Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.1979, Blaðsíða 15

RÓLEGUR KACS
ÞAÐ VANTAP/
NÚ BARASTA!
ÞAÐ ER LEJKJR E/AJNl
AÐ BEFJAST VJÐPR/ELAÍ
1 5AKANBURÐJ jk
VIÐ OAUiVEJÚBffOm
VCRKFALl
T VERKTALL ER
EKKJ RÉTTA ORÐIÐ,
HELDUR SKÝFALL
EJTT STOKK'ANDARTAt
Eú ER BRJCTA HEJL
^__ANN UMNCKJ'Ufí^
Jajujc.ce/
ERUF> ÞIC AL■
MEú VIÍSIR:
EINMJTT !
EJER FANNST
E6 HAFA SÉD
bA AÐL/R...
FEJTL CAULVERSKa
v FÍLUNN J
HVERN/6
CrENÚUP ÞÉR
AÐ LEYSA AT-
VINNtlMÁL/N ?
V
GATUO ÞfO EKKISA6T
fHÉR Af> ASTRÍKUR 06
STEINRIKUR HEFVU
KOMIV í HEIMSÓKM?
breyttum verzlana- og þjónustu-
kjörnum, þar sem ef til vill væru
skemmtistaðir og kvikmyndahús einnig
og færi þá kannski svo, aö sú sjón
heyrði til sögunni aö sjá hópa fólks
norpandi í næöingi og úrkomu utan við
skemmtistaóina, mænandi biðjandi
augum á dyraveröi.
Nýlega fjallaði Der Spiegel um
„Stadt unter Glas“, — borg undir gleri:
Þessa hugmynd 19. aldar, sem byrjað
var að hrinda í framkvæmd (t.d. í
Milanó) en gufaði upp með bílaöldinni.
Nú er þessi hugmynd á dagskrá á
nýjan leik, segir Der Spiegel, og nefnir
tvö dæmi: Die Calwer Passage í
Stuttgart og „The Mall“ í Eaton Center
í Toronto í Kanada. Þar veröur aö vísu
heitt á sumrum, en vetarríki er mikið
og væri lærdómsríkt fyrir okkur að
kynnast því, hvernig Kanadamenn hafa
skapaö skemmtileg skilyröi fyrir mann-
líf á almannafæri. The Mall er í rauninni
gata á stærð við Austurstræti — undir
glerþaki. Þessi gata er 300 metra löng,
20 metrar á breidd og 40 á hæð.
Lífgað er uppá umhverfið meö gróöri
og ekki úr vegi að minnast þess hór,
hvað hægt væri að gera með hitaveitu-
vatninu hér, — jafnvel afrennslinu. Nú
á tímum þykir nauðsynlegt aö geysi-
stór bílageymsluhús séu á næsta leiti;
hægt er jafnvel aö hafa bílageymslu
undir öllu saman.
Ef við hugsum okkur, aö búið væri
að byggja yfir gervallt Austurstræti á
þennan hátt; aö bankarnir væru farnir
og báðum megin götunnar væru
veitingahús, verzlanir, allskonar þjón-
usta, kvikmyndahús, leikhús, skemmti-
staöir og jafnvel hótel, yröi kannski um
síöir hægt aö benda á staö sem bæri
svip af hjarta höfuðborgar. Þar yrði
hinn sjálfsagöi staður stefnumóta;
staöur þar sem fólk kæmi án erindis, til
að sýna sig og sjá aðra.
Þá yröi þar kannski þaö mannlíf,
sem arkitektinn var svo hissa á, aö
ekki skyldi sjást í kringum Álfheima-
blokkirnar.
Gísli Sigurðsson.
Lögmöl
eða tilviljun
Framhald af bls. 9.
inn, heldur háður tilviljunum að ein-
hverju leyti. Þaö var árið 1905 aö
Einstein sýndi fram á það að Ijós berst
ekki ævinlega í bylgjum, þaö berst líka
í ögnum. Þessum eiginleikum má til
hægðarauka líkja við hliöarnar á pen-
ingi: þaö er þá út í hött aö velta því fyrir
sér hvort Ijósiö sé í rauninni agnir eða
bylgjur rétt eins og tilgangslítiö er aö
brjóta heilann um þaö hvort peningur-
inn sé í rauninni skjaldarmerkiö eöa
krónan. Vísindamenn geta ýmist litiö á
Ijós sem bylgjur eöa agnir — þaö fer
eftir tilrauninni rétt eins og líta má á
peninginn annaðhvort sem skjaidar-
merki eða krónu eftir því hvor hliöin
kemur upp þegar honum hefur verið
kastaö.
Vísindamenn voru rétt farnir að
venjast því að líta á Ijós sem hvort
tveggja agnir og bylgjur þegar önnur
hugmynd þessu viðvíkjandi en jafnvel
enn framandlegri skaut upp kollinum.
Hún var á þá leið aö líta mætti svo á aö
Ijósbylgjur táknuöu líkurnar, litlar eða
mikiar eftir atvikum, til þess aö Ijósögn
lenti á ákveönum staö. Reyndar veröur
ekki sagt fyrir hvort ögnin muni veröa á
einhverjum ákveðnum staö, það er
einungis hægt aö spá því að hún muni
lenda innan nokkurra marka.
Skammtakenningin breytti líka hug-
myndum manna um atómið. Áöur
höföu menn hugsaö sér það líkt og
„lítið sólkerfi“, rafeindir hringsóluöu á
braut um kjarnann; en nú er talið aö
umhverfis kjarnann séu bylgjur sem
marka líkindin til þess hvar rafeindirnar
kunna að vera. Hins vegar sé ógern-
ingur aö vita nákvapmlega hvar einstök
rafeind sé á tilteknu andartaki. Þessar
hugmyndir voru Einstein mjög á móti
skapi og hafði hann þau orð um þær
aö guð kastaöi ekki teningum um
veröldina.
Líkindi og tilviljun koma víðar viö
sögu í eðlisfræöinni. Geislavirkt efni
gefur til að mynda frá sér agnir á
ákveönum fresti sem mæla má
nákvæmlega, — en þaö er aöeins
hægt aö segja fyrir hve mikið það gefur
frá sér á ákveðnum tíma, ekki hvort
tiltekið atóm veröur í þeim skammti.
Þaö virðist hrein tilviljun hvaöa atóm
losna hverju sinni. Þetta er dularfullt
fyrirbæri og dálítiö ískyggilegt enda
hafa sumir viljaö ímynda sér „leyndar
breytur", þ.e. einhver atriöi sem menn
hefðu ekki enn komið auga á en
stjórnuðu því hvaöa atóm losnuöu
hverju sinni. En um þessar breytur
komst bandarískur eölisfræðingur svo
að orði aö „hvorki vitum viö hverjar
þær kunna aö vera né einu sinni hvers
viö eigum helzt aö leita“. Menn munu
aö sjálfsögðu halda áfram aö leita
þrátt fyrir þaö; þaö eru fleiri en
Einstein mótfallnir tilhugsuninni um
það aö skikkan skaparans sé tilviljun-
um háö.
pRklARNlR
GERA

06 ÞKÖMMU / ÞAÐ VGRUfí þlÐ SEM F/ÓÐUeK
Sl-PAR,... á ver-D/ UTAN V/D HV/LDAR- )
~7 y. (l\/ T HElM/L/ ÞR/ELANAIA. EKK! L.
V/ENTJ Éú AÐ GE5T/ HAT/ yjS
I BORIDAV 6AREH rL^rT.lc^‘
KAíLIÐ SAMNNLTÐ
TIL AÐ LE
'jA, ÞEÚAK ÉÚC 00 EF ÉG HUúSA
HUbJA -vj/o \ ENN BETUR RINDILL,
SVó LÍT/LL ADSÁUM .
HANN VARLN^
AUK ÞESS
s/apruMjr v/e
VARLA Á
ORDUM
ÁSTRÍKUR Á G0ÐABAKKA
Eftir Goscinny og Uderzo. Birt í samráöi viö Fjtflvaútflráfuna.