Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.1978, Blaðsíða 12

I bökabúðinni
Framhald af bls. 3.
síöar komu verkum sínum á framfæri
og hlutu frægö. Þannig er hægt aö lesa
margar útgáfur, í mismunandi bókum,
af atvikum, sem komu fyrir í Rue de
l’Odeon, allt eftir því, hvernig hver og
einn leit á málin.
í endurminningum hinna ýnsu rithöf-
unda, sem voru í París á þessum árum,
getum viö lesiö hvaö þeir hugsuöu hver
um annan.
Viö sjáum hvaö Ford Maddox Ford
fannst um Hemingway, hvaö William
Carlos Williams fannst um bókmennta-
lífiö í París á þessum tíma og í bókinni
„Being Geniuses Together” lætur Rob-
ert McAlmon í Ijós álit sitt á öllum
hópnum. Þessar endurminningar
geyma og sýna óvild og jafnvel hatur,
en líka vinsemd og góöan hug. Eitt er
þó sameiginlegt me þeim öllum,
vinsemdin í garö Sylviu Beagh.
Þaö var oft siöur, í hinum óformlegu
boöum hjá Sylviu, aö hún kynnti tvær
persónur meö því, aö taka í hálsmál
fata þeirra og draga höfuðin saman þar
til ennin mættust. Um leiö þuldi hún upp
ágæti viökomanda og skoraöi á þá aö
láta sér nú líka hvor viö annan. Vera
má, aö vinátta hafi sprottiö upp af slíku,
en aldrei kom þaö fyrir mig.
Þaö var í bókabúðinni, sem ég sá
Hemingway í fyrsta og eina skiptiö. Ég
var aö leita mér aö einhverju til aö lesa,
og viö Sylvia stóöum saman viö borðið,
þegar Hemingway vatt sér inn dyrunum,
rennvotur úr rigningunni. Þau heilsuö-
ust innilega og ég virti þennan
margumtalaöa mann fyrir mér á meöan,
og komst aö raun um, aö hann leit út
nákvæmlega eins og ég haföi séö hann
á myndum.
Sylvia tók í aðra hönd hans og dró
hann í átt til mín, um leiö og hún tók
aðra hönd mína og sagði: „Katherine
Anne Porter, þetta er Ernest Heming-
way, Ernest þetta er Katherine Anne
Porter. Mig langar til aö þiö tveir beztu
nútíma bandarísku rithöfundarnir kynn-
ist.“
Oröiö nútíma var sannkallaö töfraorö
þeirra tíma, en í þetta sinn hreif þaö
ekki. Viö stóöum og horföum hvort á
annaö andartak án þess aö takast í
hendur. í sömu andrá hringdi síminn í
næsta herbergi og Sylvia þaut til aö
s/ara, um leið og hún kallaöi: „Nú
skuIuö þiö kynnast, ég kem strax.”
Hemingway sagöi ekki orö, en snérist
á hæli og þaut aftur út í rigninguna. Þaö
hefur áreiöanlega ekki veriö á hverjum
degi, sem nafn Hemingway var nefnt í
sömu andrá og nafn óþekkts rithöfund-
ar, og þar aö auki konu. Þaö var von
að manninum mislíkaöi.
Sylviu fannst ákaflega undarlegt, aö
Hemingway skyldi hverfa svona án þess
aö kveðja. Mér fannst þaö hinsvegar
ekkert undarlegt þá, og þykir ekki enn.
Þýtt og endursagt.
Bergljót Ingólfsdóttir.
Katherine Anne Porter fékkst
eingöngu viö smásagnagerö í 30
ár, en 1962 kom út fyrsta langa
skáldsagan hennar, „Ship of
Fools“. Skáldsagan fékk góða
dóma og eftir henni var gerö
kvikmynd nokkru seinna. Kvik-
myndin „Ship of Fools“ eöa
Fíflaskipið, eins og hún var nefnd
í pýöingunni, var sýnd hér í
sjónvarpinu í október 1975, og
voru Vivien Leigh og Lee Marvin
meöal leikenda.
Bacon
Framhald af bls. 5.
Bacons á söfnum og þar njóta þær
sín, — en ekki vildi ég hafa slíkar
myndir hjá mér í stofunni.
Myndir Bacons eru fjarri því aö
vera heföbundin stofulist og afstaö-
an sýnir, aö frábært listaverk er
kannski ekki taliö eftirsóknarvert á
heimili, ef innihald þess er Ijótt. Þó
eru dæmi þess. Urmull eftirprent-
ana hefur veriö gefinn út af
Guernicu Picassos. Ekki er inni-
haldið þar beinlínis blíölegt, enda
var tilefniö blóöugt og kveikjan aö
verkinu var hatur listamannsins á
stríösvélinni og einræöisherrunum,
sem drápu konur og börn.
Francis Bacon er nú kominn aö
sjötugu og er engan bilbug á
honum aö finna. Hann hóf aö mála
1928, en eyðilagði sjálfur síöar elztu
verk sín. Líta má á verk hans sem
aldarspegil vorra tíma; hvernig
einstaklingnum er miskunnarlaust
fórnaö í þágu pólitískra hugsjóna.
Bacon notar oft hringsviö, þar sem
gladiatorar nútímans berjast, engj-
ast og falla. Þetta má til dæmis sjá
á tveimur þeim myndum, sem hér
fljóta meö. Þær eru málaöar á
árabilinu 1974 — 1977 og staö-
festa, að Bacon er enn viö sama
heygarðshornið.
Einn mesti óhugnaöur samtímans
eru pólitískar fangelsanir og pynt-
ingar. Maöurinn í búri er tema, sem
oft kemur fyrir hjá Bacon og af
annarri myndinni er auövelt aö
ímynda sér, aö vesalingurinn, sem
engist aö því er virðist meö
afhöggna fætur og hendur, sé
þarna frammi fyrir yfirheyrslu- og
pyntingamönnum. Þetta er fallega
gerö mynd af ófögru yrkisefni og
því miöur ekki út í bláinn. Raunar
er Bacon langt í frá sá fyrsti, sem
sýnir í mynd mannlega niöurlæg-
ingu á hæsta stigi. Nægir aö benda
á hina áhrifamiklu mynd Goya af
aftöku utan viö spánskt fangelsi.
Gísli Sigurðsson.
Bösendaför
Framhald af bls. 7
Skarfuröartangi. Fram af henni er flúö,
sem sjaldan kemur upp úr sjó. Hún heitir
Vefja. Þar suöur af er Stólsvík. í henni
er klettur, nokkuð frá landi, oft alsetinn
skörfum og ber nafniö Tómasarstóll.
Tilefni þess er ókunnugt.
Nöfnin og náttúran
Þá skal láta lokið þessari þurru
nafnarunu. Það getur verið næsta
girnilegt til fróðleiks að reika um þessa
auðu strönd og skoða myndir náttúrunn-
ar eftir nafnaskrá hinna fróðu manna. —
Hitt er allt annað en auðvelt, að setja sér
fyrir sjónir mannlífið á Básendum meðan
þar var annar aðal verzlunarstaður
Suðurnesja. í kauptíð var þarna vitanlega
mikið fjör og líf, ys og umferð, innlegg
og úttekt. Og brennivínsstaup fyrir innan
disk.
Búseta á Básendum.
Utan kauptíðar var hér oftast aðeins
fámennt heimili. Hér var hvorki búskap-
ur né útræði í stórum stíl.
Ariö 1703 bjó á Básendabæ Árni
Þorgilsson 47 ára með konu sinni Jódísi
Magnúsd. 12 árum eldri, og dóttur þeirra
Steinunni 17 ára. Þau höfðu vunnumann
og vinnukonu. Hjá þeim er Árni Jónsson
(60 ára) stjúpfaðir Jódísar, veikburða.
Loks er Rasmus, eftirliggjari á Básend-
um. Þ.e. vetursetumaöur til e'tirlits fyrir
kaupmanninn.
Næstu áratugi fara ekki sögur af
fólkinu á Básendum. Síðan er það að
þakka sr. Sigurði Sívertsen á Útskálum,
að við vitum hverjir bjuggu þar á síðari
hluta 18. aldar. Hann ritaði sálnaregistur
Hvalsnesþings 1758—1790 upp úr rotnum,
sundurlausum blöðum. Það manntal
sýnir, að á Básendum fjölgaði mikið um
1780. Þá eru þar til heimilis hátt í 20
manns: Kaupmaðurinn, Dines Jespersen,
40 ára, kona hans, 2 börn og tökubarn,
pige (stofustúlka), beikir og kona hans, 2
drengir (námspiltar viö verzlunarstörf)
ráðsmaður, vinnumaður og vinnukona.
Auk þess er þar Ingjaldur Pétursson
tómthúsmaður með fólki sínu.
Básendaflóð.
Hér verður ekki sagt frá Básendaflóð-
inu fræga, enda eru myrkar hamfarir
náttúrunnar víðs fjarri blíðu þessa bjarta
dags. En benda má þeim, sem um það
vilja fræðast á frásögn Hansens kaup-
manns, og birt er í fyrrnefndri grein V.G.
í Blöndu. — Það er allt að því átakanlegt,
að lesa um það, hvernig flóðaldan hrífur
kaupmanninn, þennan „almáttuga" mann
og allt hans fólk, hrekur þau stað úr stað
uns þau bjargast upp á baöstofupallinn í
Loddu (Lúðvíksstofu), nær „örmagna af
kulda, áreynslu og hugsýki” og var tekiö
þar af mestu alúð og hjartagæzku.
Þannig kastaði Básendaflóðið síöustu
kaupmannsfjölskyldunni á Básendum í
fang eins fátæks hjáleigubónda, sem barg
henni frá bráðum bana.
Ræningjarnir dönsku.
Þessi síðasti Básendakaupmaður —
Hinrik Hansen — hefur ekki fengið neitt
slæman vitnisburð í verzlunarsögunni.
Það er því ekki hans sök, að yfir
Básendum hvílir dökkur skuggi áþjánar
og einokunar, ekki síður en öðrum
selstöðuverzlunum. Þar hafa skáldin haft
sitt til málanna að leggja.
Ólína Andrésdóttir segir í þulu um
Geirfuglasker:
Görpum þótti gífurlega geigvæn sú för,
en betri samt en björg að sækja
í Básenda vör.
Betra samt en björg að sækja Básendum
að,
ræningjarnir dönsku
réðu þeim stað.
Og allir kannast við kvæði Gríms:
„Bátsenda þundarinn" um hann Tugason
með bognu reizluna og laka lóðið svo „létt
reynist allt sem hún vó“.
Þá kemur skörungurinn Skúli fram á
sviðið og réttir hlut hins fátæka
útnesjafólks:
Hann skrifaði lítið og skrafaði fátt
en — skörungur var hann í gerð
og yfir rummungum reiddi hann hátt
réttar- og laganna sverð.
Þetta er hressileg blaðsíða í Básendasög-
unni.
Reynt að utreka
Framhald af bls. 6
og eins biskups, sem allir væru frábær-
lega hæfir menn í öllu því, er lyti að illum
öndum og hegðan þeirra. Og reyndar
staðfesti séra Renz það og bar um það
vitni, að Annalísa hefði verið haldin eigi
færri en sex djöflum, og meðal þeirra
voru myrkrahöfðinginn sjálfur og Adolf
Hitler, og þessir djöflar, bætti séra Renz
við, þungur á brún, „voru óvenjulega
skýrmæltir, er þeir létu í ljós samúð sína
með „nýguðfræðingum" — það er að
segja þeim, sem láta sér fátt um
djöfulæði finnast.
Engu að síður óskaði rétturinn-eftir
áliti sérfræðinga úr læknastétt, og þeir
kváðu „særingar hafa verið óheppilegustu
aðferöina til að greiða úr sálarflækjum
Önnulísu.“ Taugalæknir vottaði að „engir
illir andar hefðu talað gegnum Önnulísu.
Stúlkan talaði við særingamennina með
rödd, sem var umbreytt vegna ofsalegra
geðtruflana." Loks skýrði sálfræðingur
frá því og skilgreindi það svo, að í
rauninni hefði Annalísa þjáðst af ofsókn-
arbrjálæði með ofskynjunum, þar sem
hinir illu andar væru ekkert annað en
„staðfesting á djúpstæðri innri, andlegri
baráttu." En það var deginum ljósara, að
vesalings stúlkan hafði látizt úr van-
næringu og uppþornun.
I lok apríl s.l. kvað rétturinn í
Aschaffenberg upp þann úrskurð, að
prestarnir tveir, sem hefðu annast
athafnirnar og foreldrar Önnulísu væru
sekir, dæmdi þau í sex mánaða fangelsi
fyrir vanrækslu, en frestaði síðan
framkvæmd refsingar um þrjú ár til
reynslu. Þau hafa nú áfrýjað dómnum, en
hver sem niðurstaðan verður, er ljóst, að
lífið verður ekki hið sama aftur fyrir
neitt þeirra. Að því er Jósef Michel segir,
þá hafa undarlegar hvítar mýs og
sveimar af feitum flugum sótt að húsi
þeirra, eftir að dóttir þeirra dó, og á
nóttunni birtast stundum snöggar ljós-
rákir í myrkrinu heima hjá þeim. „Hinir
seku í þessu máli eru myrkraöflin," sagði
hann, „en þið getið ekki sett myrkra-
höfðingjann á sakabekk."
Sv.Á úr „Time“.
Athugasemd
Því miöur var ekki grískt letur handbært viö prentun fyrri greinar
Ólafs Daníelssonar og kemur hún hér meö eins og hún átti að vera.
I’.iá cr iiii :if scm úÁiir vnr. I»;i«S slciidiir ciiilivcrs-
slai\»r í niiniiiii Itisloriiiliókiiiii, nd viÁ inngnngini)
ad skóln l’lnlons i A|)cnu linfi vcriö Jclnió oróin;
■Mijðrig áyfoiiírQijrng rtorrio. Þcssuin oríSiun æltu nú
liúmanislnrnir okkar afi vikja viíS, og lcirn ylir ú(-
ganginn úr sínum skóltun: Mrjðeic yenttérQrpoc ei-r'rw.
ölafur Daníelsson.
Þýöing á grísku setninguoum er þessi:
1)
Enginn, sem ekki þekkir geometríu, skal koma hér inn
2) Enginn, sem þekkir geometríu skal koma héðan út.