Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1977, Qupperneq 6

Hulda Valtýsdöttir rœöir viö Höt
Bjarnason um allt annaö en sk(
rœkt en Hökon lœtur af starfi
skógrœktarstjöra um
þessar mundir
Hákon Bjarnason og kona hans, Guðrún I garðinum heima hjá
þeim á Snorrabraut 65.
að við þessir ormar hér á jörðu
skulum ætla okkur persónulegt
líf eftir dauðann
Nafn Hákonar Bjarnasonar hefur
lengi og mun um langa framtfð tengjast
skógrækt á íslandi. Svo mjög hefur
hann látið til sfn taka á því sviði. Hann
hefur barist fyrir málstað skógræktar
og landgræðslu f ræðu og riti f áratugi
og er þekktur hérlendis og vfðar fyrir
þau störf. Hins vegar munu þeir færri,
sem kunnugir eru manninum að baki
eða lífsviðhorfum hans almennt.
Okkur datt í hug að eiga við hann tal
en reyna að sneiða hjá skógræktarmál-
um eins og hægt væri.
Viltu segja mér eitthvað af föðurfólki þfnu,
Hókon.
Afi minn i föðurætt var Hákon Bjarnason. Faðir
hans var Bjarni Gíslason á Söndum i Dýrafirði.
Hans faðir Gísli Oddsson á Ríp, sonur séra Odds í
Miklabæ Gíslasonar biskups Magnússonar, sá er
lét byggja Hólakirkju. Gisli prestur var mikill
matmaður, Bjarni þótti hneigður fyrir sopann og
talinn gáfnadaufur af Páli Eggert, en hann lýgur
svo miklu að varasamt er að trúa öllu sem hann
segir.
Hákon afi minn stundaði verzlun á Bíldudal og
vegnaði vel. Þar var hann undanfari Péturs Thor-
steinssonar. Kona hans og amma mín var
Jóhanna Kristín, dóttir sr. Þorleifs í Hvammi í
Dölum, sem var annálaður jarðabótamaður. 5 af
13 börnum þeirra Hákonar og Jóhönnu Kristínar
komust á legg en Hákon afi minn fórst árið 1877.
Hann var á heimieið að utan með skip hlaðið
vörum til verzlunarinnar á Bildudal. þeir lentu í
aftakaveðri við Mýrdalssand, þar sem skipið
strandaði. Skipverjar komust á land og vildu
freista þess að ganga til byggða en urðu úti á
sandinum. Það var altalað að hefðu þeir haldið
kyrru fyrir i skipinu, hefðu þeir bjargast.
Tíl marks um það, hve Hákoni hafði farnast vel
verzlunin er, að ekkja hans var talin ein rikasta
kona á landinu, þegar hann dó.
Ágúst faðir minn var ekki orðinn tveggja ára
þegar þetta gerðist. Hann var siðan fóstraður af
Mariu Höskuldsdóttur, sem hafði verið þjónusta
hjá foreldrum hans á Bíldudal, og þegar amma
mín, Jóhanna Kristín, fluttist til Kaupmannahafn-
ar með eldri börnum sinum fjórum varð hann eftir
hjá Maríu og hún fylgdi honum síðan.
Þau voru sögð ólík að skapferli, Hákon og
Jóhanna Kristin. Sagt varað María Höskuldsdóttir
hafi eitt sinn verið að bera leirtau á milli hæða í
húsi þeirra á Bildudal, en varð fótaskortur í
stiganum svo hún datt. Þá hafi Hákon kallað:
„Meiddirðu þig, María mín?", en um leið gall við
frá Jóhönnu Kristínu: „Brauztu eitthvað, Maria?".
Faðir minn fór síðan til móður sinnar og systkina
í Kaupmannahöfn, tók stúdentspróf 19 ára og þar
lauk hann magisterprófi í heimspeki við háskólann
árið 1901 hjá próf. Harald Höffding, sem var
víðkunnur fyrir rit sín og kennslustörf. Að foknu
magisterprófinu falaðist Höffding eftir því að faðir
minn yrði eftirmaður sinn við Háskólann en hann
þáði það ekki.
Næstu þrjúr árin naut hann styrks úr Hannesar
Árnasonarsjóði, ferðaðist um Þýzkaland og Sviss
og vann að ritstörfum. Þeir Guðmundur Finnboga-
son, Sigurður Nordal og Stefán Pétursson hlutu
einnig á sínum tíma styrk úr þessum sjóði. Sú
kvöð fylgdi styrkveitingunni að styrkþegar skyldu
flytja alþýðlega fyrirlestra i sinni grein eftir að
heim kæmi. Þeir voru vel sóttir og vöktu athygli
og umtal. Þá var ekki útvarpi fyrir að fara og
dagblöðum ekki heldur.
Á árunum 1904—7 vann faðir minn að bók
sinni Sögu mannsandans. Sigurður Kristjánsson
gaf hana út í handhægu formi og hún seldist eins
og heitt brauð. Mér er sagt að hún hafi haft mikil
hvetjandi áhrif á andlegheit manna þá. Rótgrónir
prestar voru auðvitað andvigir því sem þar var sett
fram og spiritistar lika. Margir sögðu að með
henni hefði mönnum opnast nýir heimar — aðrir
töldu hana tæki til að afkristna þjóðina. Siðar
fannst sumum að með henni hefði verið innleidd
jafnaðarstefna á íslandi.
Eftir að heim kom gerðist faðir minn kennari i
dönsku og þýzku við Menntaskólann i Reykjavik
en varð prófessor við heimspekideild Háskólans,
þegar hann var stofnaður 1911. Þar kenndi hann
allt til 1945. Þess má til gamans geta að öll árin
vantaði hann ekki nema í einn tíma, utan þess
þegar skólinn var lokaður vegna spönsku veikinn-
ar.
Móðurfólk?
Móðir min var Sigriður Jónsdóttir Ólafssonar
ritstjóra sem þekktur varð fyrir „íslendingabrag"
sinn. Hans ævi var viðburðarik og stormasöm á
köflum og yrði of langt mál að rekja. Hann fór
ungur til Noregs og komst þar i kynni við ýmsa
menn, átti m.a. bréfaskipti við Björnstjerne Björn-
son eftir að heim kom. Um tima var hann
h'eimiliskennari hjá Benedikt Sveinssyni á Elliða-
vatni og man ég að hann sagði að þar hefði hann
lært almenna kurteisi, því þar hefði sjaldan verið
sezt að borðum svo að ekki færi allt í háaloft.
Árið 1873 fór hann til Ameríku og gerðist
liðsforingi í Bandarikjaher. Honum var falið það
verkefni að fá íslendinga til að setjast að i Alaska
og var sett undir hann og tvo aðra Islendinga
herskip í leiðangur þangað sem tók marga mán-
uði. svo skrifaði hann bækling, þar sem hvatt var
til búsetu í Alaska. Þá var hann 25 ára. Ætlunin
var að fá um 100 islendinga sem nýfluttir voru til
Vesturheims til að setjast að á Kodiak-eyju í
Alaska og áttu þeir að fá ókeypis far þangað. Þetta
var allt í undirbúningi 1874 en þá voru þingkosn-
ingar í Bandarikjunum sem eyðilögðu þær ráðstaf-
anir, sem Grant forseti hafði staðið fyrir, svo
ekkert varð úr þessu. Annars væri ef til vill stór
íslenzk nýlenda á Kodiak.
Grant var sagður góður herforingi en þeim mun
lélegri forseti. Og svo var hann víst töluvert fyrir
sopann.
Árið 1875 kom Jón afi minn heim, gerðist
blaðaútgefandi á Eskifirði, stofnaði prentsmiðju og
kvæntist ömmu minni Helgu Eiriksdóttur frá Karls-
skála. Þau fluttu til Reykjavíkur, hann var um tíma
þingmaður Suður-Múlasýslu en vann auk þess við
blaðaútgáfu.
Árið 1890 fór hann aftur til Ameríku — eða
réttara sagt stakk af — en Helga amma mín gerði
sér litið fyrir og fór á eftir honum. Þau eignuðust 4
börn sem upp komust og var móðir mín næst elzt.
Fjölskyldan dvaldist vestra i nokkur ár, þar sem
afi vann enn við blaðamennsku en fluttist heim
1897 og settist að í húsinu nr. 5 við Laufásveg,
sem Borgþór Jósefsson keypti siðar.
Hver voru tildrög þess að móðir þfn gerðist
kennari? -
Hún hafði verið í skóla vestanhafs þessi ár og