Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.1979, Blaðsíða 10

flutti Jakobæus tvö konungs-
verslunarhús frá Keflavík og hiö þriöja
seinna úr Austurstræti. Standa þessi
hús enn við Hafnarstræti og hafa veriö
sameinuö undir einu þaki. Gísli
Símonarson kaupmaður frá Malmey
geröist seinna meðeigandi í verslun
Jacobæusar, og þá reisti hann sér
íbúðarhús sunnan viö verslunarhúsin
austast og þó ekki nær læknum en þau
náöu. Þetta hús var lengi kallaö Simon-
senshús og taliö til Austurstrætis, en
seinna eignaöist Hallgrímur Melsted
bókavöröur þaö og eftir þaö gekk
húsiö undir nafninu Melstedshús fram á
þessa öld.
>
Austan við loö Jakobæusar og
noröan Lækjartorgs fékk Bjarni Sívert-
sen riddari útmælda lóö 1795 meðfram
Hafnarstræti. Austast á henni reisti
hann verslunarhús, og vestast á lóöinni
reisti hann vörugeymsluhús. Þaö er
einkennilegt viö þessa lóö Bjarna, aö á
dýptina er hún ekki nema helmingur á
móts viö lóö Jacobæusar, og verður því
aö álíta aö hún hafi veriö á mörkum
Lækjartorgs aö norðan en þó teygðist
enn breiöur rani úr því niður meö
læknum fyrir austan lóö Bjarna.
Þannig var fyrsta byggöin við Lækjar-
torg. Torgið var þá sjálft enn iögrænt
tún, hluti af hinum gamla Austurvelli.
Svo kom Ditlev gamli Thomsen til
skjalanna. Hann keypti vöruskemmu
Bjarna Sívertsen og hóf þar verslun.
Næst fékk hann leyfi til þess aö reisa
íbúöarhús sunnan við þaö aö Lækjar-
torgi. Sonur hans H. Th. A Thomsen
fékk leyfi til aö byggja ofan á íbúðar-
húsiö, og ekki létti hann fyr en þarna
var risið næst stærsta hús í bænum.
Seinna fékk hús þetta nafnið Thomsens
Magazin. Upp úr fyrri heimsstyrjöldinni
gekk þaö kaupum og sölum og kallaðist
seinast Hekla. Nú hefir þaö veriö rifiö
og eins er horfiö verslunarhús Bjarna
riddara, þar sem prestaskólinn var einu
sinni. En á lóöum þessara húsa er nú aö
rísa stórt hús, sem lokar Lækjartorgi aö
noröan.
Reykjavíkurbær fékk ekki byggingar-
nefnd fyr en 1839. Fyrsta verk hennar
var aö leyfa C. Siemsen aö reisa
verslunarhús í Hafnarstræti alveg
austur viö læk. Stór blómagaröur var
iengi framan viö húsiö, náöi hann upp
aö Lækjartorgi og lokaði því þar aö
norðan. Garöurinn er horfinn fyrir löngu
og húsiö er nýlega horfið, en þar
versluöu Dráttarvélar seinast.
Þess má geta hér, að fyrst í staö átti
torgið ekkert nafn annaö en „opna
plássiö", og hélzt svo þar til 1848 aö
Rösenörn stiftamtmaður lét skíra það
Lækjartorg.
Á árunum 1905—1906 reis íslands-
banki á horni Austurstrætis og Lækjar-
torgs, en þar var syöri hluti þeirrar lóðar
er Jaconæus haföi fengiö. Þetta var
danskur banki meö dönskum banka-
stjóra. Húsið var hlaðiö úr höggnum
steini og enda þótt þaö væri ekki hátt í
loftinu, þótti þaö gjörbreyta svip
miöbæjarins. Áriö 1930 var íslands-
banki lagöur niöur, en upp af honum
reis Útvegsbanki íslands. Hann keypti
Melstedshús og lét rífa þaö og hefir
síöan reist stórhýsi á allri lóöinni og er
þaö sem himinhár veggur meö Lækjar-
torgi aö vestan. Þar meö lýkur
byggingarsögu torgsins um sinn.
— O —
Lækjartorg hefir oft komiö viö sögu.
Rosenörn stiftamtmaöur fyrirskipaöi
1839 aö þaö skyldi vera markaðstorg
og opinn markaöur haldinn þar haust
og vor. Var hugmynd hans sú, aö
bændur fengi þar aöstööu til aö selja
Á lækjartorgi 1895.
Hér er torgið án-
ingarstaður ferða-
manna.
Á Laakjartorgi um
1930. Furöu fátt
hefur breytzt
framá vora daga,
en Útvegsbankinn
er bó orðinn fyrir-
feröarmeiri og hér
vantar Morgun-
blaöshúsið fyrir
enda Austurstræt-
is.
vörur sínar.^En úr því varö ekki. Aftur á
móti fengu lestamenn aö hafa þar
bækistöö sína, hafa þar tjöld sín og búa
upp á hesta sína. Tók þá aö minka um
gróöur þar og seinast var þessi gras-
völlur oröinn að flagi, svo aö mönnum
leizt ráölegast að þekja hann meö möl.
Skömmu eftir aldamótin seinustu reis á
miöju svæðinu lítiö hús er þá átti engan
sinn líka í Reykjavík né á öllu landinu.
Þaö var Söluturninn og stóö hann þar
um mörg ár, en þá þótti honum þar
ofaukið, svo aö hann komst á hálfgerö-
an flæking, en er nú aftur kominn á
torgiö. Og þarna er fleira aö halda
innreið sína. Hugmynd Rosenörn stift-
amtmanns aö hafa þarna markaö, hefir
nú skotiö þar upp kollinum þótt í öörum
stíl sé, en upphaflega var ráö fyrir gert.
Áriö 1911 geröist sá stóratburður, aö
lækurinn var settur í holræsi og hefir
enginn maður séö hann síöan. Minnir
nú ekki annaö á hann en nöfnin
Lækjargata og Lækjartorg. En um leiö
Stúdentar dansa á
Lækjartorgi. Myndin
er að öllum líkind-
um tekin 1948.
og lækurinn hvarf, breytti Lækjartorg
alveg um svip. Og þá var kominn tími til
þess aö sýna þessu „opna plássi"
viðeigandi sóma og ræktarsemi. Og
þaö var gert meö miklum myndarbrag.
Torgiö var allt flísalagt og undir því þaki
er jaröhitakerfi sem heldur því heitu,
svo aö þar getur varla fest snjó. Þetta
er fyrsta „opiö svæöi“ á íslandi, sem
hitaö er með heitu vatni úr iörum jaröar,
svo aö þaö bræðir af sér snjó og klaka
og er alltaf þurrt og þokkalegt.