Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.1980, Blaðsíða 3

og aö vera þaö sjálft, eru yfirleitt
fánýtar tilraunir eldri manna til aö
endurheimta forna hamingju-
daga, árin milli átján og tuttugu
og þriggja. Þess vegna eru flestar
yndislýsingar á sakleysi og fegurö
unglingsáranna alræmdar fyrir
gerö, lífslygi og óþolandi tilfinn-
ingamærð. En hjá Schubert er
þessu á annan veg farið. Hann
þekkti ekkert nema þaö aö lifa
og vera ungur og þaö hvarflaöi
aldrei aö honum að veröldin gæti
verið öðruvísi.
Þar meö er ekki sagt að
vormorgunin sé ávalt sólbjartur.
En jafnvel villtasti maístormur er
samt sem áöur vorþeyr. Lífið er
þjáning en æskan getur boriö
þjáninguna af því aö lífslyst henn-
ar er heit og sterk. Þá er svo mikið
gaman aö vera til. Þó Schubert sé
oft hryggur og stundum á barmi
örvæntingar er jafnvel einmana-
leiki, lítilsvirðing og skilningsleysi
unaöur því lífiö er ungt og ferskt
og fallegt. Ekki er enn komin til
sögunnar sú sársaukafulla upp-
götvun áranna aö lífsnautnin þverr
og harmar veröa aö meinum sem
ekki vilja gróa er lífið hefur
glataö angan sinni.
Aldrei er Schubert bitur. Er
sárin svíöa grætur hann einfald-
lega líkt og barn. Hann læröi ekki
aö brynja tilfinningar sínar né
hefna harma sinna. Og þó hann
teiji sig stundum óhamingjusam-
astan allra manna er kvölin ekki
djúpt grafin í sál hans, heldur
sprottinn af ytri atvikum er hægt
væri aö kalla tilviljanir. En reyndar
lagöi lífiö á hann margar raunir á
stuttri leiö. Hann söng sársauk-
ann úr brjósti sér. Og lög hans
komu af sjálfu sér og kviknuðu af
augnabliks geðhrifum og tilfinn-
ingakenndum. Vinir hans og vin-
konur voru líka ungt fólk er ekki
höfðu fremur en hann minnsta
grun um vonbrigði og harðneskju
reynslunnar.
Hugmyndin um Schubert sem
unglinginn söngfagra í skóginum
er því þrásækin þó viö látum hana
ekki slá okkur blindu um líf hans
og starf. En til aö hin flekklausa
og fagra skapgerö hans fengi
notiö sín varö aö vera til staðar
óvenju einfalt samfélag. Hlutskipti
bóndans er aö eldast skyndilega
og bilið er djúpt milli kynslóða. En
í þeim hópi er umkringdi Schubert
voru hinir fullorðnu gersamlega
sinnu- og áhugalausir um ærsl
og uppátæki hinna glööu borgar-
barna. Af þeirri staöreynd spratt
hiö barnslega hugarfar, náttúr-
iega frelsi og saklausu ástaleikir.
Tilfinningar Schuberts voru líf
hans og hann bældi þær ekki né
gagnrýndi. Og þaö var enginn
„raunsæismaöur" til aö draga
dár aö hinni stööugu lofgjörö um
söng næturgalans og bros mánans,
né gera gys aö opinberun tilfinn-
inganna er flæddu óhindraðar
frá fyrsta til síðasta dags. En svo
var lífið og hamingjan Schubert
gjöful aö undrun hans og lotning
fyrir lífinu og fegurð heimsins
var alltaf jafn fersk og sönn. í
siðfáguðu og kurteisu samfélagi,
þar sem tilfinningarnar og tjáning
þeirra er miskunnarlaust gagn-
rýnd, öguð og bæld eftir flóknum
siöavenjum, heföi einlægni og
hreinskilni Schubert átt erfitt uþp-
dráttar. Viö getum ekki gengiö
nakin og því fágaðara og siöaöra
sem umhverfiö er, því nauðsynlegri
veröa fötin. Öldum saman höföu
söngvarar og Ijóöskáld um alla
Evrópu, reynt aö gefa í skyn meö
fáguðum oröaleikjum og kurteis-
isbrellum þær hugarkenndir og
hræringar sem Schubert söng
eölilega og blátt áfram frá dýpstu
rótum hjarta síns. Ruddalegar og
grófar tilfinningar er erfitt aö
umbera. í umgengni viö náung-
ann höfum viö lært aö stilla og
dylja hreinskilni okkar meö háöi
og skopi. Þaö er algeng og mikil
villa aö ofmeta kosti hreinskiln-
innar. Þar veltur mest hvernig á er
haldið. Hreinskiliö fólk sýnir meira
í hjarta sitt en gengur og gerist.
Og hjörtu mannanna eru margs
konar. Schubert söng fyrir sjálfan
sig upphátt svo allir mættu heyra.
En svo hreint þel og tært hjarta
var í þeim söng, aö frá því hann
fyrst heyrðist hefur mannkynið
elskaö hann sem opinberun þess
fegursta og besta er hrærist í
mannlegum brjóstum.
Áreiðanlega er hin blíölynda
og hrekklausa skapgerö Schu-
berts fágæt en ekki óþekkt. En þaö
er einsdæmi aö hún skyldi búa í
snillingi er var gæddur hinum
guölegasta sköpunarmætti. Ungl-
ingar lifa og deyja vinum og
ættingjum til harma en hlýrra
minninga og þakklætis. En
óviöjafnaleg list Schuberts hefur
fyrir náö örlaganna varöveitt hina
fögru og eilífu æsku hans fyrir allt
mannkyn.
Matthías Johannessen
Hótel Borg
fimmtug
Á þessum stað hafa stungið saman nefjum
mörg stórmenni andans, svo notað sé fátæklegt orð
og andagift sem ekki varð haldiö í skefjum
var einkenni þessara sala vió tiltekið borð.
Og hér hafa einnig fundað flestir sem vóru
að fitja upp á nýjum málum um landsins hag
og klíkur sem strengdu þess heit og hálfvegis sóru
að heimta sinn rétt og taka völdin einn dag.
Og hér sátum vér einn miövikudag fyrir mörgum
svo mikilvægum árum sem runnu sitt skeið,
við Tómas og Þorsteinn og Kristján Karlsson í ströngum
en krassandi díalóg, rétt meðan dagurinn leiö.
Og enn heyrir þjóðin óminn af vizku og snilli
vor allra sem töldum rétt að hún minntist þess
henni bæri að auka alin viö þjóðarhylli
þess anda sem gnæfði úr flatneskju Seltjarnarness.
Með háreysti kveöjum vér líf vort og mæta minning
sem miklast af því að vér vorum hennar kross
og þökkum af alhug vínið og vinakynning
sem veröldin sér í gegnum fingur vió oss.
Og þetta er allt sem vér hugsum á stórum stundum
og stöndum við það eins og news that’s fit to print,
en allt sem fór fram á þeim afdrifaríku fundum
var álíka brýnt og vor dýrkeypta, verðlausa mynt.