Lesbók Morgunblaðsins - 10.08.1975, Blaðsíða 3

'V
Skáleyjar á Breiðafirði
Við selveiðar tók henni enginn
fram, hvorki karl né kona. Hún
þekkti hvert sker og boða í Skál-
eyjalandareign, vog og vík, hverri
konu betur. Vissi hvar best var að
leggja netin, eftir því hvort
vindurinn blés úr þessari eða
hinni áttinni. Vissi nákvæmlega
hvar urtan tagði að landi með
kópinn sinn, við þetta eða hitt
skerið. Þegar kulaði af vestri var
það austanvert við skerið. Þegar
hvessti af norðri skyldi lagt við
það vestanvert. Avallt í skjóli.
Þetta var reynsla kynslóðanna
sem búið höfðu í eyjunum og veitt
sel, sagði hún.
Svo var hún líka fljótust allra
að greiða rammflækta kópa úr
netum. Það var list sem fáir léku
eftir henni.
Hún kvað stundum svo að orði,
þegar henni þótti þeir sem með
henni voru í selalögnunum vera
lengi að greiða netin utan af
kópunum:
— Látið þið mig nú kartnagla
kópinn, drengir mínir. Þetta
gengur ekkert hjá ykkur. Þið
eruð bæði handseinir og klauf-
virkir, þar af leiðandi krókloppn-
ir. Vinnið ykkur ekki til hita.
Skiljið aldrei hvernig kópurinn
veltir sér i netið. Það liggur þó i
augum uppi, þegar athuguð er
vindstaðan síðan við vorum
hér siðast. An þess að skilja hnút-
inn verður hann aldrei leystur.
Það verður ekki vitjað allra band-
anna á þessari fjöru, ef þessu fer
fram. Skerin verða öll komin i kaf
áður en þið komizt að næsta neti.
Ketið af klessuðum kópnum óætt
af blóði og skinnið marétið. Hon-
um Gisla fóstra mínum Einars-
syni hefði ekki lfkað þessi vinnu-
brögð ykkar, eða þá honum Guð-
mundi Jóhannessyni. Það voru nú
karlar sem brögðuðu. Þeim þótt
ekki til alls koma hérna i lögnun-
um. Ég man svo langt. —
Eftir svona ræðu var Rósa
stundum leyst frá árinni í andóf-
inu og látin greiða kópa úr netun-
um. Það var undarlegt, að hún
skyldi ekki alltaf vera látin gera
það. Við strákar urðum þeim
skiptum verulega fegnir. Það var
þó alltént heitara að kreista ára-
hlummana en greiða sjóblaut net
utan af steindauðum kópnum á
þangivöxnum skjólausum skerj-
um úti á Breiðafirði. Karlmann-
leg voru skiptin kannski ekki.
Það leið heldur aldrei löng
stund, þangað til Rósa skilaði net-
inu utan af kópnum hreinu og
greiðu í hendur formannsins. Svo
var þá hægt að halda áfram að
næsta neti og bjarga því sem
bjargað varð af lostætu keti og
dýrmætu skinni. Síðan koll af
kolli.
— Þú ert alveg ómissandi i sela-
lögnum, Rósa mín, sagði formað-
urinn við hana stúndum, að lok-
inni vitjun.
Ég er ekki viss um að hún hafi
nokkru sinni fengið meira lof eða
laun fyrir vinnu sína. —
Ég held, að Rósu hafi þótt
gaman að öllum veiðiskap.
Þjóðtrúin segir að selurinn
hænist að rauðum lit, einkum
þegar hann skarti á kvenfólki.
Hann hefur fengið orð fyrir að
vera kvensamur. Kópurinn er
heimskur og forvitinn eins og
manna börn. Rósa talaði við hann
og veifaði honum með rauðum
skýluklút, sem hún hafði ævinlega
í selalögnunum. Svo gat hún
hermt eftir honum. Stundum
tókst henni með þess konar brell-
um að flæma einn og einn í net.
Eftir það gældi hún við hann
dauðann.
Rósa vissi allt um uppruna sela.
— Þeir hafa ekki breytzt mikið
þessir síðan þeir voru hermenn
Faraós konungs og drukknuðu í
Rauðahafinu, sællar minningar,
sagði hún stundum þegar hún
virti fyrir sér dauða kópana, sem
lagðir höfðu verið við fætur henn-
ar í bátnum. Sem betur fór gengu
þeir aftur, svo við gætum drepið
þá hér og étið. — Hvað væri til að
borða hjá henni Maju minni ef
ekki væri blessaður selurinn?
Lítið þið bara á, hvað þeir eru
líkir mönnum: augun, brjóstið,
bakið. Axlaslappir eru þeir eins
og hann Láki sterki, skeggið eins
og á honum Andrési hreppstjóra,
loppurnar gætu verið af honum
Láfa gamla, ef ekki vantaði
þumalfingurna, og spikið er litlu
minna en á honum Jóni kaup-
manni. Ætli synir Faraó hafi
verið fríðari?
Svo strauk hún kópunum um
kviðinn með fætinum, þvi dauðir
selir eru ævinlega lagðir á bakið,
og sagði: — Blessaður strákurinn!
Senn verður þú étinn. Það er góð
af þér volg gónan!
Rósa var í fjósinu og hirti kýrn-
ar a.m.k. síðari hluta vetrar, þeg-
ar vinnumenn flestir í eyjum
voru komnir til sjóar.
Kúahlaðan stóð langt norður á
túni, fjarri fjósinu. — Húsaskip-
an á mörgum gömlum býlum er
óráðin gáta enn í dag. — Hús-
bóndinn skammtaði kúnum heyið
í meisa. Skildi þá svo eftir í hlöð-
unni. Þar tók fjósamaðurinn þá.
Það mun hafa verið gamall vani.
Hver kýr átti sinn meis. Meisarnir
máttu ekki ruglast. Branda varð
að fá sinn skammt, Búbót sinn
o.s.frv. Kýrnar voru venjulega
fjórar. Rósa bar gjöfina handa
þeim öllum í hvert mál í einni
ferð — fjóra meisa — tvo undir
hvorri hendi. Henni fannst ekki
taka því að fara fleiri en eina fgrð
með þetta lítilræði. Hún hafði
aldrei Iært að hlífa sér um
dagana.
Hún búnkaði meisunum. Felldi
tvo og tvo saman. Neðri meisinn
lét hún standa upp á endann og
sneru botnrimarnar að henni.
Efri meisinn setti hún svo þvert á
gaflinn á þeim neðri. Siðan gekk
hún milli staflanna, faðmaði yfir
efri meisinn og náði þá taki á
efstu gaflriminni á þeim neðri
með því móti að beygja sig dálítið
til hliðar meðan hún treysti átök-
in. Þannig lyfti hún meisunum
upp og pressaði þá um leið að
síðunum. Þeir héngu þá utan á
henni eins og sátur á reiðings-
hesti. Ekki hefur þetta verið
mjúk eða þægileg byrði, en aldrei
var svo vont veður eða mikill sjór
á jörð í Skáleyjum að hún baxaði
ekki þessum farmi milli fjóssins
og hlöðunnar i einni lotu án hvfld-
ar. — Hún komst þess fyrr að
rokknum sfnum í baðstofunni
sem fjósaverkin tóku skemmri
tíma.
Eldiviður var einna helzt sú
nauðsynjavara, sem skortur var á
i eyjum síðari hluta vetrar meðan
almennt var búið þar. Mórinn sem
sóttur hafði verið til lands um
haustið með ærinni fyrirhöfn var
búinn, óðum gekk á sauðataðs-
hlaðana í eldiviðarhúsinu og
sprekin, sem ef til vill hefðu bor-
izt á fjöruna um veturinn, klín-
ingurinn ekki orðinn þurr á
Framhald á bls. 16
Jönas Svavár
ÁST-
HILDUR
hár þitt stormsveipur öræfanna
augu þin stjörnuhröp vetrarins
nef þitt fjall sjóndeildarhringsins
varir þínar mánasigð sólarlagsins
bros þitt sólskin jökulheimsins
hendur þínar jafndægri haustsins
mjaSmir þínar hret heimskautsins
fætur þínir veðrátta árstiðanna
Teikning: Jónas Svavár