Lesbók Morgunblaðsins - 10.08.1975, Blaðsíða 2

Á ,,dauða“ Rósu stóð þannig að
hún átti vanda tii að falla i yfirlið;
„það kom yfir höfuðið á henni,“
eins og sagt var.
Nú stóð þannig á, að Skáleying-
ar voru að koma úr kaupstaðar-
ferð utan úr Flatey. — Það stóð
aldrei á krökkunum aö sjónum,
þegar lent var heima úr slíkum
ferðum.
Rósa hafði orðið þreytt, ef til
vill kalt, í hráslagalegu haustveðr-
inu, og það kom yfir höfuðið á
henni á leiðinni inneftir.
Þegar slikt kom fyrir á sjó, var
ekki hægt um vik. Hjúkrun eða
aðhlynningu varð litt komið við.
Hún var bara „lögð til“ einhvers
staðar i bátnum, breitt yfir hana
segl ^eða annað til að verja hana
kulda þangað til komið var að
landi og mögulegt að bera hana til
bæjar — væri yfirliðið þá ekki
rokið út í veður og vind og hún
orðin hress á ný.
Þeir sem lengi höfðu verið með
Rósu létu sér ekki bregða við að
sjá hana i þessu ástandi. Það
komst upp i vana að sjá hana i
yfirliði.
— Látum hana bara sofa út,
sögðu þeir sem með henni voru.
Rósa vaknar þegar hennar tími er
kominn.
Og það voru orð að sönnu.
Rósa spratt upp eins og stálfjöð-
ur að stundarkorni liðnu, hvort
sem yfir hana leið á sjó eða landi.
Jafn viljug og rösk til allra verka,
sem henni hefði aldrei horfið
veröldin. Sjálf sagði hún, að
menn þyrftu ekki að hafa neinar
áhyggjur af sér, þótt hún skrippi
snöggvast frá. Hún skilaði sér aft-
ur. —
Haft var eftir einhverjum
lækni, að þessi kvilli mundi eldast
af henni. Og svo fór. Þetta leiða
heilsúleysi hætti að heimsækja
Rósu. Það hætti að lfða yfir hana,
a.m.k. á sjó.
Ég man aldrei eftir henni í yfir-
liði, nema þ'etta eina skipti sem
hún var borin heim í segli úr
Strákunum.
Bergsveinn Skúlason
stundum áttu þar heimalleiri eða
færri húsmenn. Fiestar sjóferðir
voru sameiginlegar öllum eyjabú-
um. Ef ekki var hægt að manna
bátinn karlmönnum, sem hæfa
þótti í þessa eða hina ferðina, —
ef til viil voru þeir þá í veri — var
Rósa ævinlega kölluð til háseta
fyrst kvenna. Henni mun ekki
hafa verið það á móti skapi. Sjór-
inn álti ekki illa við hana.
Rósa var ekki stór vexti, en vel
vaxin og furðu sterk. Hún bar það
með sér að hafa alltaf fengið nóg
að borða. Róið gat hún á við hvern
meðal karlmann, og hafði gaman
af að snúa á þær konur sem mikið
Iétu yfir sér og þóttust henni
fremri á einu eða öðru sviði. Ef til
vill var hún dálítið meinræðin. —
Og vel kom það sér einu sinni,
að hún kunni áralagið. Talið var
að hún hefði átt drjúgan þátt í að
bjarga formanni sem féll út úr
skipi sínu á siglingu í kirkjuferð
frá Flatey á hvítasunnudag vorið
1919 með því aö róa skipinu svo
rösklega við og hvetja aðra til
dáða, að það barst skemmra frá
slysstaðnum en annars hefði orðið
og manninum, sem var ósyndur
varð bjargað. — En ekki verður
sú ferðasaga sögð hér.
Og Rósa kunni leira til sjóferða
en að leggja út ár. Hún kunni
mætavel að hagræða seglum. Eft-
ir að gaffalseglin komu til sög-
unnar i eyjum, og skaut þurftu að
vera laus þegar krussað var, hélt
engin betur fokkuskauti en hún.
Ég efast ekki um, að hún hafi
haldið dragreipi manna bezt með-
an á því þurfti að halda á sjó.
Henni þótti gaman að sigla, en
aldrei sá ég hana taka i stýri. En
sagt gat hún til þeim sem stýrði.
Hún sá vel, hvernig átti að mæta
þessari eða hinni bárunni sem að
fór.
Svo var hún hin mesta veiðikló.
Strákarnir sögðu, að rauðmaginn
skriði upp undir pilsin hennar.
Alltaf kom sá bátur þóftufullur af
hrognkelsum að landi sem hún
var á, þótt afli væri litill hjá öðr-
ENGINN
HELT FOKKUSKA UTI
OG DRAGREIPIBETUR
ENHÚN
Um Rósamundu
í Skáleyjum
Rósa var fædd löngu fyrir
síðustu aldamót, einhvers staðar i
Úteyjum, að ég held.
Hún var svo gersamlega ætt-
laus, að hún var aldrei kennd við
föður sinn né möður. Foreldrar
hennar voru aldrei nefnd á nafn í
mín eyru. Samt boraðist það. ein-
hvern veginn inn i hausinn á mér
á ungum aldri, að faðir hennar
hefði heitið Sigmundur. Liklega
hefur það verið vegna þess, að
hann hafi stöku sinnum verið
nefndur á nafn í sambandi viö
Rósu, þó ég minnist þess varla.
Móður hennar heyrði ég aldrei
getið, lífs eða liðinnar, var ég þó
samtiða Rósu frá þvi að ég fyrst
man eftir mér og fram á full-
orðins ár.
Líklega hefur móðir hennar þó
einhvern tima verið til!
En þetta ættleysi kom ekki að
sök. Og full ástæða er til að ætla,
að foreldrar hennar hafi verið
gerðarlegustu manneskjur. Sár-
fátæk hafa þau eflaust verið. —
Þegar Rósa var nefnd, vissu all-
ir í Vestureyjum og næsta ná-
grenni við hverja var átt.
-O
Ein fyrsta bernskuminning mín
er sú, að ég sá Rósu borna
„dauða“ í segli framan úr Strák-
urp,í Skáleyjum heim i bæ. Ekki i
bæinn minn. Hún átti ekki heima
hjá foreldrum mínum. Ilún átti
heima í Innribænum, hjá Jó-
hannesi Jónssyni og Maríu Gísla-
dóttur, sæmdarhjónum, er bjuggu
í Skáleyjum á móti foreldrum
mínum.
„Jóa og Maju“ kallaði Rósa þau
venjulega. Hún mun hafa verið á
líkum aldri og þau hjón, og alizt
upp að mestu með þeim i
Hvallátrum og Skáleyjum. Jói og
Maja voru því gælunöfn frá æsku-
árunum, sem Rósa lagði ekki nið-
ur, þótt þessir vinir hennar og
leikfélagar giftust og yrðu hús-
bændur hennar.
Bezt man ég eftir Rósu og
kynntist henni mest á sjónum.
Hún mun hafa verið ein þeirra
breiðfirzku kvenna sem ung fékk
„vist á bátunum“ og ólst upp á
þeim litlu skentur en þurru landi.
Tvibýli var i Skáleyjum, og
um. Sama hygg ég að hefði orðið
uppi á teningnum, ef hún hefði
róið úr verstöð, þar sem mest
kapp var lagt á að afla sem mest
af þorski og flyðru. En á það
reyndi aldrei. Mér er ekki
kunnugt um, að hún reri nokkurn
tíma til fiskjar úr verstöð.