Lesbók Morgunblaðsins - 22.08.1976, Blaðsíða 11

úrval lausna um sama leikhúsið, t.d.
með samkeppni. Borgarleikhúsupp-
drættirnir sanna það endanlega, ef
það var ekki vitað áður. Það er mjög
athyglivert, þegar tvær „listagyðjur"
takast á eins og í þessu tilfelli.
Leikhúsgyðjan vill að sjálfsögðu alla
framþróun í leiklistarmálum og þar er
rétt að fylgjast vel með. Þegar hún
hins vegar fær vinstúlku sína og
samgyðju sem viðskiptavin, þá er
henni skítsama um alla framþróun
arkitektúrsins: rammanssem leiklist-
in á að þróast í: Við afgreiðum þetta
eins og eitt stykki flugturn. Orð dags-
ins er List gegn List.
Staðreynd ereinnig, að Borgarleik-
húsbyggingin geymir fleiri herbergi í
sér en „það allra nauðsynlegasta". Til
að mynda er leikhúskjallari með bar
og öllu tilheyrandi við aðalinngang
hússins, án tengsla við leikhúsið sjálft
að öðru leyti. Einnig er kjallararými
notað sem bílageymsla, en mun ódýr-
ara væri þó að fara að ráðum skipu-
leggjenda Kringlubæjarins um að
geyma bílana undir beru lofti. Óhag-
kvæmni kjallarans sem bílageymslu
að öðru leyti sést best á því að
burðarsúla ein er þar úti í miðri
akrein. En þessu má vitaskuld öllu
kippa i lag og ekki efa ég, að fulltrúar
borgaranna munu kjósa það helst að
„spara þarsem hægter", einnig hér.
Hvað útlit Borgarleikhússins snert:
ir, er það í alla staði þokkalegt hús.
Ekki frumlegt en þokkalegt. Grunn-
myndarlausnir í þessum 60° og
1 20° hornum (hornaleikurinn er víst
hugarfóstur Frank Lloyds Wrights
heitins) er að mínu viti mjög góð,
a.m.k. finnast ekki hér þríhyrndar
lyftur eins og í sambærilegum bygg-
ingum á meginlandinu. Að þessu
leyti er húsið höfundum sínum til
sóma.
Það er sjálfsagt að óska leikhúsfólki
Iðnó i allri vinsemd til hamingju með
svo bætta starfsaðstöðu sem her um
ræðir, enda þótt nokkurtími muni
liða unz unnt verður að starfa þar.
Það ber þó að óttast, að Iðnó-andinn
verði eftir í Iðnó og þá væntanlega i
þvi nýja unga leikfélagi, sem þar
tekur við. Þetta er ekki sagt til þess
að draga úr neinum heldur aðeins
vegna þekktra hliðstæðna erlendis
frá. Um hugarfarsbreytingu samfara
rýmisbreytingu hefur bretinn
Christopher Alexander ritað langt og
greinargott mál.
En þeim, sem ber þó aðallega að
óska til hamingju, er borgarstjórn
Reykjavikur, sem nú hefurfengið
samþykktan langþráðan draum um
aðstöðu fyrir ráðstefnuhald og spari-
samkomurá vegum borgarinnar. Því
að varla hefði gerð byggingar til
þeirra nota uppá rúman júlisjötiuog-
sex-milljarð fallið í eins Ijúfan jarðveg
hjá borgarbúum og Borgarleikhús-
bygging á þessum niðurgangstimum.
Það gefur auga leið, að fjármögnun
og rekstur þessara 60 þúsund rúm-
metra krefst fleiri „listgreina" en leik-
húslistar. Annars væri um að gera að
selja alla skuttogarana og byggja tug
leikhúsa og fara að græða á leiklist.
ÍÞRÓTTAMANNVIRKI
íþróttamannvirki voru mjög til um-
ræðu, þegar leið á vorið. Tilefnið var
hár hönnunar- og byggingarkostnað-
ur og fyrirkomulag lána þeim til fjár-
mögnunar úr ríkiskassanum. Þetta er
eitt af viðkvæmu málum arkitekta og
eiginlega er mjög illa séð, að um
þetta sé rætt yfirleitt. Hér má t.d. ekki
minnast á samkeppnir. Samkeppnir
eiga helst eingöngu að vera um kirkj-
ur. —
Það er staðreynd að aðeins þrjár
arkitektastofur hafa algeran forgangs-
réttá hönnun slíkra mannvirkja. Það
erekki sama að vera séra Kolbeinn
og séra Karl. Þegar talað er um að
flytja inn íþróttahús, þá jaðrar sllkt við
föðurlandssvik. „íslenzk hönnun hef-
ur staðið sig best á íslandi." Já, er
það svo?
Þegar umræða hófst um deildir
Háskóla Sameinuðu Þjóðanna hérá
landi, datt einum ágætum arkitekti i
hug, að hér mætti vel hafa deild um
það, hvernig byggja skuli hús á
norðurslóðum. Ekki skal ég fullyrða
hvort úrval byggingargalla hérlendis
hafi verið ástæðan fyrir þessari hug-
mynd. Hér mætti sem sagt læra,
hvernig ekki á að byggja á norður-
Nýtt íþróttahús við Hagaskðla.
slóðum: Vítin eru til þess að varast
þau. Það er ekkert leyndarmál, að hér
þekkist aðeins ein byggingaraðferð:
Að slá upp móti og hella steypu ofan
í. Það er sjálfsagt að nota þessa
aðferð þar sem hún á við, en jafnsjálf-
sagt er að nota aðrar hentugri aðferð-
ir ella. íþróttabyggingar eru einmitt
sú tegund bygginga, þarsem ekki
hentarað nota steinsteypu I, sé ann-
ars kostur. Vegna þess að „íslenzk
hönnun" þekkir ekki annað, þá er sú
aðferð best. Þetta eru röksemdirnar,
sem notaðareru nú fyrir mótasteypu-
byggingum.
í fyrra var rifin bogaskemma nokk-
ur í Sundahöfn, sem þá hafði staðið
þarfrá því á stríðsárunum. Ekkert
höfðu íslenzkir arkitektar lært af gerð
hennar. Þó er hún margfalt hentugri
til íþróttabygginga en mótasteypu-
byggingar. Skemman var gerð úr
járnstöngum og -listum með sömu
einingarlengd: 120 cm. Þessa ein-
ingu er og var hægt að fremleiða hér
á landi i fjöldaframleiðslu í hvaða
járnsmiðaverkstæði sem er, hvarsem
er á landinu. En þetta var auðvitað
ekki islenzk hönnun heldur útlenzk,
ojbjakk. — Kjarni þessa máls er
auðvitað sá, að meðan ekki er flutt
inn tækniþekking, sem viðauðveld-
lega getum hagnýtt okkur og sú
þekking, sem þó er hér að nokkru
leyti til t.d. sem stríðsminjar, ekki virt
viðlits, verðurengin þróun í bygg-
ingarmálum hérlendis. Þetta þýðir
einokun í vöruvali, þetta þýðir
ómældan hönnunar- og byggingar-
kostnað fyrir þjóðfélag, sem ekki á
bót fyrir rassinn á sér, svo ekki sé
sterkara aðorði komist. Tilfinningaleg
byggingaformsandúð t.d. gegn svo-
kölluðum „bröggum" er nokkuð, sem
minningarþjóð (með litla buddu) get-
ur ekki leyft að stjórni ferðinni
Þáttur ríkisins í þessu máli er ekki
sá besti. Lánamálakerfið, sem ríkið
hefur komið upp á þessu sviði er
sniðið til þess að það sé rangnotað og
misnotað. Gömul kona spurði mig um
daginn hvort það væri virkilega satt,
sem hún hefði lesið i blaði, að
umsjónarmaður lána til íþróttabygg-
inga og arkitekt einn hér í bænum ,
sem hannað hefur fjölmargar íþrótta-
byggingar fyrir sveitarfélög, væru
feðgar. Ég benti henni á, að ég væri
bundinn proforma þagnarskyldu um
þetta mál. Það væri nefnilega þannig
að víð í arkitektafélaginu værum allir
svo góðir strákar og allir jafningjar
(allir í gallabuxum); hins vegar bær-
um við aldrei saman buddur okkar og
hver mjólkaði sina kú þegjandi og
hljóðalaust. Hún mætti vinsamlegast
skilja það, að eina meginstefna okkar
væri að gera góðan ar-kí-tek-túr, og
það gerðum við allir hver á sinn máta.
Orð dagsins er: List og Peningar eiga
ekkert skylt.
HÚSAMEISTARAEMBÆTTIÐ
Þetta er leitt mál. Maður getur að
minnsta kosti litið hrifist af þvi emb-
ætti. Ekki eru það þó beint regiugerð-
irnar um það, sem því ráða, heldur
- hvernig þær erú ran ínotaðar.
En mér er spurn: Hvaða erindi á
húsameistaraembættið við bygging-
armál á Keflavíkurflugvelli? Embætti,
sem haldið er uppi með almannafé.
Fða hvenær hefur það embætti beitt
sér fyrir því, að lýðræðissjónarmið
séu höfð í heiðri og valið sé úr
tillögum um rikisbyggingu? Erstofn-
unin tf til vill ofar lýðræðisskipulagi
þjóðfélags okkar? Og hver er það svo
sem styður, slíka stofnun, sem í
reynd sniðgengur allt, sem heitir þró
un íslenzkrar byggingarmenningar?
Er það þingið og þjóðin? Eru það þeir,
sem kenna sig við lýðræði og jafnrétti
og sumir jafnvel viðfrjálsa sam-
keppni? Telja þeir ef til vill ríkissam-
keppni viðfrjálsa en skiljanfega van-
þróaða atvinnugrein takmark í sjálfu
sér? Hvernig myndi bændasamtökun-
um, svo dæmi sé tekið, verða við, ef
ríkið myndi hefja stórbýlabúskap um
allt land til þess að lækka vöruverð?
Það er óþarfi að fara nánar útí þetta.
Húsameistaraembættið er arfleifð
frá því danska tímabili íslenzkrar
Sjá nœstu
síðu Á