Lesbók Morgunblaðsins - 10.03.1979, Síða 14

Lesbók Morgunblaðsins - 10.03.1979, Síða 14
Krossgáta Lesbókar Morgunblaðsins Lausn á síðustu krossgátu : V v' Tí. ■ V *?•> Sjx- Iv:' " w v 'o 5 k fí M IM F £ 1 L 1 N K V? R A % 1 N A A A s u L T A A R H u T-\ F R i K M A R. R f\ Á M A s T K A R A vc Ú U F E H N A tc K 'A o T A R R 1 £ T \ R R A u S N A A R N 1 T ’a S R £ T A S A N F u S> I A u S FC m 1 S ú R 5 N b R ¥ A s> r s 5 ivii* T 'A a N i A N a R A r * K T O T V B R z L Uc N E Á!í‘ N S 7 b L £ 1 £> R £ R N T b L ■T K K H A F fí A R o S 'o L A T T •'f-u/ m K 'A 5 S A N v V T 1 „Líffræðilegar orsakir geðsjúkdóma virðast jafnflóknar og viðkvæmar og Þaer efnabreytingar, sem eru forsenda andlegrar heilbrigði. Ólíklegt sýnist að einföld lyfjagjöf geti nokkurn tíma læknað geðveiki á svipstundu. Samt virðast endorfín gefa nýjar vonir“ DEYFILYF HUGANS kenningar Smyths, töldu þeir samt aö þaö heföi mikilvægu hlutverki aö gegna í atferlisstjórn heilans. Sannfæring Choh Hao Lis um aö beta-endorfín gæti gert kleift aö stilla langvinnan sársauka og jafnvel lækna efnafíkn og geöklofa varö til þess aö hann fór aö undirbúa næsta þátt tilrauna sinna. Áriö 1976 hóf Li aö búa til eftirmynd beta-endorfíns og áriö 1977 haföi hann þegar unniö svo mikiö af þessu mikilvirka deyfiefni náttúrunnar, aö hann kom aö máli viö þrjá starfsbræður sína og falaðist eftir samvinnu þeirra um fyrstu tilraunirn- ar til aö kanna áhrif beta-endorfíns á menn. Hann lét Yoshio Hosobuchi viö Kaliforníuháskóla í San Fransisko fá örlítiö af beta-endorfíni til aö kanna áhrif þess á sjúklinga er þjáöust af sárum, langvinnum verkjum. Einnig lét hann Donald Catlin viö Kaliforníuháskóla í Los Angeles fá nægilega mikiö af efninu til aö reyna áhrif þess á fráhvarfseinkenni heróínneytenda, en Catlin var þá aö rannsaka deyfilyfjafíkn. Loks kom Li að máli við Nathan Kfine og fól honum aö reyna áhrif nýja deyfilyfsins á einstaklinga er þjáöust af ýmsum alvarlegum geösjúk- dómum. Li segir sjálfur svo frá: „Mig langaöi aö verða fyrstur til aö reyna áhrif beta-endorfíns á mannfólk. Ég haföi þegar fengiö leyfi Matvæla- og lyfjastofn- unarinnar (FDA) til þess. Ég sneri mér til Hosobuchis. Hann reyndi kvalastillandi áhrif efnisins og komst aö raun um aö þau voru mikil. Annað þurfti ég ekki aö vita. Þá lét ég Catlin fá nokkuð af efninu. Hann reyndi þaö á fíknilyfjaneytendum, sem tóku beta-endorfín af fúsum vilja í staö morfíns eða heróíns. Fimm þeirra hættu aö taka heróín og fengu betaendorfín í staðinn. Þeir fengu engin fráhvarfsein- kenni. Þá sneri ég mér einnig til Nathans Kline. Ég lét hann fá 250 milligrömm, um 85 þúsund dala viröi af beta-endorfíni. Ég vissi aö hann skorti ekki kjark og mundi halda tilraununum áfram.“ Nathan Kline fékk Heinz Lehmann til liös viö sig og notuöu þeir beta-endorfín frá Li viö tilraunir sínar. Um tveggja mánaöa skeið dældu þeir beta-endorfíni í æöar fimmtán sjúklinga, sem höföu samþykkt aö taka þátt í tilraununum. Sjúklingarnir voru valdir úr hópi einka- sjúklinga Klines. Dæmigerö sjúkdómsein- kenni réöu vali þeirra. Heföbundnar aöferðir höföu ekki komið aö gagni viö þessa sjúklinga og allir voru þeir alvarlega geösjúkir. í flýtinum gættu þeir Kline og Lehmann þess ekki aö skipuleggja tilraunir sínar nægilega vel. Þeir vanræktu ekki aðeins aö nota samanburö til þess aö tryggja aö sjúklingarnir vissu ekki sjálfir hvort þeir fengu beta-endorfín eöa eitthvert óvirkt efni heldur notuöu sumir sjúklinganna önnur geðlyf samtímis. Samt varö árangur tilrauna þeirra mjög athyglis- verður. Sjö sjúklinganna fimmtán, sem tóku þátt í tilrauninni, greindu frá veruleg- um framförum strax eftir fyrstu inn- dælingu lyfsins og stóöu þær í nokkra klukkutíma. Meðal þeirra sjúklinga voru þrír haldnir geðklofa, nokkrir er þjáöust af þunglyndi og kona haldin sjúklegum ótta viö aö vera á almannafæri. Enda þótt heili áratugur kunni aö líöa áöur en vonir þær, sem tilraunir Klines, Lis, Smyths, Tereniusar, Snyders og annarra hafa vakiö í sambandi viö endorfínin, geta ræst, ríkir enginn vafi meöal sérfræöinga um mikilvægi þessara efnasambanda. Vegna þess aö endorfínin og enkefalínin viröast gegna mikilvægu hlutverki viö aö halda jafnvægi í heilanum, en þaö teljum viö forsendu þess aö viö séum meö öllum mjalla, geta hliöstæö efnasambönd ef til vill gert kleift aö hafa margvísleg áhrif á líffræðilegar efnabreyt- ingar í heilanum. Þá veröur ef til vill unnt aö stilla langvinnan sársauka meö endorfíni í stað morfíns og komast þannig hjá deyfilyfjafíkn og röskun á andlegu lífi sjúklinganna. Ef til vill veröur unnt aö lækna efnafíkn með endorfíni. Ef efnafíkn stafar af of lítilli myndun endorfína, eins og marga grunar, veröur ef til vill mögulegt aö koma í veg fyrir hana meö hliðstæðum efnasam- böndum. Og hvaö um geðsjúkdóma? Líffræöi-

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.