Lesbók Morgunblaðsins - 25.09.1977, Blaðsíða 5

„Hvaða ljóðskáld metur þú mest?“
„Þessu er vandsvarað. Kannski þú eig-
ir við hvaða skáld mér þyki rishæst. Þá
er það nú líklega Stefán G. Hann flutti
svo hlýjan mannlegan boðskap og fletti
svo miskunnarlaust ofan af vankanta-
mönnum þjóðfélagsins. En það skáld,
sem ég met einna mest, er Jóhannes úr
Kötlum. Þetta stafar kannske af því að
af honum hafði ég nánust kynni. Hann
var sveitungi minn. Viðkynningin við
Jóhannes var mér ákaflega mikils virði.
Eg á allar ljóðabækur Jóhannesar og les
þær oft mér til sálubóta. Ég á frumútgáf-
ur þeirra allra áritaðar af höfundi. Ég á
einnig allar bækur Þórbergs og flestar
bækur Kiljans. Allar í finu bandi. Ég vil
„Jú ekki set ée neitað hví á tímahíii
hafi hugur minn hvarflað að skólagöngu.
En satt best að segja hafa þau sárindi
horfið með árunum. Ég hef ekki fundið
svo mjög fyrir menntunarleysinu.
Kannske sumun finnist það yfirlæti, en
ég ætla samt að láta það flakka. Ég tei
mig menntaðan mann. Hér vil ég taka
það fram að ég álít lærdóm og skóla-
göngu ekki sama og menntun í þess orðs
viðtækustu merkingu.
Bækurnar mínar hafa nokkuð aukið á
þekkingu mina. Þær eru mitt hálfa líf.
Satt að segja held ég að ég yrði ánægður
með að kveðja, ef svo væri komið fyrir
mér, að ég gæti ekki lesið. Mín mesta
nautn er að lesa góða bók.“
Það er eitt sem mér finnst harla ein-
kennilegt, miðað við hina löngu skóla-
göngu unga fólksins nú á timum. Mér
finnst það ekki eiga vitund betra með að
tjá sig, nema síður sé, heldur en hinir
sem aldrei hafa á skólabekk komið.
Ýmislegt sem frá þvi kemur, er óskiljan-
legt rugl. Hér á ég vitanlega ekki við
atómkveðskapinn. Flest af honum er
ekki umræðuhæft. Það er bara tfmasó-
un. Ég held að unga fólkið vanti takmark
að stefna að — eyði um of tíma sínum í
tilgangslausar skemmtanir, sjónvarps-
gláp og biöferðir. En sumar kvikmyndir
eru beinlínis siðspillandi. Að lesa
bókmenntir virðist vera orðið úrelt. Ég
kalla æsispennandi kynlifskjaftæði ekki
leg íþrótt, dægrastytting. En að mínu viti
ekki með öllu þýingarlaus. Orðaforði
manna jókst og aldmenningur varð
ieiknari í meðferð málsins. Það að segja
sögur hafði einnig sina þýðingu.
Nú er þetta úr sögunni; heyrir fortið-
inni til. „Farið heilar fornu dyggðir1',
sagði sr. Sigurður Einarsson sá snjalli
andans maður Sú ágæta ritgerð stakk á
kýlunum. Þar var þó ekki nema hálfur
sannleikur sagður.
Vitanlega var margt, sem mátti hverfa.
En sumt hefur líka horfið, sem eftirsjón
var að. Eg held að það sé nauðsynlegt að
varðveita það bezta úr arfi kynslóð-
anna."
Jóhannes
Ásgeirs-
son unir
sér vel
við
bóka-
skápinn
helst ekki eiga óinnbundna bók. Og ég
lána aldrei bók; bið heldur engan að
lána mér.
En nú er orðið svo dýrt að binda inn
bækur, að þeir sem lifa á tekjutrygg-
ingarskammtinum hafa ekki ráð á því.“
Ég held mest af eftirtöldum skáldum:
Stephani G. Stephanssyni, Halldóri
Laxness, Þórbergi Þórðarsyni, Matthiasi
Jocumssyni, Einari Kvaran, Davið frá
Fagraskógi og Jóhannesi úr Kötlum. Af
útlendum skáldum: Stephan Zweig,
Oscar Wilde, og Selmu Lagerlöf.
„Langaði þig ekki til að fara í sköla,
Jóhannes?"
„Við vorum að minnast á það áðan, að
aðstæður til menntunar og bóklegrar
iðju hefðu ekki verið miklar, er þú varst
að alast upp vestur i Dölum."
„Jú, satt var það. Það kom mér nokkuð
á óvart þegar ég, hinn ólærði óskóla-
gengni maður, fékk beiðni um að verða
sýsluskrifari. En það var Halldór Július-
son sýslumaður á Borðeyri, sem fór fram
á þetta við mig. Sjálfstraustið var nú
ekki meira en það að mér fannst þá, að
þetta væri fjarstæða. Þó varð það úr að
ég tók þetta að mér og allt fór þetta
sæmilega. Okkur Halldóri kom mjög vel
saman.
bókmenntir. En slikar bækur seljast
best, enda mest auglýstar. Þar sannast
það sem Steinn Steinarr orðaði svo
snilldarlega:
„Alltaf finnst mér eitthvað
hlýtt,
yfir dalnum sveima.
Þó að viða væri grýtt
á vegunum gömlu heima.
„Hefurðu fengist við að yrkja?“
„Nei það er íangt i frá að það sé hægt
að kalla það því nafni. Ég er ekki einu
sinni hagyrðingur. En i uppvexti minum
fengust flestir við að ríma. Vitanlega var
fátt af því skáldskapur. Þetta var þjóð-
„Við vorum áðan að tala um hagyrð-
inga. Viltu nú ekki lofa ntér að heyra, þó
ekki væri nema eina stöku eftir þig
svona sem sýnishorn af stökum þínum?“
„Ja, ég veit ekki. Mér finnst svo fátt af
þessu birtningarhæft. Ég hef nú vist
þótt nokkuð einrænn stundum. Viljað
fara mínar eigin leiðir. Ekki laust við
það stundum, einkum á yngri árum að
mér hafi fundist ég vera misskilinn. Það
er best að ég lofi þér að heyra stöku sem
ég orti einu sinni og vikur að þessu:
Dreymdi föng og djarfan byr,
dags i þröng er glaður.
Er þó löngum eins og fyrr,
útigöngumaður.
En þetta er nú allt löngu breytt. Ég er
fyrir löngu orðinn sáttur við lífið og
tilveruna. Er ég lit til baka finnst mér að
ég hafi verið mikill gæfumaður. Ég var
kontinn yfir fimmtugt er ég kom hingað
suður. Eðlilega var ég nokkuð uggandi
að ég fengi atvinnu við mitt hæfi. Ég var
óvanur flestum störfum hér syðra. Ég
hafði eingöngu vanist sveitastörfum.
En það var eins og lánið léki við mig.
Ég fékk starf, sem átti vel við mig. Ég
varð innheimtumaður hjá borginni. Það
var ekki eingöngu að mér félli rnæta vél
við fólkið á stofnuninni. Ég kynntist
fjölmörgum einstaklingum sem hafa orð-
ið góðkunningjar minir siðan. Ég vil
nota tækifærið og þakka þessu ágæta
fólki fyrir hinar fjölmörgu gleðistundir,
sem það veitti mér. Ég hef aldrei kynnst
nema góðu fólki. Það er mitt lán. Nú ei
ég hættur öllu amstri. Dunda aðeins vié
að lita í bækunar minar.
Jóhannes hefur skráð stuttan þátt al
mannraun Jónasar í Ljárskógaseli, föð
ur Jóhannesar úr Kötlum, og fylgir hani
með að lokum.
Jónas reyndi að kreppa upp fæturna,
en það dugði ekki til. Hann varð meira
og minna votur. Löng og köld varð
nóttin á hestbaki, og geta ekki hreyft
sig i 5—6 klukkutima, meðan öldur
Ægis sleiktu brjóst Jónasar og söngur
þeirra varð hærri og óhugnanlegri, eft-
ir þvi sem lengur leið, eins og þær
væru að syngja yfir honurn útfarar-
sálminn. En þá kvað Jónas:
Við skulum tveir á hólmi hér
hefja geira messu,
þótt ei fleiri fylgi mér ,
firðar eiri þessu.
Og um leið verður Jónasi litið i
austurátt og sér hann þá að dagur er
risinn og útfall er að byrja.
Eftir skamma stund kemst Jónas þá
til lands, og heim að Lækjarskógi. Þá
var hann orðinn mjög kaldur og
þjakaður, og hresstist þó furðu fljótt,
því þar fékk hann ágætar móttökur.
Siðar þegar það barst í tal við Jónas,
að hann hefði legið úti einu sinni eða
tvisvar i hörku byljum og einnig að
lenda í þessum hrakningi, sagði hann
alltaf að sá langversti hefði verið á
fjörunum forðum.
Jóhannes Asgeirsson á
yngri árum
Ásdís_Sigurðardóttir
Hljómar
líkt og vorsins ómur
dýpsti tónn
skær og mildur.
Vitund vaknar
grær og syngur
gefur
vekur hugsun
úr djúpri lind.
Hrein
tær
án trega, gleði
og eftir stendur
þu
Ijóð
tóna minna.
©