Lesbók Morgunblaðsins - 05.09.1976, Blaðsíða 13

Einskonar sælu-
vika á Króknum
„Söknuður
er mér
hugstæð
tilfinning ”
Rætt við
Guðmund Halldórsson
rithöfund frá Bergsstöðum sem
nú er búsettur á Sauðárkróki
Guðmundur Halldórsson frá Bergsstöðum
GUÐMUNDUR HALLDÓRSSON er fædd-
ur á Skottastöðum í Svartárdal, en hefur
lengst af kennt sig við Bergstaði í Svartár-
dal, þar sem hann átti heima í rúma tvo
áratugi. Síðan 1969 hefur Guðmundur ver-
ið búsettur á Sauðárkróki, þar sem hann
starfar við sjúkrahúsið og héraðsblað.
Guðmundur fór að skrifa smásögur, þeg-
ar hann átti heima á Bergstööum og smá-
sögur hans birtust í Samvinnunni, Vikunni
og Lesbók Morgunblaðsins. Auk þess hafa
komið út tvær bækur frá hendi Guðmund-
ar: Smásagnasafnið „Hugsað heim um
nótt“ og skáldsagan „Undir ljásins egg“,
sem Almenna bókafélagið gaf út. Nú mun
stutt í að út komi þriðja bók Guðmundar,
smásagnasafn, sem væntanlega fær nafnið
„Haustheimtur“ og Almenna Bókafélagið
mun gefa út.
Bak við húsin Þýzkaland og Rússland stendur ,,Grœnahúsið", dálltið klastrað eins og sjá má. Þar bjuggu eitt sinn
tuttugu manns.
Þú byrjadir rithöfundarferil
þinn f Húnavatnssýslu en fluttist
svo á mölina á Sauðárkróki og ert
búinn að búa þar I sjö ár. Hefur
þessi breyting haft hvetjandi eða
letjandi áhrif á sagnagerð þfna?
Ég byrjaði að fikta við smá-
sagnagerð heima á Bergsstöðum.
Flest af því sem ég gerði fyrst af
þvf tagi er nú týnt og gleymt sem
betur fer. Fyrsta sagan sem ég
birti kom i Tímanum 1956. Hún
heitir Forsjónin, saga um gamlan
skilamann. Ég hefi alltaf skrifað
ósköp lítið, þetta eina og tvær
smásögur á vetri. Mest var ég að
þessu af því mér fannst ég hafa
einhverja óskiljanlega þörf fyrir
það og svo til að stytta mér tim-
ann. Á meðan maður var yngri,
leið tíminn hægar; stóð því sem
næst kyrr með pörtum. Þá var
maður alltaf að bíða eftir ein-
hverju, sem aldrei kom, og hlakka
til einhvers, sem líka lét biða eftir
sér. Nú er eftir færru að doka.
Fyrstu fimm árin min hér á
Sauðárkróki, fékkst ég litið við
sagnageró. Um það kenni ég eng-
um nema sjálfum mér. Enginn
bað mig að fara að heiman og
Krókurinn óskaði heldur ekki eft-
ir að ég kæmi og settist þar að. Ég
var sjálfráður og það vil ég vera
innan eðlilegra takmarka. En síð-
ustu tvö árin hér á Sauðárkróki
hafa verið mér þénanlegri til
skrifta en hin fimm.
Hefur bæjarlffið orðið til þess,
að þú skrifir utn annaó en þú
gerðir áður?
Nei. Ég tek lítinn þátt i bæjar-
lifinu, veit varla hvað það er. Best
að halda sem mest kyrru fyrir.
Það hefur þvi ekki mótað vióhorf
mín. Ég er einhæfur sagnamaður.
Skrifa eftir sem áður um sveitina
og þá sem þar lifa og hrærast. Ég
þekki best lífið, sem þar er lifað
og það er meira en nógu stórt
sögusvið fyrir mig.
Finnst þér verðugra viðfangs-
efni að huga að fortfðinni og því
sem þú ólst upp við?
Hvorutveggja er jafn verðugt
viðfangseíni, nútið og fortíð.
Þetta tvennt verður held ég ekki
slitið í sundur ef vel á að fara.
Mikið af hugsunum fólks byggist
á upprifjun. Ósjálfrátt leitar hug-
urinn á vit þess lióna til fundar
við þá veröld sem var og óðum er
að fyrnast og hverfa. Menn eru
einlægt að horfa um öxl.
Verður burtflutti maðurinn,
sem yfirgefur jörð sfna og flyzt á
mölina alltaf með sáran streng f
brjósti f þinni túlkun, — eða er
hugsanlegt að hann sætti sig ai-
veg við umskiptin?
Ég veit það ekki. Ég á ekki von
á því. Það er mér huiið hvar sá
sáttafundur ætti að standa og
hvernig þar yrði fjallað um málið.
Auðvitað eru til undantekningar
frá öllum reglum, þessari lika.
Fólki er misjafnlega lagið að
sætta sig við nýtt umhverfi og
nýjar aðstæður. En um þau frávik
vita aðrir betur en ég og geta því
fjallað um þau af meiri kunnug-
leika. Min reynsla er spunnin úr
öórum toga ég hlýt að skrifa út
frá mínu þekkingarsviði en ekki
annarra.
Er söknuðurinn yfir því sem
horfið er jákvætt afl í skáidskap,
eða dregur hann úr skáldinu
mátt?
Ég skrifa ógjarnan um annað
en það sem mér er hugstætt.
Söknuður er manni hugstæður og
hlýtur þá að vera jákvætt afl í
skáldskap en ekki neikvætt. Fólk
ber tilfinningar sinar ógjarnan
utan á sér. Það meiga vist höfund-
ar heldur ekki gera i verkum sin-
um. Heitar tilfinningar eiga frem-
ur aö vaka á bak við i verkinu, —
mara i kafi en koma ógjarnan upp
á yfirborðið. Þannig verður skáld-
verkið sterkara og lifvænlegra.
Nú kemur senn út eftir þig nýtt
smásagnasafn hjá AB. Um hvað
fjalla þessar sögur, ef þú treystir
þér til að skilgreina það i fáum
orðum?
Ég er fljótur að gleyma þvi sem
litlu varðar. Þegar ég hefi lokið
við að skrifa sögu finnst mér hún
ekki koma mér lengur við. Saga
er þó óneitanlega hluti af höfundi
sinum, misjafnlega stór deill eftir
þvi hvað vel hefur tekist. Höfund-
urinn stendur þá væntanlega fá-
tækari eða umkomulausari eftir.
Sögurnar fjalla held ég bæði um
lif og dauða. Nánar reyni ég ekki
að skilgreina efni þeirra.
Sumir hafa skrifað sig frá for-
tiðinni þegar þeir töldu yrkisefn-
in tæmd. Er ekki eitthvað við Iffið
á Sauðárkróki, sem þér þykir
freistandi sem efniviður í smá-
sögur?
Það er fallegt á Sauðárkróki. Ég
gat helst hugsað mér að flytjast
þangað úr sveitinni og sé ekki
eftir þvi. Vafalaust má finna þar
freistandi söguefni. Ég hefi meira
að segja komið auga á þau. Stund-
um finnst mér eins og sögurnar
skapi sig sjálfar hérna og menn
þurfi bara blað og blýhant til aó
verða skáld. En það er líklega
vitleysa. Siðan ég flutti hingaö
hefur t.d. risið nýtt og fallegt
íbúðarhúsahverfi fyrir sunnan og
ofan bæinn. Eg skil ekki hvernig
þetta hefur gerst á svona stuttum
tíma. Við sem búum i eldri bæn-
um höfum litið orðið vör við þess-
ar framkvæmdir. Sú hávaðalausa
þróun hefur samt varla gerst
sögulaust. En það ei; auðvitað
gömul saga að fólk b.vggi yfir sig,
sumt oft. Hér leggja þrir togarar
upp fisk til vinnslu árið um kring.
Ég held að það sé mikið samband
á milli fisksins og bygginganna
upp í hverfinu. En nú er ég farinn
að tala um mál, sem ég hefi ekk-
ert vit á. En ég skil hin hógværu
hamarshögg sem heyra má á sið-
kvöldum upp i nýja hverfinu. Eg
skil hamarshögg, einbýlishús og
hófatök hesta, en þetta þrennt er
nokkuð einkennandi fyrir Sauð-
árkrók.
Nú starfar þú við bókavörslu á
sjúkrahúsi og kynnist ugglaust
ýmsu þar. Hefur ekki leitað á þig
að skrifa um það á sama hátt og
lffið í sveitinni?
Guðmundur Danielsson hefur
held ég einkarétt á að skrifa
spitalasögur. Ég treysti mér held-
ur ekki til að bæta þar um. Einu
sinni gerði ég uppkast að smásögu
af sjúkrahúsi. Mér likaði hún
ekki og nú er hún týnd. Hvort ég
geri aðra tilraun veit ég ekki i
dag. Hitt tel ég mig vita. aö sú
bókaþjónusta, sem þarna er innt
af höndum er þakksamlega þegin.
Hún er búin að stytta mörgum
langa og erfiða reynslu. Og þurfi
heilbrigðir á reglulegri bókaþjón-
ustu áð halda fullyröi ég að henn*
ar sé ekki minni þörf ámeöal
sjúkra.