Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1975, Blaðsíða 12

Brim gnýr vid hleinar og
vindurinn þýtur fyrirstöðulaust
yfir gráföla, gróðurvana útnesja-
auðn. Yfirbragð landsins er úfið
og óvingjarnlegt. Bifreiðin —
litla hagamúsin, sem hann Guð-
mundur Karlsson hefur lánað
mér, er ótrúlega viðfeldinn farar-
skjóti og þræðir af kunnáttusemi
hraungjóturnar suður eftir
Vatnsleysuströndinni. Og fyrr en
mig varir er Keflavík — nýríkur
bær — norðan undir Miðnesheiði
komin í ljósmál og svo að baki.
A ströndinni utan við Lciruna
er fjölbýlishús í fæðingu. Þar
eiga samastað margir athafna-
samir útvegsbændur og sjófara-
menn, og annað það fólk, sem um
drífur dögg hafsins og með starfi
sínu stendur að stórum hlut undir
lífsafkomu þeirra er þetta land
byggja. En þótt Ijóst sé, að
umsvifamikil verkönn dags og
nætur er hér mest áberandi lífs-
mynd, þá er það ekki sá þáttur,
sem mér er efst í hug þennan
hrímkalda haustdag. Ferð minni
er heitið á fund konu, sem mér
hefur verið tjáð að sé leiðbein-
andi þeirra Garðsverja hvað bóka-
val snertir og að þeir láti sér vel
líka ráðgjöf hennar.
„Hún Una," sagði fólkið. „Hún
sér um bókasafnið með honum
Sigurbergi." Sigurbergur? „Hann
er vitavörður í Garðskagavita.
Hún Ásdis, konan hans, er skáld-
mælt og Ijóðelsk."
Lna? — Eg er forvitinn. Mér
finnst tónfallið í rödd fólksins
breytast, þegar það minnist á
þessa konu, mildi og hlýju andar
frá vörum þess.
Yzt úti við ströndina, skammt
frá vörinni stendur lítið og snot-
urt hús. Auðsjáanlega byggt á
þeim tíma sem fólkið sneið sér
stakk eftir vexti og taldi meira
virði að eiga öruggt athvarf en
vagga sér á völtum og vafasömum
veldisstóli. Húsið er ákaflega lít-
ið, og miðað við tfmans hætti,
sýnist ekki líflegt að bak við þess-
ar dyr búi áhugaverðari og
sterkari einslaklingur en víðast
annars staðar, scm leið mín hefur
legið um götur hins rísandi fjöl-
býlis.
Eg ,geri vart við mig. Dyrnar
opnast og móti mér kemur lágvax-
in kona nokkuöyfir miöjan aldur.
Hún réttir mér hlýja hönd og
horfir á mig björtum augum.
Eg geri grein fyrir sjálfum mér
og erindi minu. „Já, vertu vel-
kominn. Ég vissi að þú varst á
feröinni." Og svo er mér boöið inn
í hlýja stofu og til sætis í notaleg-
um stól. Þarna er hvorki hátt til
lofts né vítl til veggja, en þaö er
smn birtan og ylurinn sé alls ráð-
aiidi og grár haustfölvinn íjarlæg-
ist umhverfi og og innri þanka.
k.onan er mér framandi. Viö höf-
um aldrei hitzt fyrr — Og þó
finnst mér ég vera i vinarhúsi.
Síöan þetta var er nú senn liö-
inn aldarfjóröungur, og ennþá
eru fyrstu áhriíin af heimsókn-
inni til Lnu i Garóinum fersk í
vitund minni. Aldrei fer ég svo
um Suóurnes aö mér íinnist ég
ekki eiga til hennar erindi. Ekki
endilega til aó íjalla um bækur,
enda þótt hún sé rnikill bókaunn-
andi og eigi vandaðan bókakost og
vel meó íarinn. Erindió er fyrst
og fremst þaó aó vera gestur kon-
unnar i litla húsinu og njóta
©
„Þú hefur séö bókina?"
„Já, en hvernig stendur á þvi,
aó öll þessi ár, sem vió höfum
þekkzt skuli ég aldrei hafa heyrt
þig minnast á dulvitundarhæfi-
leika þína?"
„Hefur þú nokkurn áhuga á
þeim efnum, góði minn? Eg hef
ekki orðið þess vör og við höfum
haft um nóg annað aó tala."
Jú, þetta var alveg satt. Ég
hafói aldrei haft neinn verulegan
áhuga á aö skyggnast aó tjalda-
baki þessa lífs, sem skynvitund
min þekkir, og alltaf talió óvissar
þær fregnir, sem þaöan voru sagð-
ar koma. En kynni min af kon-
unni úti á Garðskagaströndinni,
og þær frásagnir, er ég nú haföi
lesió i bók hennar, hlutu aó leiða
til þess, aö ég hugleiddi þau mál á
annan hátt en áóur. —
Og hvað var svo markvert i
þessari bók? Ég leyfi mér að taka
hér upp tvo stutta kafla:
„Fóstra mín hafði þannn siö aö
kveikja seint á vetrarkvöldum.
Sat hún þá og prjónaói og sagöi
okkur systkinum sögur eða raul-
aði rímur, því nógu var af að taka
af þvi tagi hjá henni.
Eftir að ég fór aö fá svolítið vit,
hlakkaði ég til þegar fór að
dimma og við settumst hjá fóstru
minni. Ég hlakkaói ekki eingöngu
til aö hlusta á sögurnar eöa kvæðin
heldur til aö sjá alla dásamlegu
litina, sem þá bar fyrir augu mín,
helzt ef ég hafði þau aftur. Það
voru eins og langir þræðir af gul-
um, grænum, rauóum og bláum
litum og stundum blandaðist
þetta allt saman með mjúklegum
hreyfingum og margskonar lög-
un. Gleymi ég aldrei þeim dýröar-
heimi lita og feguróar, sem ég
dvaldi þá i. Ef ég var spurð aö því
hvers vegna ég væri svo kyrrlát,
svaraði ég aðeins: — Ég er aö sjá.
Eitt sinn er ég var sex ára bar
svo til er ég var háttuö í rúmiö
mitt á vetrarkvöldi og fóstra mín
var að lesa i einhverri sögubók, aö
mér fannst allt í einu hiö kunn-
uga umhverfa, en ég var
komin á einhvern ókunnugan stað
í afar fögru umhverfi. Allt var
þakið blómum og trjám. Fannst
mér ég eiga að sjá þarna ein-
hverja helgiathöfn. En i þessum
svifum er komió mjúklega við
mig og sagt: — Er þér illt, Una
min? Það var fóstra mín sem
sagði þetta vió mig.
Ég hrökk vió og gat stunið upp:
— Nei, ég var bara að sjá. Bróðir
minn, sem var eldri en ég og laus
við minn ágalla, segir þá við mig:
„Voðalega getur þú verið slæm
stelpa. Við fóstra héldum að þú
værir dáin. Þú andaðir ekki."
Ég var ósköp raunamædd af að
heyra þessi vandræði, að ég
skyldi gera þau svona hrædd. En
fóstra sagði: „Hún getur ekki gert
að þessu, auminginn. Reyndu nú
að fara að sofa, Una mín.“ —
Blessuð fóstra min, allt skildi
hún. Þetta var i fyrsta skipti sem
ég minnist þess að hafa farió úr
líkamanuin."
‘„Þegar ég var sextán ára veikt-
ist ég hættulega og lá í tvo mán-
uði. Ég hafði mikinn hita og var
fóstra mín orðin hugsjúk af veik-
indum minum þar eð mér gekk
illa að iosna við hitann.
I þessum veikindum var það ein
hverju sinni um miðjan dag að ég
var ein i baðstofunni. Fór þá að
Hér er Una á heimili stnu I Garoinum og ð efri myndinni sést húsið hennar.
þeirra hugdrifa, sem dvölin þar
hefur ævinlega í för með sér.
— Én svo kom bókin — VÖLFA
SUÐURNESJA — Eg er staddur i
bókabúð og veróur litið á eina
kápusíóu. Jú, það er ekki um að
villast — Efni bókarinnar snertir
Unu í Garðinum.
Eftir aðhafalesiðfrásagnirþær
sem í bókinni voru skráðar eftir
Unu, spurói ég sjálfan mig,
hvernig það gæti hafa hent, að ég
árum saman var gestur og góðvin-
ur þessarar konu án þess að hafa
kynnzt þeim sérstæða hæfileika,
sem frásagnir hennar fjölluðu
um.
— Leið mín liggur suður i Garó
og að vanda er ég gestur hjá Unu.
Eg sé ekkert í framkomu hennar
umfram það venjulega — alúð og
hlýju — En sjálfsagt skynjar
hún, aó hughrif mín eru dálitið
breytt. Hún litur á mig mildum
augum og segir: „Nú skalt þú
hvila þig i stólnum þarna meðan
ég helli upp á könnuna." Hún er
greinilega að gefa mér tima.
Og svo kemur kaffið og hún sezt
andspænis mér eins og venjulega.