Lesbók Morgunblaðsins - 22.08.1976, Blaðsíða 3

Hér stendur Eyþór við húsið sitt, Fögruhlíð. Þaðan er fagurt útsýni
yfir hinn eldri hluta Sauðárkróksbæjar.
„Minn smekkur er bundinn við klassíkina og það hefur orðið afdrátt-
arlausara með árunum ...“
Skagafirði á þessum árum. Þarna
sprettur Stefán upp, til dæmis, —
einn af ykkur strákunum undir
Nöfunum. Mér skilst að allir hafi
alltaf verið að syngja og að Stefán
hafi ungur vakið athygli."
„Hann þótti sérstakt fyrirbæri
strax í æsku. Stefán kom með sína
frábæru rödd inn í þennan heim
og það hefur án efa verið létt verk
að skóla hann. Annar strákur hér
á Króknum virtist hafa svipuð
raddgæði og hreimurinn í rödd-
inni var líkur; það var Svavar
Guðmundsson, systursonur minn.
En það kom aldrei til greina að
hann lærði og því olli fátæktin.
Það er rétt, að mikið var sungið,
þegar menn komu saman. Viö
strákarnir vorum alltaf að syngja
og fullorðna fólkið söng. Það þótti
svo sjálfsagt og eðlilegt að taka
lagið, þegar komið var saman og
auk þess var mikið um heimilis-
tónlist."
„Eitthvað kynni það að hafa
breyzt."
„Ekki laust við það. Nú tekur
enginn lagið ófullur og þá vill
viðleitnin verða að öskri og á lítið
skylt við söng. Og nú verður mað-
ur ekki heldur var við neina upp-
rennandi sönghæfileika; það er
ekkert sem að kveður."
„En hvar og hvenær byrjar þitt
eigið tónlistarnám?"
„Það byrjaði hér f barnaskólan-
um og þar lærði ég alveg nótna-
lestur. Þá var hér kennari einn af
þeim Veðramótsbræðrum, Jón Þ.
Björnsson, og hann var svo fjöl-
menntaður, að hann gat kennt
söng, nótnalestur, fiðluspil og
hann lét okkur byggja upp allar
tóntegundir í dúr og moll. Sem
sagt; þar fékk ég góða undirstöðu.
Síðar, þegar ég var oröinn 17
ára, hóf ég sjálfsnám á orgel og
komst svo f góðra manna hendur,
sem ég bý að sjálfsögðu alltaf að:
Hjá Emil Thoroddsen, sem
kenndi mér tónfræði og hjá Páli
ísólfssyni, sem kenndi mér á
orgel. Jafnframt lærði ég á trom-
pet og var með á æfingum hjá
Lúðrasveit Reykjavíkur."
„Þetta var á þriðja áratugnum.
Þú hefur væntanlega ekki látið
framhjá þér fara, sem þá var að
gerast hjá Leikfélaginu?"
„Að sjálfsögðu ekki. Maður var
barmafullur af áhuga þar líka. Ég
komst í kynni við Indriða Waage
og lék með Leikfélagi Reykjavík-
ur f einu leikriti, „Stubb“ eftir
Arnold & Bach. Það var árið 1928.
Mikið var þetta nú skemmtileg-
ur tími. Og gaman var að kynnast
þessum mönnum. Emil var eftir-
lætiskennari minn og ég held af-
skaplega mikið upp á hann. Með
árunum varð mikil og góð vinátta
með okkur Páli og ég er þakklát-
ur fyrir að hafa kynnzt honum.
En Emil fór því miður of
snemrna."
„Og eitthvað förstu utan?“
„Jú, rétt er það. Arið 1934 hélt
ég utan til Hamborgar til náms í
tónlist og leiklist og kom þá beint
inn í Hitlerstfmabilið. Það fór
ekki milli mála, að eitthvað mikið
var að gerast; eitthvað lá í loftinu.
Daglega sá maður skrúðgöngur
eða blysfarir og allt var það á
vegum þessa nýja flokks: Nasista.
Alltaf var mikið um pomp og
prakt og einmitt það hreif fólkið
með sér.“
„Ekki hefur þú fengið styrk til
fararinnar?“
„Um slíkt var ekki að ra'ða. En
Björn Kristjánsson stórkaup-
maður sonar Kristjáns Gfslason-
ar á Sauðárkróki, bjó þá í
Hamborg ásaml Hermfnu konu
sinni og þau buðu mér til sín og
greiddu götu mína. í Hamborg
dváldist ég svo f fjóra mánuði; fór
mikið f leikhús, tók tfma í orgel-
leik, var eins og grár köttur í
óperuhúsunum og fannst þaö
ævintýri Ifkast að kynnast þess-
um gamalgróna tónlistar- og leik-
listarheimi Þýzkalands.
En þessi tfmi tók enda og ég
hélt beinustu leið heim til Sauð-
árkróks frá allri dýrðinni."
„Engin freisting að ílendast þar
ytra, eða jafnvel í Reykjavík, þeg-
ar heim kom?"
„Önei, ekki held ég það. Mér
hafa boðizt stöður og miklu betri
kjör, en það hefur ekki freistað
mín.“
„Lm hvað hafa þá þínar freist-
ingar snúizt?“
„Mfn köilun var og hefur alltaf
verið sú, að fá að hrærast bæði f
músík og leiklist einmitt hér: Á
Sauðárkróki. Hér var meira en
nóg að gera. Auk þess hef ég verið
mjög bundinn þessu umhverfi;
Króknum og Skagafirðinum. Eg
gat ekki hugsað mér að hverfa
héðan; ég hefði til dæmis ekki
fest vndi fyrir sunnan. En frá því
ég var ungur, hef ég farið suður
öðru hverju til að endurnýja mig;
til að komast f snertingu við kór-
ana og leikhúsin."
„Þó fer ekki milli mála, að tón-
listarunnandi eins og þú, hlýtur
að sakna þess að vera ekki á
staðnum, þegar frægir hæfileika-
menn gista landið og efna til
hijómleika í Reykjavík. Og livað
um Sinfóníuna; saknar þú þess
ekki, unnandi klassískrar tónlist-
ar, að geta ekki verið viðstaddur
hljómleika að staðaldri?"
„Jú, ég sakna þess að geta ekki
sótt sinfóníuhljómleika að stað-
aldri. Og ég hef oft fundið til þess
á einn og annan hátt að vera
einangraður. En stundum kemst
maður í feitt, ef svo mætti segja
og nær f marga hljómleika f einni
ferð. Ég læt listahátíðirnar ekki
framhjá inér fara; þar reyni ég að
heyra allt, sem unnt er að komast
yfir“7
„En þú átt greiniiega allar þín-
ar rætur hér á Króknum. Er kon-
an þín lfka héðan?“
„Já, eiginlega er hún það. Hún
heitir Sigríður Anna Stefánsdótt-
ir og ólst upp hjá Kristjáni Gfsla-
syni kaupmanni. Hún kom hingað
1920. Við unnuni saman í verzlun-
inni hjá Kristjáni þar til við gift-
um okkur. Okkur varð auðið einn-
ar dóttur, sem Guðrún heitir og er
búsett á ísafirði. Svo það er held-
ur rólegt í kringum okkur hérna.
Ég er oft aleinn í húsinu, þvf
Sigrfður er með dálitla búðarholu
og er að vinna þar.“
„Þú getur ótruflaður hlust-
að á plöturnar þfnar og gefið þig
að tónsmíðum. Manstu hvenær þú
samdir þitt fyrsta lag?“
„Ætli það hafi ekki verið um
1923. En það er nú ekki til lengur
og ekkert af fyrstu lögunum mín-
um. Ég fargaði þeim seinna áf
ásettu ráði“.
„Nú hefur þetta kraftaverk
gerzt, að þú hefur fengið sjónina
og þú hefur góðan tfma og næði.
En notarðu tfmann vel?“
„Ég segi eins og vinur minn,
Jönas Kristjánsson, mjölkursam-
lagsstjóri á Akureyri, þegar ég
spurði hann sjötugan þessarar
sömu spurningar. Jónas svaraði:
„Nú hef ég svo mikiö að gera, að
ég sé ekki út úr því“. Sama er uin
mig. Og ég held að minnsta kosti
að ég reyni að nota tímann sæmi-
lega. Sem betur fer líta gamlir og
nvir kunningjar inn til manns og
á sumrin dútla ég töluvert f garð-
inum. En þess á milli er ég að
vinna og einmitt núna er ég með
heillandi viöfangsefni í takinu:
Nótnaskrift.
„Ertu þá að kompónera?"
„Ekki beint. Ég átti nokkur tón-
verk í drögum eða uppköstum og
nú er ég að skrifa þau upp með
bleki — og leik þá jafnóðum. Mér
er það einhverskonar ástrfða að
skrifa nótur. En þar að auki er ég
að semja að nafninu til; ég fer
varlega í sakirnar, það er engin
stórframleiðsla. Ég sezt ekki nið-
ur til að yrkja eins og sumir geta.
Það verður hver að fljúga eins og
hann er fiðraður og ég er þannig
gerður og hef alltaf verið, að ég
verð að komast í sérstaka stemn-
ingu, ef árangur á að verða af.“
„Ætli Lindin sé ekki vfðkunn-
ust af lögum þfnum. En hvert
þeirra heldur þú mest uppá?“
„Þetta verður sú spurningin,
sem ég get ekki svarað."
„Þá sleppum við þvf. En hafa
lögin þín orðið til meira á einu
skeiði ævi þinnar en öðru?“
„Alls ekki. Tónskáld endast yf-
irleitt vel; mörg þeirra eru að
semja fram f rauðan dauðan og
háa elli. Tónsmíðar virðast ekki
bundnar við yngri ár mannsins."
„En nútfmatónlist, — höföar
hún til þín? Popptónlist til dæm-
is?“
„Lm nútfmatónlist vil ég hafa
sem fæst orð og legg engan dóm á
hana. Tfminn einn verður að
skera úr um, hvaö af því lifir. En
ég held að það gæti nokkuð of-
framleiðslu. Músík er oröin gífur-
legur verzlunarvarningur. Ég gef
lítið fvrir það, sem rubbað er upp
til þess eins að hafa uppúr því
peninga."
Framhald á bls. 15