Lesbók Morgunblaðsins - 21.04.1979, Side 9

taksýn er hillu- og skápasamstæða, sem núerí
húsgagnagerö dauöri í áföngum, enda
hefur þaö tekist. Og nú, þegar íslensk
húsgagnagerö geyspar senn golunni, er
ekki úr vegi aö rifja upp þaö skamma
skeiö, þegar hún lét eitthvaö aö sér
kveöa.
Á kreppu- og stríösárunum var ekki
hægt að tala um húsgagnaiönaö í þeirri
merkingu, sem það orö hefur nú.
Almenningur keypti einfaldlega ekki
húsgögn aö heitiö gæti og þeir sem þá
voru aö byrja búskap, reyndu aö
eignast tvíbreiöan ottóman til aö sofa á
im
Ujartarson. Búinn að berjast á
i vígstöðvum í aldarfjórðung.
og lítiö borö meö svo sem fjórum
stólum. Þá var ríkjandi efnisskortur og
höft og þaö litla, sem framleitt var til
almennra nota, var gjarnan úr lélegu
efni og oft smíöaö undir málningu. Á
stríösárunum og raunar lengur komst í
tísku aö skrautmála húsgögn og risu
sérstök verkstæöi í því augnamiöi. Eins
og þeir muna, sem nú eru um það bil
miðaldra, þótti góö latína aö „viöar-
mála“, — líkja til dæmis eftir eik eöa
mahogny.
Jafnframt þessu fengust húsgagna-
smiöir viö smíöi vandaöra húsgagna, —
en þaö var allt unnið eftir pöntun og svo
til einvörðungu fyrir embættismenn og
kannski kaupmenn. Emil Hjartarson
minntist þess í spjalli við greinarhöfund
að hafa einmitt á stríösárunum kynnst
þesskonar húsgagnagerö, þegar hann
var að læra. Þá komu sigldir embættis-
menn með myndir uppá vasann af
fínum útlendum mublum og aö sjálf-
sögðu stóö þaö ekki vitund í hagleiks-
mönnum þeirra daga aö smíöa slíka
hluti, sem víða eru tii og í fullu gildi.
3
Líklega má telja, aö nútíma hús-
gagnagerð meö áherslu á harðviö og
stíl, hafi hafist noröur á Akureyri, þegar
Valbjörk hljóp af stokkunum. Um tíma
varö Valbjörk blómlegt fyrirtæki og þar
að auki störfuöu tvö önnur fyrirtæki á
Akureyri aö húsgagnagerö á tímabili.
Nú er allt þetta fyrir bí og heyrir sögunni
til. Gróskutíminn hófst um 1950 og náöi
hámarki um og eftir 1960. Víðir var meö
umfangsmikla framleiösiu á þeim tíma;
Kristján Siggeirsson einnig og fleiri.
Létti stíllinn, sem fór eins og eldur í sinu
um og eftir 1955, geröi mönnum auð-
velt um vik aö framleiöa á sæmilega
hagstæöu veröi, en þaö reyndist erf-
iöara síöar, þegar efnismeiri húsgögn
komu aftur til skjalanna. í þessu sam-
bandi er einnig vert aö minnast þess,
að Emil Hjartarson er meðal þeirra, sem
fóru aö láta tii sín taka í upphafi
gullaldarinnar í húsgagnagerö okkar
um 1955. Allt fór það af staö í smáum
stíl sem vonlegt var; Emil minntist þess
aö hafa byrjað sjálfstætt í skúr inni í
Laugarnesi, — og þar meö varö tré-
smiöjan Meiður til. Og eftir öll þessi ár
standa stafirnir TM á stórhýsinu við
Síöumúla fyrir þetta upphaflega heiti.
Leiöin haföi legiö á mölina ofan úr
Borgarfiröi, þar sem Emil var fæddur og
uppalinn; nánar tiltekiö á Litla Fjalli í
Borgarhreppi. Þaö var á stríðsárunum,
aö Emil réöst til náms í húsgagnasmíði
hjá Árna J. Árnasyni, sem stundaöi þá
sérsmíöi eftir pöntun og þaö var góöur
skóli.
En síöan Emil byrjaði á eigin spýtur er
hann hinsvegar búinn að hafa um 50
nemendur. Lengst af framleiddi hann
húsgögn til sölu í öðrum verslunum, —
svo og innréttingar. Áhugi íslenskra
verslana á viöskiptum fór hinsvegar
stórminnkandi eftir aö húsgögnin voru
gefin frjáls. Emil stóö þá frammi fyrir því
aö hætta eins og margir hafa gert, —
eöa setja sjálfur upp verslun. Þaö skref
var tekiö í nóvember 1975 og þá var
hann búinn aö byggja 4000 fermetra
stórhýsi undir iönaö og verslun viö
Síöumúla. Þar starfa nú 60 — 70
manns viö smíöar og bólstrun og hefur
sú starfsmannatala haldist nokkuö jöfn
undanfarin fjögur ár.
4
Tal okkar Emils kom aö þeim punkti,
hvort ekki væri hægt aö snúa þróuninni;
Sjá nœstu
síðu /jgj
Séð yfir tvo stærstu vinnslusalina í TM-húsgögnum. fnnsetta myndin cr af forhlið
hússins við Síðumúla.