning,
sem jafnvel af illri nauðsyn yrði
að þola fbúa sfna. Sem endranær
mun sannleikurinn vera á sveimi
cinhvers staðar á milli þessara
tveggja sjónarmiða. En það er
vel, ef báðir fulltrúar þessara
sjónarmiða hafa það eitt að mark-
miði að uppfylla þarfir mannsins.
Ef við athugum þróun íbúðar-
hússins sfðustu 200 árin, sjáum
við að í byrjun þess tímahils var
húsið langt frá því að vera tækni-
vætt eins og vél. Um leiðslur var
t.d. ekki að ræða f húsum þá utan
skorsteins í þeim best búnu
þeirra. En fljótlega bættust nýjar
og nýjar leiðslur í íbúðarhúsið
jafnhliða tæknivæðingunni. Hús-
tæknin hélt innreið sfna inn f hús
gamla tímans. Fyrst komu vatns-
og skolplagnir þá raflagnir og
hitalagnir, en allar hafa þessar
leiðslur þann tilgang að gera íbú-
um hússins lífið þægilegt. Leiðsl-
urnar voru aðskotahlutir í húsun-
um, faldar f gólfi og veggjum.
Form húsanna hélt velli og gerir
það enn í dag, en tæknivæðing
húsanna jókst stöðugt.
Á sfðustu árum er mönnum hef-
ur orðið ljóst, hvert stefnir í orku-
málum og almennum afrakstri
láðs og lagar, hafa margir lagt
höfuð í bleyti í þvf skyni að vera
viðbúnir breytingunum, sem eru
afleiðing orku- og efnahags-
kreppu framtfðarinnar, þegar
þær koma fram — til þess að geta
haldið nútfma íbúðarháttum
þrátt fyrir þær og jafnframt
minnkað mengun í leiðinni.
t meðförum þessara aðila hefur
íbúðarhúsið enn tekið miklum
breytingum í þá átt að verða íbúð-
arvél og frá sinni sígildu gerð. Á
meðan margir hafa lauslega gælt
við hugmyndir eins og þráðlaust
rafmagn innandyra og inni-
byggða ryksugutækni f gólf, sem
næsta skrefið f tæknivæðingu
fbúðarhússins, þá hefur Álexand-
er -Pike við háskólann í Cam-
bridge hafið rannsókn á fbúðar-
húsi, sem framleiðir orku sfna
sjálft. Engin lciðsla liggur að né
frá húsinu.
Rannsóknin var hafin 1971 og
takmark hennar er að hanna hús
með algerlega sjálfvirka orku-
tækni, þar með talin endurnýting
OrkuhúsiS, sem fri er sagt f grein-
inni. Hér eru einangraBir rennivegg-
ir, sem nýta sólarhitann. Trjónan i
mœni hússins ekki neinskonar loft-
net, heldur geysifullkomin vindraf-
stöU, sem nær aS nýta jafnvel
minnsta andvara.
Ekki er nóg með að við
sóum þeirri dýrmætu
orku, sem oft er fengin
frá dvínandi orkulind-
um, heldur látum við
ónotaða þá orku, sem
oft er nærtæk, orku sól-
ar og vinda. — og jafn-
vel orku sjávarfalla.
Orkukreppan hefur rek-
ið mjög á eftir nýjum
tilraunum í þessa átt og
hér er sagt frá einni
slíkri.
á hvers konar úrgangi, sem til
fellur í íbúðarhúsum. Eftirfar-
andi var forsenda fyrir tilraun-
inni:
1) Verð á olíu, gasi, rafmagni
og fæðu mun að öllum líkindum
hækka um 15% á ári (f Bret-
landi) næstu 30 ár.
2) Þörfin á landsvæði til ein-
staklingsafnota mun aukast um
10% á ári næstu 30 ár.
3) Venjulegur vinnutími mun
minnka um 5% á ári næstu 10 ár.
Þetta þýðir að einstaklingurinn
muni geta og vilja framleiða sfna
eigin orku, fæðu og vatn við íbúð
sfna í náinni framtfð og minnka
um leið úrgang heimilanna og
mengunina þar með.
Rannsóknin er nú komin á það
stig, að tæknilegri athugun á öll-
um „þjónustu“-kerfum hússins á
þverfræðilegum grundvelli er
lokið. 1 næstu framtíð verður haf-
ist handa að reisa tilraunabygg-
ingu til að afla íbúðarreynslu og
til að samstilla og samhæfa hin
ýmsu kerfi þess, sem mörg vinna
saman. Verið er nú að setja sam-
an hönnunarleiðarvísi með aðstoð
tölvu, til almennra nota í sjálf-
virk orkuhús. Áætlað er að niður-
staða tilraunarinnar verði undir-
staða undir fjöldaframleiðslu á
húsum og húskerfum af þessari
gerð. Einn hliðarárangur orku-
hússins er sá, að það gerir kleift
að taka til skipulagningar land-
svæði, sem með venjulegum leið-
um var ónothæft í þeim tilgangi,
vegna kostnaðar við dreifikerfi
orku og annarrar þjónustu.
Við framlciðslu orkunnar f hús-
inu er notuð öll sú orka umhverf-
isins og sú orka sem kemur fram
við venjulega notkun íbúðar-
tækni, sem stöðugt er fyrir hendi
og er nú lítið sem ekkert notuð.
Þar má nefna sólarorku vindorku
og gasorku, sem fæst við rotnun.
Húsið er og búið þannig að þáð
safnar og hreinsar rigningarvatn.
Tilraunahúsið skiptist ( tvo
meginhluta, vcnjulega litla íbúð
á tveimur hæðum og jafnstóran
garð, sem báðar hæðirnar opnast
inní. Á þaki hússins er vindrafall.
Þar er um leið safnað regnvatni
og það hitað upp, en með þvf er
svo húsið hitað upp. Það vatn sem
hitnar á daginn er geymt I hita-
geymi til kvölds. Á suðurhlið
hússins eru sólarrafskaut, sem
framleiða rafmagn. (Jrgangi húss-
ins er safnað í rotþró af sérstakri