Lesbók Morgunblaðsins - 10.08.1975, Blaðsíða 11

Teikningar: Ótto Ólafsson
Þegar ég settist niður og horfði á mynd þína á borðinu,
varð mér allt í einu eitthvað ijóst, sem ég hafði aldrei gert
mér grein fyrir áður. Ég hef alltaf fram að þessu álitið
mig einan, einan með min vandamál og mina erfiðleika.
Fundizt ég einn bera ábyrgðina og ég einn vera orsökin
fyrir þessu öllu. Ég vissi, að pabba þóttu viðfangsefni
mín hálfleiðinleg og ekki sæmandi fjölskyldunni, seinna
fékk metnaðurinn yfirhöndina og hann varð stoltur af
íþróttasigrunum.
En um þetta hugarástand, sem ég kann ekki að gefa
nafn, kvöl er ekki rétta orðið, hélt ég að ég væri einn.
María, þó að égsé hálfgerður útlendingur í landi okkar,
veit ég hvað það þýðir, að neita að gera það sem fjölskyld-
an vill. Gjafvaxta dóttir, sem neitar að gefast manni er
ómöguleiki nema því aðeins að hún gangi í klaustur. Ég
hef ekki enn frétt að þú hafir gert það.
Mér varð skyndilega ljóst andrúmsloftið við máltíðirn-
ar I þessu stóra húsi, augnaráðið, sem þú fengir þegar þú
kæmir niður og settist við borðið. Athugasemdir á strjáli,
niðurbæld reiði, sem öðru hvoru brytist út. Ég spurði
sjálfan mig hvort ég ætti þetta skilið. Ég ungi maðurinn,
sem geystist um akbrautir heimsins og naut sigranna,
sem bifreiðin færði mér.
María, ég get ekki þagað lengur, ég ætla að reyna að
gera þér skiljanlegt hvers vegna það sem átti að verða gat
ekki orðið. Það verður erfitt, ég er ekki vanur að skrifa
bréf, minn penni er vanastur við að skrifa undir samn-
inga og krassa nafnið mitt á myndir af mér. Og það er
ekki oft, sem ég er i skapi til að skrifa bréf, ég er oftast
annað hvort of þreyttur eða of spenntur til þess. Þessi ró,
sem er yfir mér í kvöld, kemur ekki oft. En þegar hún
kemur ætla ég að nota hana til að skrif a þér.
Ég vænti ekki svars frá þér frekar en þú vilt. Hvenær
ég skrifa næstá bréf veit ég ekki.
Juan G.
N.. ., 195. . .
María,
það er þung sumarrigning hér í N... Ég sit inni á
litlum bar f hliðargötu i fiskimannspeysu og með sólgler-
augu til þess að enginn þekki mig. Eftir daginn á morgun
er keppni hér í nágrenninu.
Þegar ég var að leita að þessum bar og sá ljósin blika á
votum steinunum í illa lýstum hliðargötunum, kom mér í
hug bernskuminning. Hún er aðeins brot úr sekúndu, ég
er á gangi með mömmu á einni af aðalgötum Madridar,
við stönzum fyrir utan búðarglugga, ljósið brotnar á
votum götusteinunum. Þetta er allt sem ég man, en mér
hefur tekizt að tengja atvikið við aðra atburði. Það var
v.erið að undirbúa ferðina frá Spáni til Englands og
mamma var sennilega að kaupa á mig skó. Ég hef verið
sex eða sjö ára. En þetta ferðalag átti eftir að breyta
ýmsu. Mamma var að fara til Englands með stjúpföður
mínum, sem ég vandist á að kalla pabba eins og þú veizt.
Eftir það dvöldumst við aðeins á Spáni á sumrin. Ég var
sendur f skóla á Englandi og stóð mig vist sæmilega.
Þegar að því kom, að senda mig í menntaskóla varð mikið
rifrildi milli pabba og mömmu. Pabbi vildi senda mig í
rlkisskóla en ekki einkaskóla, ekki einn af þessum skól-
um fyrir heldrimannasyni. Hann vissi sem var, að kennsl-
an i ríkisskólunum væri betri. Sennilega hefur lika vakað
fyrir honum að gera ekki of mikinn Englending úr
stjúpsyni sfnum, hvað honum lika tókst.
Félagar minir í þessum skóla höfðu litla ástæðu til að
virða mig mikils. Þeir áttu flestir erfitt uppdráttar og
kepptu sín á milli um styrki og verðlaun. Ég þurfti þess
ekki en hlaut samt stundum verðlaun, sem ég þá afsalaði
mér. Þeir voru heldur harður hópur, að minnsta kosti
þeir sem ég man enn eftir. Eitt var þeim öllum sameigin-
legt: meðvitundin um takmark. Þeir höfðu allir skýr
markmið. Flestir ætiuðu sér að verða lögfræðingar eða
læknar. Að efast um hæfileika þeirra eða manngildi var
ekki hægt. Það sem mest áhrif hafði á mig var þrek
þeirra og viljastyrkur. Þegar ég hafi kynnzt sumum
nánar, vissi ég hvernig þeir lifðu: í litlum köldum her-
bergjum við lítinn kost. Sumir léku sér að því að borða
ekkert nema lítinn morgunverð allan daginn. Ég reyndi
þetta stundum lika og tókst það og Jeið eiginlega prýði-
lega, en ég hafði enga ástæðu til þess, mitt svelti var
íþrótt, þeirra hafði tilgang: spara sér fyrir bók, pari af
skóm eðastuttu ferðalagi um næstu helgi.
Ég varð aldrei einn af þeim.
Ég fór einu sinni f ferðalag á reiðhjóli með tveim
þeirra, að skoða kastala nokkuð langt frá bænum, sem
skólinn var í. Það var heitur sunnudagur. Ég hafði klætt
mig eins og þeir til að skera mig ekki úr. Þegar við
komum að kastalanum ætluðum við að ganga í kringum
hann. Jenkins, annar félaga minna, hafði mjög mikinn
áhuga fyrir byggingarlist og ætlaði sér að ná mynd af
kastalanum, þar sem stíleinkennin væru skýrust. Á leið
okkar kringum kastalann komum við á grasflöt, þar sem
nokkrir unglingar á líku reki og við voru að leika kricket.
Við höfðum ekki tekið éftir þeim fyrr en við stóðum á
miðjum leikvellinum. Kricketleikurunum var sýnilega
ekkert um þessa truflun gefið og spurðu heldurhastarlega
hvað það ætti að þýða, að ráðast svona óboðnir inn á
annarra manna land. Félögum minum varð fátt til svara,
sögðust hafa ætlað að taka myndir af kastalanum. Einn
kricketleikarinn, sem bar liti gamalfrægs menntaskóla,
sagði að það þyrfti leyfi föður slns til þess. Hann var stór
og þéttvaxinn með bulldoggsandlit, algjör and^tæða
hinna smávöxnu, grannleitu, vannærðu félaga minna. En
fyrst við værum aðeins skólapiltar en ekki fullorðið fólk,
þá væri nóg að hann gæfi okkur leyfi til þess. Orðalag
hans og hátterni allt sýndi greinilega að hann leit niður á
okkur. Við þökkuðum fyrir og tókum myndirnar. En það
leið nokkur tlmi þangað til félagar minir tóku gleði sina
aftur. Þeir höfðu verið minntir óþægilega á aðstöðu sina i
þessu einkennilega þjóðfélagi. Það sem eftir var dagsins,
töluðust þeir mest við sín á milli, án þess að draga mig
inn i samtalið.
Mér hefur alltaf siðan verið kær félagsskapur manna,
sem eitthvað hafa orðið að leggja á sig til að ná marki
sinu, manna, sem bera á sér merki erfiðrar æsku. En
oftast hafa viðskipti þeirra við mig verið útreiknuð til að
hafa eitthvert gagn af mér eða samböndum mínum.
Ekki nema mjögskiljanlegur hlutur.
Ég er búinn að vera lengi að skrifa þetta bréf, bar-
þjónninn er farinn að horfa á mig, hann er sennilega
þreyttur og langar til að fara að sofa. Ég er eini gestur-
inn, sem er eftir hér inni. Ég ætla að ljúka þessu bréfi. Ef
keppnin fer vel, skrifa ég þér kannski eftir hana.
Juan G.
P. . .16.5. 195. . .
María,
í veizlunni, sem var haldin okkur eftir keppnina, sem
ég vann á nýju bifreiðinni, hitti ég M. hershöfðingja.
Hann heilsaði mér mjög kumpánlega leyfði sér það
sennilega vegna þess að hann er gamall kunningi pabba.
Hann óskaði mér til hamingju með sigurinn og spurði svo
hvað ég ætlaðist fyrir þegar ég hætti að keppa. Ég sagðist
ekki vita það.
„Fyrir son föður þíns er alltaf einhver góð staða laus
heima á gamla Spáni, hvernig væri með góða stöðu hjá
Seat bifrejðaverksmiðjunum, tilraunastjóri eða eitthvað
slikt?“ Ég sagðist mundu hugsa um það þegar að því
kæmi. Honum hefur fundizt ég stuttur í spuna, þvi hann
yfirgaf mig skömmu á eftir.
Nú gengur hann um i veizlum, diplómatiskum veizlum,
óeinkennisklæddur, hershöfðinginn, sem stjórnaði
fjöldaaftökunum hjá F. sumarið 37. Þú varst smátelpa og
manst sennilega ekki eftir því sem gerðist. Ég hafði verið
gestur hjá ykkur tima um sumarið. Þegarvíglínan nálgað-
ist varð heldur órólegt i nágrenninu. Siðla dags kom
liðsforingi til okkar og sagði, að það væri ástæða til að
yfirgefa húsið og fara lengra að baki viglinunnar, það
gæti verið að rauðu hundarnir gerðu árás. Pabbi þinn lét
taka til sín stóru bifreiðina og lét aka börnum og konum i
burtu. Þú varst hrædd og grézt. Ég setti þig á hné mér og
reyndi að hugga þig. Við þurftum að aka i gegnum
úthverfi bæjarins og framhjá gamla leikvellinum. M.
hershöfðingi hafði látið safna fjölda fanga saman á
leikvanginum til að skjóta þá niður með vélbyssum. Til
þess að hraða ferðinni og lenda ekki í ringulreiðinni í
bænum, ókum vió framhjá, ég þrýsti þér upp að mér og
hélt fyrir augun á þér, svo að þú sæir ekki hvað fram
færi. Sjálfur gat ég greint andlit fanganna, litlir horaðir
menn, bændur bognir af erfiði og þrældómi við að erja
hina spönsku jörð, nokkrir spengilegir foringjar úr lýð-
veldishernum, fyrrverandi menntamenn og listamenn,
sem kunnu ekki mjög vel við sig i einkennisbúningnum.
Þeir gáfu frá sér stutt hróp þegar skothríðin skall á þeim.
Þegar ég kom til Englands um haustið bað ég pabba að
senda mig í annan skóla, annað land. Ég komst fljótt að
þvi, að það var ekki til neins, þegar ég kynnti mig voru
alltaf einhverjir, sem horfðu undarlega á mig.
M. gengur um i veizlum og er heilsað með virðingu.
Hann er ennþá myndarlegur og glæstur, ég sá glampa i
augunum á sumum frúnum þegar hann gekk framhjá.
Kannski vissi hann fyrir hvað hann hafði barizt, ég
vissi það ekki.
Og hann hafði boðið mér að snúa helm til lands, sem ég
var eiginlega hálfgerður útlendingur í, taka við góðri
stöðu og umgangast menn eins og hann, sadda og ánægða,
sem fannst allt rétt, sem hafði gerzt, tóku hlutverk sitt
alvarlega.
I dag borðaði ég á spönsku veitingahúsi hér i borginni.
Ég var einn og mig langaði í spánskan mat. Til allrar
hamingju voru mjög fáir gestir þar inni þegar ég kom.
Fyrst afgreiddi þjónninn mig eins og hvern annan gest og
talaði frönsku. Þegar kom að aðalréttinum fór hann að
lýsa kostum hans á spönsku og ég tók vel í það og vonaði
að hann hefði að vana að gera þessa tilraun til að vita
hvort gestir hans væru Spánverjar. Á meðan ég var að
borða kjötið fann ég augnaráð hans hvila á mér öðru
hvoru. Þegar hann kom að spyrja hvað ég vildi sem
eftirrétt ávarpaði hann mig með fullum titli. Ég varð
heldur hvumsa við. Að lokinni máltíðinni klæddi hann
mig i frakkann, hneigði sig og sagðist vona, að herra
greifinn sýndi veitingahúsinu þá virðingu að koma aftur
og oft. Ég þakkaði fyrir og fór út að leita mér að rólegum
staö til að drekka kaffið á. Ég fann litla bistro, sem var
fjölsótt af atvinnubílstjórum. Hún hæfði mér betur.
Góða nótt Maria,
Juan G.
B... 5.8.195. ..
Maria,
ég er i smáfríi, það var kominn tími til að hvíla sig
svolitið frá kappakstrinum. 1 sumarlok þyrlar maður upp
miklu ryki.
Ég ligg hér i daginn í sólbaði á ströndinni og horfi á
hafið. lkringummig er ágætisfólk, franskt skrifstofufólk,
illa launaðir embættismenn i fríi, nógu ungir enn til að
hafa gaman af að synda, sumir eru með konu með sér,
sumir eru að leitaað konu.að minnsta kosti sumarkonu. A
kvöldin safnast gestirnir saman á veitingastöðunum i
bænum og dansa, drekka og daðra.
A borðinu hjá mér er glas af góðu spönsku víni. Spánn
er ekki langt I burtu. Stundum dettur mér i hug hvort ég
ætti ekki að skreppa til landamæranna og aka i bílnum
minum um þessa sæmilegu en ónotuðu vegi. En ég kvíði