Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1978, Blaðsíða 2

ééÍ '78

Hver er ég, lítill karl, aö voga mér aö
koma fram á þessum staö og ætla að
segja eitthvað þaö við ykkur er aö gagni
mætti koma í daglegu lífi?
Þaö er mikil dirfska því aö hér hafa nú í
hartnær þúsund ár hálærðir spekingar og
mannvinir staöiö í stól og frætt lýðinn eftir
bestu vitund um þann vanda að vera
maður, vera einstakur hlekkur' í þeirri
miklu keöju er myndar þjóö, vera þjóð
meðal þjóða er mynda mannkyn allt.
Þeir veittu samferöamönnum sínum þá
leiðsögn í sambýlisháttum, í trú og
siðgæöi er þeir vissu gleggsta og þeir
geröu það ekki í eigingjörnum tilgangi
eða-til aö ná valdi á sálum manna og
hugsun heldur sem vegsögu enda stóöu
margir þessara andlegu höföingja í
daglegu trúnaðarsambandi viö þann
guödóm er hér var höfuðvernd og skjól,
guödóm Hólastaðar. Vegna þessarar
leiösögu varö fólkið hæfara aö mæta
vanda sínum, einstaklingurinn sterkari í
stórviðrum lífs síns.
En á hverri öld eru þær byrðar lagöar á
manninn aö hann veldur þeim vart án
þeirrar orku er aðeins verður sótt í
andlegar uppsprettur. Og aö þeim leiddu
fornir höföingjar Hólastaðar lýö sinn. Þeir
þekktu veginn og vörðuðu hann.
Já, hver er ég aö ætla aö feta í fótspor
slíkra manna, villtur sjálfur í hugmynda-
þokum samtíma míns, beygöur undir ok
fjölmiðla sem eru á valdi hinna ægisterku,
ósýnilegu skoöanamótenda, þeirra sem
valdgræðgin og auöhyggjan hafa ært svo
aö þeir svífast einskis í þeirri iðju að móta
. okkur og mála aö vild sinni til aö nýta
okkur sér í hag?
Viö erum leikföng, nútímamenn, hins
ennislága persónugervings mannlegrar
smæöar er ríkir meö válegum styrk yfir
hug okkar og hjörtum. í staö þess að
einstaklingurinn fái að móta skoðanir
sínar viö hlutlausa fræöslu er hann
mataöur af þeirri hávísindalega samsettu
súpu er gerir alla menn eins. Valdhafar
veröa að tryggja aö hugsun okkar sé
þeirra hugsun svo að þeir missi ekki
völdin yfir okkur og þjónar Mammons
veröa aö móta smekk okkar og lífsvenjur
svo aö viö kaupum vörur þeirra. Til að
auka hungur okkar í auöviröilegan
söluvarning sinn skýrskota þeir til lægstu
hvatanna í brjósti okkar og leita þar
inngöngudyra í hugskotiö sem skuggsæl-
ast er. Til þessa nota þeir einnig þær
göfugu listir sem fornir spekingar notuðu
til uppbyggingar sínu fólki, hiö guölega
orö og göfgandi tóna. Þeir matbúa það
aöeins á þann hátt aö það þjóni hinum
vonda tilgangi, aö æra og trylla í staö
þess að friða og göfga.
Það hegðunarmynstur sem valdhafar
nútímans æskja er gjörólíkt því sem áður
var og öllu dýrslegra. Ástæðan er sú aö
þeir hugsa um sinn hag, ekki þjóðarinnar.
Lesiö blööin, nútíma tískubókmenntir,
horfiö á nautsásjónu hinna myrku afla
kvikmyndanna og hlustiö á tónana sem
hellt er yfir okkur. Dýrkun ofbeldis og
Ijótleika er að taka við af hinni fornu
dýrkun guös og náttúrunnar.
Og við erum blindir fiskar í ógagnsæju
djúpi sljórrar vitundar og frumstæöra
„Horfiö á nautsásjónu hinna
myrku afla kvikmyndanna —
Dýrkun ofbeldis og Ijótleika er aö
taka viö af hinni fornu dýrkun
guös og náttúrunnar."
©
hvata. Yfir okkur þrumir óminnishegri sá
er skapar múg. Vænghaf þess óheillafugls
spannar alla jörö og þaö er dimmt undir
þei_m vængjum.
Ýmsir munu segja aö íslendingar séu
sér á báti. Nei, við höfum reyndar kosiö
okkur dökkan væng og vernd. Menning
okkar er aö veröa sama prinspólóið og hjá
öörum þjóöum hins svokallaöa ríka,
siðmenntaöa heims. Súkkulaöilagið um
menningarkjarna okkar er ekki frábrugðiö
þeirra né sá kjarni heilli.
Viö erum fyrst og fremst þrælar
Mammons og síöan þeirra er nýta okkur
sér í hag, skapa okkur þarfir, skoðanir og
keppikefli. Við látum mangarana segja
okkur hvernig viö eigum aö klæöast og
hvernig skera hár okkar. Viö látum
pólitíkusana segja okkur hvernig við
eigum að kjósa og hugmyndafræöinga
framandi stórvelda hvernig við eigum aö
hugsa. Engin keöja er sterkari en veikasti
hlekkur hennar. Viö erum ekki sterkasti
hlekkurinn í keöju þjóðanna.
Einstaklingar mynda þjóð. Veill ein-
staklingur er hættuhlekkur í þeirri keöju.
Viö sem reynum aö andæfa útþurrkun
einstaklingseinkenna, einstaklingsstyrk-
leika, veröum aö beita öllum ráöum til aö
rækta þaö besta og sannasta sem í okkur
sjálfum býr, svo og náungum okkar. Til
þessa tel ég aö eigi aö nota tækni
fjölmiölunar ásamt fórnfúsri skapandi
athöfn. Vinna aö því aö hver einstaklingur
megi veröa sem fegurstur fífill í túni
þjóóarinnar, hið hlýja skyn og bjarta Ijós á
vegum samferðafólksins. Sé hver ein-
staklingur þjóöar heill er það voldug og
sterk þjóð.
Hér er vettvangur kirkjunnar enn svo
sem hann var á hverri tíö. En rækir hún
skyldur sínar viö hvern einstakling? Hefur
hún ekki hugsað meira um „söfnuöinn"?
Hefur kirkjan sloppiö við möskva
hinn einliti sauðsvarti
múgur - mun deyja
„Alla menn hungrar og þyrstir eftir einhverri lífsíyllingu. Fæstir
vita hvar hennar er að leita, né hvað það er, sem hið djúpa brjóst
þeirra þráir. Því lúta svo grátlega margir niður að hinum gruggugu
keldum og bergja þar eitraðar veigar. Og þangað leitast bölvaldar
lífsins við að beina þeim.“
Kristján frá Djúpalæk