Lesbók Morgunblaðsins - 10.03.1979, Blaðsíða 14

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
: V v' Tí. ■ V *?•> Sjx- Iv:' "
w v 'o 5 k fí M IM F £ 1 L 1 N
K V? R A % 1 N A A A
s u L T A A R H u T-\ F R
i K M A R. R f\ Á M A s T
K A R A vc Ú U F E H N A tc K 'A
o T A R R 1 £ T \ R R A u S
N A A R N 1 T ’a S R £ T
A S A N F u S> I A u S FC
m 1 S ú R 5 N b R ¥ A s>
r s 5 ivii* T 'A a N i A N a R A
r * K T O T V B R z L Uc N E Á!í‘ N
S 7 b L £ 1 £> R £ R N
T b L ■T K K H A F fí A R o S
'o L A T T •'f-u/ m K 'A 5 S A N v V T 1
„Líffræðilegar orsakir
geðsjúkdóma virðast
jafnflóknar og viðkvæmar
og Þaer efnabreytingar,
sem eru forsenda
andlegrar heilbrigði.
Ólíklegt sýnist að
einföld lyfjagjöf
geti nokkurn
tíma læknað
geðveiki á
svipstundu.
Samt virðast
endorfín
gefa nýjar
vonir“
DEYFILYF HUGANS
kenningar Smyths, töldu þeir samt aö þaö
heföi mikilvægu hlutverki aö gegna í
atferlisstjórn heilans. Sannfæring Choh
Hao Lis um aö beta-endorfín gæti gert
kleift aö stilla langvinnan sársauka og
jafnvel lækna efnafíkn og geöklofa varö til
þess aö hann fór aö undirbúa næsta þátt
tilrauna sinna.
Áriö 1976 hóf Li aö búa til eftirmynd
beta-endorfíns og áriö 1977 haföi hann
þegar unniö svo mikiö af þessu mikilvirka
deyfiefni náttúrunnar, aö hann kom aö
máli viö þrjá starfsbræður sína og falaðist
eftir samvinnu þeirra um fyrstu tilraunirn-
ar til aö kanna áhrif beta-endorfíns á
menn. Hann lét Yoshio Hosobuchi viö
Kaliforníuháskóla í San Fransisko fá
örlítiö af beta-endorfíni til aö kanna áhrif
þess á sjúklinga er þjáöust af sárum,
langvinnum verkjum. Einnig lét hann
Donald Catlin viö Kaliforníuháskóla í Los
Angeles fá nægilega mikiö af efninu til aö
reyna áhrif þess á fráhvarfseinkenni
heróínneytenda, en Catlin var þá aö
rannsaka deyfilyfjafíkn. Loks kom Li að
máli við Nathan Kfine og fól honum aö
reyna áhrif nýja deyfilyfsins á einstaklinga
er þjáöust af ýmsum alvarlegum geösjúk-
dómum.
Li segir sjálfur svo frá: „Mig langaöi aö
verða fyrstur til aö reyna áhrif
beta-endorfíns á mannfólk. Ég haföi
þegar fengiö leyfi Matvæla- og lyfjastofn-
unarinnar (FDA) til þess. Ég sneri mér til
Hosobuchis. Hann reyndi kvalastillandi
áhrif efnisins og komst aö raun um aö þau
voru mikil. Annað þurfti ég ekki aö vita.
Þá lét ég Catlin fá nokkuð af efninu. Hann
reyndi þaö á fíknilyfjaneytendum, sem
tóku beta-endorfín af fúsum vilja í staö
morfíns eða heróíns. Fimm þeirra hættu
aö taka heróín og fengu betaendorfín í
staðinn. Þeir fengu engin fráhvarfsein-
kenni. Þá sneri ég mér einnig til Nathans
Kline. Ég lét hann fá 250 milligrömm, um
85 þúsund dala viröi af beta-endorfíni. Ég
vissi aö hann skorti ekki kjark og mundi
halda tilraununum áfram.“
Nathan Kline fékk Heinz Lehmann til
liös viö sig og notuöu þeir beta-endorfín
frá Li viö tilraunir sínar. Um tveggja
mánaöa skeið dældu þeir beta-endorfíni í
æöar fimmtán sjúklinga, sem höföu
samþykkt aö taka þátt í tilraununum.
Sjúklingarnir voru valdir úr hópi einka-
sjúklinga Klines. Dæmigerö sjúkdómsein-
kenni réöu vali þeirra. Heföbundnar
aöferðir höföu ekki komið aö gagni viö
þessa sjúklinga og allir voru þeir alvarlega
geösjúkir.
í flýtinum gættu þeir Kline og Lehmann
þess ekki aö skipuleggja tilraunir sínar
nægilega vel. Þeir vanræktu ekki aðeins
aö nota samanburö til þess aö tryggja aö
sjúklingarnir vissu ekki sjálfir hvort þeir
fengu beta-endorfín eöa eitthvert óvirkt
efni heldur notuöu sumir sjúklinganna
önnur geðlyf samtímis. Samt varö
árangur tilrauna þeirra mjög athyglis-
verður. Sjö sjúklinganna fimmtán, sem
tóku þátt í tilrauninni, greindu frá veruleg-
um framförum strax eftir fyrstu inn-
dælingu lyfsins og stóöu þær í nokkra
klukkutíma. Meðal þeirra sjúklinga voru
þrír haldnir geðklofa, nokkrir er þjáöust af
þunglyndi og kona haldin sjúklegum ótta
viö aö vera á almannafæri.
Enda þótt heili áratugur kunni aö líöa
áöur en vonir þær, sem tilraunir Klines,
Lis, Smyths, Tereniusar, Snyders og
annarra hafa vakiö í sambandi viö
endorfínin, geta ræst, ríkir enginn vafi
meöal sérfræöinga um mikilvægi þessara
efnasambanda. Vegna þess aö endorfínin
og enkefalínin viröast gegna mikilvægu
hlutverki viö aö halda jafnvægi í heilanum,
en þaö teljum viö forsendu þess aö viö
séum meö öllum mjalla, geta hliöstæö
efnasambönd ef til vill gert kleift aö hafa
margvísleg áhrif á líffræðilegar efnabreyt-
ingar í heilanum. Þá veröur ef til vill unnt
aö stilla langvinnan sársauka meö
endorfíni í stað morfíns og komast þannig
hjá deyfilyfjafíkn og röskun á andlegu lífi
sjúklinganna.
Ef til vill veröur unnt aö lækna efnafíkn
með endorfíni. Ef efnafíkn stafar af of lítilli
myndun endorfína, eins og marga grunar,
veröur ef til vill mögulegt aö koma í veg
fyrir hana meö hliðstæðum efnasam-
böndum.
Og hvaö um geðsjúkdóma? Líffræöi-