Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1976, Síða 10

HAGKEÐJAN
landbúnaði, iðnaði, þjónustu í greininni sjálfri, þ.e.
sjávarútveginum.
^ Eitt af grundvallaratriðum þessa máls er Sjávarút-
veginn á að skoða sem hlunningi en ekki venjuleg-
an atvinnuveg.
í grein sem þessari verðiir varla kornist hjá að fara
nokkuð út í að ræða um þau náttúruskilyrði, sem
liggja því til grundvallar, að á íslandi er byggilegt. Og
ekki aðeins það, heldur eru hér skilyrði til mikillar og
traustrar og almennrar velmegunar. En nýting
náttúrugæðanna krefst stjórnunar. Hér dugar engin
laissez-faire-stefna, þ.e. gömul „frjálslyndis- eða
íhaldsstefna'* um að láta þjóðfélagsöflin stjórna sér
sjálf
Viss rammastjórn eða afmörkunarstjórn er
algjört skilyrði þess, að sá efnahagsbati geti átt
sér stað sem hér verður sýnt fram á að efni standa
til að ná, — ef þeirri stefnu yrði fylgt, sem hér
verður miirkuð.
Pessi rammastjornun er þáflur i ra'klun frelsisins,
svo ég vitní aftur i bók thina, en sleppi útskýringum
hér.
Eg bið lesendur að hafa vel hugfast undir þessum
lestri að tillögugerð mín byggist ó uppröðun þátta,
sem verka hver á annan innbyrðis. Hér er um að ræða
ofurlítið flókna tengingu milli framleiðsluþátta. Svo
mikill bati, sem hér er gert ráð fyrir, byggist á
samverkan eða milliverkan milli framleiðsluþátta en
ekki aðeins inismikilli áherslu á einstaka þætti. Hér er
um keðju að ra>ða, sem menn þurfa að lama hvernig er
tengd sanian. Einn þótturinn i keðjunni getur ekki ón
annars verið. bað er þetta samhengi, sem allt byggist
ó. Brot úr fiskifræði, félagsfræði og hagfra'ði koma
hér við sögu, — og út frá þessum fræðaþóttum er
uppröðunin gerð.
Eg hef sannreynl, m.a. gegnum ótal samtöl við menn
í mörgum stéttum, að fjölda manns eru ekki Ijós sum
helstu atriði þeirra nóttúruskilyrða, sem gætu iegið til
grundvailar velmegun þjóðarinnar. Keyndar er ekki
við neinn að sakast um þennan þekkingarskort, því
sum atriði í þessum málum er nýlega fengin vitneskja
Ulll.
Aður en lengra er haldið vil ég taka fram, að mikið
af hinum nýrri upplýsingum, sem sú hugmyndafræði-
lega samantekt, sein hér er sett fram, er byggð á, eru
fengnar fró okkar ágætu stofnunum. Hafrannsókna-
stofnun og Hagrannsóknastofnun og fleiri islenskum
stofnunum. En annað er byggt á rannsöknum ýmsra
annarra þjóða, svo sem dana, englendinga, norö-
manna, þjóðverja, rússa, bandaríkjamanna, m.ö.o.
..byggingarefnið" er víða að dregið og á mörgum
órum.
Fyrsta fyrirlestur minn um þetta efni flutti ég 10.
júní s.l. og bauö þangað nokkrum hagfræðingum og
fiskifræðingum. Síðan flutti ég fyrirlestra um þetta
efní á 20 stöðum s.l. ár — og fékk verðmæta gagn-
rýni og bendingar frá ýmsum áheyrendum — sem ég
er þakklátur fyrir.
Grænþörungamagnið er undir-
staða lífsins við strendur íslands
Eins og sjá mó af mynd no. .3, kemur golfstraumur-
inn að landinu um suður-odda landsins og streymir til
vesturs og umhverfis landið allt.
Menn eru beðnir að veita sérstaka eftirtckt kvísl úr
golfstraumnum, sem stefnir i vestur, milli Snæfells-
ness og Látrabjargs.
Ég Ieyfi mér hér að nefna þennan straum Vestur-
kvíslina, því ég þekki ekki annað nafn á henni, en hún
kemur við sögu i þessari grein síðar.
Það er um Golfstrauminn að segja, aö á leið sinni
umhverfis okkar nesjótta og skögótta land, veröur í
hafstraumnum feikilega mikil lóðrétt hlöndun i
sjávarlögunum. Þessi mikla lóðrétta blöndun veldur
þvi að áburðarefni m.a. uppleyst steinefni, flytjast frá
botnlögum upp í yfirborðslög, þannig að sólarljösið
nær til þeirra. Þetta veldur þvi að lifsskilyröi skapast
fyrir feiknalegt magn grænþörunga í sjónum, sem
verða svo undirstaða þess dýralífríkis, sem dafnar við
strendur Jslands og birtist i íslenskum þjóðarbúskap
sem sjávarafli.
Þetta er nú ekkert nýtt, býst ég við að lesandinn
hugsi, og það er það vissulega ekki. En hafa menn
hugleitt, að vegna þessarar afar miklu lóðréttu biönd-
unar sjóvarlaga og annara skilyrða — er framleiðni
sjávar við tsland, Ifklega með því mesta sem nokkurs-
staðar gerist á jarðarkringlunni. ef frá eru taldir 4—5
staðir þar sem uppstreymi er.
HÉR
SÉST
HVERT
STEFNIR
Myndirnar til
hægri sýna
nokkrar niður-
stöður úr rann-
sóknarleiðöngr-
um síðustu ára.
Veitið eftirtekt
hversu feikna-
lega miklu
munar á seiða-
magni milli ár-
anna 1973 og
1974. Árang-
urinn 1973 er
líklega einn af
sterkustu ár-
göngum frá
aldamótum, en
árgangarnir
beggja megin
við mjög lélegir.
Stundum er
talað um að til
jafnaðar „kom-
ist upp" eða
verði sterkur
þriðji til fjórði
hver árgangur
af þorskfiskum.
Enginn veit
hversvegna.
Lika er stundum
talað um að til
jafnaðar komist
upp áttundi
hver árgangur
af síld.
Einhvers-
staðar hef ég
lesið að þetta
gilti þó ekki
jafnt um alla þá
14 stofna af
síld, sem talað
er um að til séu
í norður-höfum.
Einstaka síldar-
stofnar virðast
vera nokkru
„árvissari" en
aðrir.
Loðnan er
aftur á móti
miklu árvissari
en bæði síld og
þorskur, að þvi
er fróðir menn
telja — enda
verður hún vart
nema þriggja
ára gömul.