Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1978, Blaðsíða 15

9r
huffskotl
•Woodv
>ll«n
HVAp a ég
að nota fyFzif*
AUGU í'SNJÓKAf?U-
INN M'NN ? '■ y—
' GAMAA/ AD
' BoRÐfí ÚTt/
þAP CR MlKLU
\ /
— AMIN
Framhald af bls. 13
var Langi — sem var næg ástæða fyrir
Amin til að tortryggja alla Langi — og
tiltölulega mikill hluti hersins var af Acholi
ættflokknum. Amin sagði stjórn sinni
stundum, aö nokkrar „hreinsanir“ ættu
sér stað, en við höfðum enga hugmynd
um það, hvað hann ætti við fyrr en seinna.
Þessi fyrstu morð hafa verið skjalfest að
nokkru leyti í bók blaðamannsins David
Martin.
Ótrúleg grimmdarverk
um allt land
Þeir herforingjar, sem höfðu vissa
gráðu og þar yfir (lieutenant colonel og
háttsettari), þegar byltingin var gerð, hafa
flestir verið myrtir. Mér var skýrt frá því
síðar, aö fyrsta kvöldið hafi hermenn
Amins bariö nokkra liösforingja í hel með
byssuskeftum og flöskum í matsal þeirra í
Malire. Þá var Suleiman Hussein, yfirmað-
ur herráösins, einnig dreþinn. Honum
hafði verið falið ásamt Bataringaya að
handtaka Amin. Eftir byltinguna fór hann
huldu höfði, en fannst brátt og var fluttur
til fangelsisins í Luzira og barinn þar til
bana með byssuskeftum. Orðrómur var á
kreiki um, aö höfuð hans heföi síðan veriö
fært Amin, sem hafi geymt það í kæliskáp
næturlangt.
Ótrúleg grimmdarverk voru unnin um
land allt. í maí tilkynnti Amin hermönnum
sínum, að þeir mættu tafarlaust skjóta
hvern þann, sem grunaður væri um aö
hafa framið glæp eða ætla að fara aö gera
það. Ennig gaf hann út tilskipun um
varðhald án dómsrannSóknar. Menn voru
drepnir hundruöum saman.
Snemma í júlí hófu tveir Bandaríkja-
menn, Nicholas Stroh og Robert Siedle,
að rannsaka, hvaö hæft væri í frásögnun-
um af fjöldamorðunum. 9. júlí fóru þeir til
að spyrjast fyrir um moröin í Mbarara
herskálunum og hittu að máli Juma Aiga,
major, sem var leigubílstjóri, þegar
byltingin var gerð. Þaö sló í haröa brýnu
milli Stroff^ag Juma, sem nú var háttsettur
í hernum. Báðir Bandaríkjamennirnir voru
drepnir og grafnir í grunnri gröf rétt hjá.
Seinna sást Juma, major, aka um á bláum
fólksvagni Stohs í Mbarara. Þegar
bandaríska sendiráöið tók aö spyrjast
fyrir um þá viku síðar, voru líkin grafin
upp, sett í poka og brennd í herskálunum.
Bíllinn var brenndur og honum hent í
dalverpi.
Vegna ítrekaöra kannana Bandaríkja-
manna á hvarfi hinna tveggja manna setti
Amin á fót rannsóknarnefnd undir forsæti
brezks dómara, David Jefferys Jones.
Eftir aö hafa lesið skýrslu um drápið — en
hana hafði maður, sem flæktur var inn í
málið, en seinna flúið, skrifað — tókst
dómaranum að finna bílinn. Hann var ekki
í vafa um, hverjir væru hinir seku.
Amin kann
ekki að skrifa
Amin gaf aldrei beinar fyrirskipanir um
dráp í minni nærveru. En hann hafði ýmis
orðatiltæki, sem voru tekin sem skipun
um aftöku. Eitt var: „Veitið honum VIP
meðhöndlun,1' sem táknaði dauða eftir
pyntingar. Ég heyrði hann nota þetta
orðatiltaéki, þegar hann fyrirskipaöi aftöku
upplýsingamálaráðherrans, Alex Ojera, í
september 1972. Önnur táknmál voru:
„Farið meö hann til Malire" og „Kalasi",
sem merkir „dauði" á núbíönsku, sem fáir
Ugandabúar skilja. Það voru aldrei gefnar
neinar skriflegar fyrirskipanir. í fyrsta lagi
kann hann ekki að skrifa (enginn, sem ég
þekki, hefur nokkru sinni fengið skrifaö
blað með hans hendi frá honum) og í öðru
lagi kaus hann að gefa munnlegar
skipanir, svo aö hann gæti neitaö allri
vitneskju, ef honum sýndist svo.
Annar háttur Amins til að fyrra sig
ábyrgð var að vera erlendis, þegar
fjöldamorð hans áttu sér stað. Þennan
hátt hafði hann á í júlí 1971. Drápin
byrjuðu í herskálunum í Jinja, kílómetra
frá heimili mínu, 11. júlí, daginn sem Amin
fór í ferö til Israels og Bretlands til aö
falast eftir vopnum og peningum. Þessa
aöferð viðhafði hann hvað eftir annað, og í
hvert skipti sem hann fór utan, var mikil
hætta á auknu ofbeldi heima fyrir.
Þegar eftir byltinguna voru um 800
liðsmenn úr lögreglu og her Obotes teknir
höndum og fluttir til Luzira fangelsisins.
29. desember 1971 — eftir nær árs
varöhald og margar árangurslausar
tilraunir til að fá þá leysta úr haldi — var
bundið fyrir augu fanganna og þeir fluttir í
bílum undir eftirliti hermanna til Mutukula
fangelsisins. Þar voru drepnir 45 liðsfor-
ingjar og tvö hundruð og fimmtíu lægra
settir hermenn og lögreglumenn. Þeir sem
eftir lifðu voru látnir grafa hina drepnu. 25.
janúar, þegar ár var liðið frá byltingu
Amins, lýsti Amin yfir almennri náðun
fanga, og hún náöi einnig til þeirra, sem
eftir lifðu í Mutukula.
Því ekki að
prenta meiri seðla?
Það virðist ótrúlegt, en óbreyttir
borgarar vissu lítið um, hvað væri að
gerast. Fyrstu mánuðina eftir byltinguna
voru morðin nær eingöngu bundin við
herinn og mikillar leyndar gætt. Frásagnir
af fjöldamorðunum birtust eingöngu
erlendis, þar sem þær voru ekki teknar
fyllilega alvarlega. í Uganda var tilhneiging
hjá okkur til að láta Amin njóta efans. Við
létum okkur nægja að heyra hann tala um
aðgerðir gegn mönnum Obotes og
atburöi, sem hann heföi ekki haft stjórn á.
Það var einn Ijóður í fari Amins, aö hann
var algjör fáviti í fjármálum. Hann gat ekki
skiliö, að ríki gæti orðiö févana, því að
þau prentuðu peningaseðlana og gætu
alltaf prentað meira. Bruðl hans varðandi
fjárfestingar var óskaplegt. Hann lagði til
dæmis metnaö sinn í að fullgera ráö-
stefnuhús Einingarsamtaka Afríkuríkja og
Nílarhótelið rétt hjá, svo að hægt væri að
halda þar þing á tilsettum tíma, í júní
1971. Júgóslavneska verktaka fyrirtækið
Energo-Project lét vinna í þremur vöktum
24 tíma á sólarhring, en í maí var ákveðið
að halda þingið í Addes Ababa. í júní var
hótelið tilbúiö, en kostnaður fór 300%
fram úr áætlun. Það var svo ekki fyrr en
1975 að Einingarsamtökin þinguðu í
Kampala.
Guö baö hann aö
vísa 50 Þúsund
Asíubúum úr landi
Það var snemma árs 1972, sem Amin
rauf samvinnuna við Israel og tók upp
náið samband við Libyu. Israelsmenn
höfðu haft á hendi margvíslegar fram-
kvæmdir í Uganda, en skorti sjálfa fé. En
þaö var fyrst og fremst reiðufé, sem Amin
hafði áhuga á. Og það gat hann fengið hjá
Gaddafi, sem í staðinn fékk notið þess að
sjá Israelsmönnum vísað úr Afríkuríki.
Fyrir olíupeninga hóf Amin heiftarlegar
árásir á Israel, heimtaði, að herteknu
svæðunum yrði skilað aftur og neitaði að
taka á móti sendiherra Israels í Uganda.
Hann hélt því blákalt fram, að Israelsmenn
hefðu stórfé af Uganda í gegnum þau
verk, sem þeir hefðu tekiö að sér, sagöi,
að Israel bæri að þurrka burt af
landabréfinu og vísaði öllum Israelsmönn-
um úr landi.
Olíupeningarnir komu sér vel fyrir Amin
persónulega, en meira þurfti til til að
tryggja hollustu hersins, ef allir peningarn-
ir áttu ekki að fara til hans. Hann fann
lausn á því máli.
4. ágúst birtist hann í herskálunum í
Tororo nálægt landamærum Kenya. Þar
tilkynnti hann, að sig hefði dreymt draum
nóttina áður, og Guð hefði lagt fyrir hann
að vísa úr landi 50.000 Asíubúum innan
níutíudaga. Og þaö gerði hann.
Asíubúar voru efnuð miðstétt í landinu,
og nú urðu þeir að veröa úr landi og máttu
aöeins hafa meö sér 100 dollara
verömæti. Framhald.