Lesbók Morgunblaðsins - 25.09.1977, Qupperneq 3

„Þarftu að vinna svona endalaust?"
Hann er risinn á fætur og snýr sér að
henni hálfbrosandi.
„Gullið mitt: ef þig langar að búa við
þetta áfram...“ og hann bendir hend-
inni um setustofuna, á húsgögnin, litur á
hana sjálfa, virðir fyrir sér kjólinn henn-
ar, skóna armbandið, hringina og loks
glasið, sem hann heldur á sjálfur.
„Viljirðu halda þessu verð ég að halda
áfram að vinna“.
Hún litur niður svo, að ekki sér i augu
hennar, aðeins dökk augnlokin þunn og
vottar fyrir bláma af æðum.
„Það veiztu nú vel, ástin min“. Hann
segir þetta óeðlilega blíðum rómi. En
rödd hans titrar eins og þaninn strengur.
Hún lítur á tómt glasið i hendi hans.
„Já“, segir hún aðeins.
„Já“, segir hann líka og kinkar kolli
nokkrum sinnum. Hann er á svipinn eins
og' hann sé að henda gaman að ein-
hverju. Svo snýst hann á hæli og gengur
yfir gólfið þungum skrefum.
„Ertu að fara að hátta?"
Hún horfir á eftir honum. Hann lítur
um öxl, og nemur staðar, þegar hann sér
hana. Hún virðist svo litil þar sem hún
situr — litil og óttaslegin.
„Já, finnst þér ekki tími til kominn?"
Hann bendir á veggklukkuna; sér, að
hún lítur snöggt á hana lika.
„Gerðu það fyrir mig að fara ekki inn
strax".
„Ég er orðinn þreyttur".
„Ég veit, að þú ert orðinn þreyttur! Þú
ert siþreyttur. En það var annað, sem ég
ætlaði að segja. Það var...“
,,Já?“
„Æ, stattu ekki þarna. . .stattu ekki
þarna svona .. svona siðavandur á svip-
inn!“
Hann ypptir öxlum.
„Nú, ég get svo sem setzt niður. Ég
skal þá sitja, siðavandur á svip, eins og
þú segir“.
„Viltu bara setjast...“.
Hann gengur aftur að stólnum og setzt
þunglega.
„Geturðu aldrei setzt hjá mér?“
Hún er mjóróma. Nú, já, hugsar hann:
brjóstumkennanleg líka. Brjóstum-
kennanleg og hjálparvana.
„Með stakri ánægju", segir hann
mjúkmáll. „Eg hélt bara, að þér væri
sama“.
Hann setzt i annað hornið, leggur ann-
an handlegginn upp á arminn og styður
hönd við höfuð sér. Litur svo á hana,
kurteislegur í bragði og áhugi í svipnum.
„Stundum", segir hún út i bláinn,
„stundum, þegar ég er ein heima á
morgnana verður mér.. verður mér
hugsað til þín. Oft. Það er svo skritið; ég
fer oft að.. .að gráta, þegar ég hugsa til
þín. Nei, ég skal ekki fara að gráta núna;
þú þarft ekki að óttast það. En ég græt
svo oft á morgnana. Finnst þér það ekki
kjánalegt.. .heimskulegt...“
Ekki bara brjóstumkennanleg. Líka
hrygg, hugsar hann harður. Yndislega
döpur og sorgmædd.
Hún snýr sér í átt til hans. Hún virðist
einnig þreytt. Og hún er föl.
„Hvers vegna ertu alltaf svona var um
þig þegar ég er annars vegar. Það er
engu likara en þú sért hættur að trúa
nokkru, sem ég segi. Mér finnst alltaf
eins og þú sért að gera gys að mér“.
Hann finnur daufan sting undir
bringspölunum. Hún hefur lag á þvi að
hitta þar, sem veikast er fyrir. Næmi
hennar hefur ekki minnkað með árun-
um, þótt annað hafi spillzt. Næmið
þroskast jafnt og þétt.
„Ég er alls ekki að gera gys áð þér“,
segir hann. „Mér er ekki hlátur i hug,
mín kæra, heldur grátur", bætir hann
við. „Ég græt í hljóði", Hann ber sér
hátiðlega á brjóst og eyðir orðum hennar
þannig með hálfkæringi. En einhverra
hluta vegna getur hann ekki hælzt um;
hann getur ekki af höndum hennar litið,
smáum og umkomuleysislegum þar, sem
þær liggja í kjöltu hennar. Hvað er það
við þær, sem . . .
„Er ég þá búin að særa þig svona?“
segir hún lágum rómi. „Svo djúpt, að þú
ert orðinn alveg ... algerlega ónæmur
fyrir mér?“
„Þú hefur ekkert gert mér nema gott,
ástin. Ekkert nema gott“.
Hann talar enn mjúkum rómi, hálf-
hæðnislegum, en hún heyrir ekki — eða
skyldi hún heyra það? — að hann gerir
það i varnarskyni.
Er hún komin ofurlítið nær? Öxl henn-
ar er rétt við olnboga hans, bogadregin,
ljós, nakin. Hann situr og starir annars
hugar á blett á upphandlegg hennar,
ljósan, kringlóttan blett. Það er ör eftir
bólusetningu. Það er allt og sumt. En í
þessum bletti bregður upp mynd fyrir
sjónum hans. Það er mynd af renglu-
legri, sólbrúnni, ungri stúlku með mjóa
handleggi, grönn læri. Likami hennar
kallaði ekki á neinn; hann beið bara.
Þannig var hún. Vitundin um það veldur
honum sársauka.
„Stúndum imynda ég mér. ..“, segir
hún og hallar undir flatt. Hún hefur
þessa höfuðhreyfingu til þess að vekja
áhuga og aðdáun, en stundum notar hún
hana lika til að breiða yfir eitthvað
alvarlegt. „Þú verður kannski hissa. Nei,
gerðu það fyrir mig að segja ekkert. En
stundum ímynda ég mér, að það sé
þrennt ... þrennt, sem geti vakið dauða
til lífsins ... Þetta hljómar kannski
undarlega, en þú skilur mig .. . Er það
ekki?“
„Þrennt?“
„Já, þrennt, sem geti vakið dauða til
lifsins aftur. Það eru hamingja, sorg og
hreinskilni".
Hún litur snöggt á hann. Daufir, gráir
glampar inni.í skuggunum.
„Má ég vera svolítið hreinskilin núna?
Eða trúirðu þvi kannski ekki, að ég geti
það lengur? Stundum . . . það kemur
fyrir, að mig langar til að halda fram hjá
þér. Veiztu með hverjum? Mig langar að
halda fram hjá þér með þér sjálfum ...
með þeim manni, sem þú varst. Ef ég
gæti bara . .. gæti bara fundið ...“
Siðustu orðin segir hún mjög lágum
rómi eins og hún sé í þann veginn að
fara að gráta. Hann heyrir hana kyngja
nokkrum sinnum. Hann situr þegjandi,
er ekki að horfa á neitt sérstakt. í þögn-
inni heyrir hann andardrátt hennar
hægjast aftur. Og hann finnur til þess,
hve hann er þreyttur, honum finnst
þreytan umlykja sig, liggja yfir sér eins
og mjúkt ullarsjal.
Hann snertir naktar axlir hennar með
fingurgómunum. Húð hennar er köld
undir fingrum hans.
„Eigum við ekki að koma í háttinn
núna?“ spyr hann lágum rómi.
Hún kinkar kolli.
Meira var ekki talað. Hann var svo
þreyttur; dauðþreyttur. Honum var sem
vaggað i mjúku ullarsjalinu, og hann
sofnaði.
En síðar þá um nóttina — eða um
morguninn — vaknaði hann aftur. Hún
svaf vært við hlið hans. Önnur hendi
hennar lá yfir brjóst hans. Hjarta hans
sló upp i litinn lófa hennar.
Það var svo langt siðan hún hafði legið
svona. En einu sinni fyrir löngu, langa-
löngu, hafði hún sofið svona á hverri
nóttu.
Hann glaðvaknaði við þetta. Honum
fannst hann orðinn alveg skýr, hreinn og
undarlega vel hvildur. Nú langaði hann
bara að liggja þarna með þessa hendi á
brjósti sér, liggja og gæta hennar.
Það var að birta fyrir utan. Það var
síðla vetrar og birti hægt. Birti hægt og
gráminn var dálitið óhreinn, líkur krapi
á litinn.
Hvað hafði hún sagt? Þrennt. ..
En það mátti telja fleira en það. Til
dæmis þetta hérna. Smáatriði, skrítna
smámuni eins og þetta. Það heyrði
hvorki undir sorg né hamingju; það var
bæði gott og vont.
Skrítnir smámunir. . .
Hann lagði hönd sína gætilega ofan á
hennar. Ætlaði að halda um hana, ef ske
kynni að hún bærði á sér og ætlaði að
laumast burt frá honum.
©
Að þora að vera mannlegur.
krækíber
Ögn jókst vist skerfur is-
lands til heimsmenningarinn-
ar við gerð „Morðsögu.“ Stað-
ráðin var ég í því að sjá þessa
mynd til þess að geta dæmt um
hana sjálf, ekki sízt vegna
þess, að ég missti af næstsfð-
asta stórmenningarviðburði f
íslenzkri kvikmyndalist „Lén-
harði fógeta“, af óviðráðanleg-
um ástæðum.
Þau léku prýðilega, Steindór
og Guðrún. Steindór gerði
karlsvfninu vonda svo góð skil,
að manni fannst hann næstum
eiga örlög sfn skilið. Unglinga-
„partfið" var kannski ekki
beint frumlegt svona f kvik-
m.vndum t.d. f.vrir þá, sem
muna „La dolce vita“. Kannski
var fullorðinsveizlan betri, þó
fannst manni húsbóndinn háfa
óþarflega miklar áhyggjur út
af matnum handa gestunum,
sem virtust hreint ekki hafa
hið minnsta vit á veizluföng-
um.
En hvaða menningarfrömuð-
ur skildi hafa áhyggjur út af
því, þó að borgaraleg miðaldra
konukind úr Breiðholtinu
fengi krampa f magann og
kökk fyrir brjóstið og yrði að
lfta undan f nauðgunar og
morðsenunni, þegar hún var
að reyna að kyngja því, að
þetta væri nútfmalist? Seinna
varð hún beinlfnis orðlaus,
þegar ung og falleg, prúðbúin
stúlka sagði: „Mér fannst
morðsenan svo flott, maður
hefur aldrei séð þetta sýnt
svona lengi og vel“. Þá fyrst sá
þessi konukind, hvað hún var
gamaldags.
Mjög slaknaði á „hinni
dramatfzku spennu" f myndar-
lok, dráttur líksins yfir mosa-
breiðurnar f hrauninu var
næstum hlægilega langdreg-
inn, þó viðurkennt sé, að klipp-
ing mávsgargsins var vel gerð,
en langt frá því að vera frum-
leg. Svo fór að lokum, að ég og
fylgdarlið mitt skelltum upp
úr, þegar hin prentaða setning
birtist á tjaldinu að myndinni
lokinni.
Eftirminnilegasta atriðið í
myndinni fannst mér vera,
þegar feita konan í veizlunni
beygði sig niður að húsmóður-
inni eftir að hún hafði misst
stjórn á sér og sagði: „Þetta
Anna María
Þórisdóttir
gerir ekkert til, elskan. Þetta
er bara svona og maður verður
að taka þvf“. Þetta var næstum
eini mannlegi strengurinn,
sem sleginn var í þessari
mynd, en það þykir víst ekkert
sérlega menningarlegt að vera
hlýr og mannlegur.
Svo kom „Blóðrautt sólar-
Iag“ í sjónvarpinu um hvfta-
sunnuna. Ummæli um þá
mynd hafa birzt víða og flest
eða öll verið á eina lund og vil
ég þar engu við bæta. Eg skal
fúslega viðurkenna, að ég
botnaði ekkert f „raunveru-
legri“ merkingu myndarinnar,
þó að ég hefði lesið í blaði þá
yfirlýsingu höfundarins, að f
henni væri fólgin saga
tslendingsins frá upphafi hans
og fram á okkar daga. Enn
cinu sinni þakka ég skapara
mínum fyrir að vera ekki of
gáfuð, ég held nefnilega, aö
það hljóti að vera alveg hræði-
lega leiðinlegt.
f „Blóðrauðu sólarlagi" lék
fossinn f fjallshlfðinni lang-
bezt, að þeim Róbert og Ilelga
og Rúrik ólöstuðum.
Tilefnið til þessarra sfðbúnu
hugleiðinga um tvær nýjustu
íslenzku kvikmyndirnar er
grein f Lesbókinni f samantekt
Sig. Sverris Páslssonar um
kvikmyndina „Rocky", sem
hlaut Óskarsverðlaunin f ár.
Þar stendur m.a.: ... „Mynd-
inni er þó hælt sérstaklega fyr-
ir viðkvæmni og tilfinninga-
næmi, sem kemur fram f lýs-
ingu persónanna og fyrir það,
að í henni eru engar formæl-
ingar, nektarsenur eða djarf-
legar kynferðislýsingar... “
Einnig fannst mér mjög upp-
örvandi að lesa hugieiðingar
kvikmyndahöfundarins og
aðalleikarans, Sylvester Stall-
one. Ilann spyr m.a. sjálfan
sig, hversvegna Walt Disney
hafi grætt billjónir og gefur
sér svarið: „Vegna þess, að
hann ofbýður ekki til-
finningum fólks.“
Kannski kemur að þvf, að
frægustu kvikmyndafrömuðir
okkar þora að vera jákvæðir,
hlýir og mannlegir f gerð
mynda sinna og láti af því að
ofbjóða tilfinningum áhorf-
enda, sérstaklega ef það fer að
tfðkast f auknum mæli úti f
hinum mikla heimi. Eitt er
vfst, að þá finnst okkur ótínd-
um almúganum, betur farið
með milljónirnar okkar sem
oftast eru notaðar við gerð
fslenzkra kvikmynda.