Lesbók Morgunblaðsins - 24.05.1980, Blaðsíða 7

Egyptinn fékk reiknlngsblöö hjá þjón-
inum og Sarazaehedi skrifaöi á bakhliö
þess meö arabísku letri, textann aö
iaginu. Hinn egyptski endurskoöandi
umskrifaöi þaö svo í latneskt letur og
útskýröi fyrir mér efni Ijóðsins. Sarazae-
hedi leit spyrjandi á mig og sagöi svo
brosandi:
„Til þess aö skilja þetta Ijóö þarftu aö
vita aö viö heima í Azerbaijan fáum
stundum regn og svalandi vind, viö
höfum hreint loft og tært rennandi vatn
— þaö er eitthvað annað eöa hér í
Teheran," — bætti hún viö.
„Þetta er skáldlega mælt," svaraöi ég
— „en þetta þekki ég allt frá mínu eigin
landi."
„En þaö þarf fleira til aö skilja þetta
Ijóö," sagöi hún.
„Hvaö nú?“ spuröi ég.
„Tilfinningu," sagði hún brosandi.
„Ég vona aö ég eigi þær einhvers-
staðar í geymslu," svaraði ég.
Þetta var ailt hin besta skemmtun en
þessi oröaskipti voru næstum oröin
hinum egyptska endurskoðanda ofviöa
aö túlka enda vildi hann fara aö komast
sjálfur aö.
Kveldiö endaöi meö því aö tveir
Azerbaijanir sem voru búnir aö innbyröa
eitthvaö magn af hinu Ijúffenga rósavíni
heimahéraös síns, fóru aö stíga þjóðdans
og hættu ekki fyrr en Sarazaehedi fór í
dansinn meö þeim, en dansinn átti aö
túlka vandræöi ungrar stúlku aö ákveöa
hvorn piltinn hún vildi, þar sem báöir
biöluöu til hennar. Þessi dans bar meö
sér greinileg kákasisk eöa rússnesk
einkenni.
Þaö kom í Ijós aö Sarazaehedi kunni
ekki síöur þjóödansa heimahéraös síns
en söngva þess. Fólkið í kaffihúsinu
lifnaði allt viö, þegar félagar þess fóru aö
stíga dansinn. Föstumánuöurinn Ramaz-
an haföi Itka endaö tveim dögum áöur
svo þaö var full ástæöa fyrir þaö aö létta
sér upp.
Mér fannst þetta allt eins og verið væri
aö leika atriði í kvikmynd — en þetta var
allt raunverulegt og ekta. Viö höföum
sannarlega ekki fariö erindisleysu í dem-
antaleit okkar. Ég haföi af miklu aö taka
þegar viö komum heim á hótellö og ég
fór að skrifa niður atburði dagsins.
Þegar ég vaknaöi morguninn eftir,
settist ég út á svalirnar til aö fást viö
Ijóöiö frá kveldinu áöur. Fyrir augum mér
haföi ég Damavand, hæsta fjall írans,
tveir og hálfur Öræfajökull á hæð. Þó aö
ég væri búinn aö koma efni Ijóösins meö
hjálp endurskoðandans í óbundið form
yfir á ensku og þó ég væri vopnaöur
persnesk-enskrí oröabók, þá var þetta
þýöingarstarf fyrir mig eins og ég ætlaöi
aö fara í snarheitum aö klífa sjálfan
Damavand 5.671 metra á hæö. Enda fór
svo aö ég hætti í miðjum hlíöum, þegar
komiö var hádegi, enda þurfti ég nú aö
sinna öörum hlutum.
Um kveldiö gekk ég út hiö mikla stræti
Hafez er liggur utan viö Park Hotel og
heitir eftir þessa ástsælasta skáldi þjóö-
arinnar. Ég hugsaöi sem svo, aö best
væri aö leita andlegrar aöstoöar þess viö
þýðinguna. Til aö ná betra sambandi viö
melstarann fór ég í huganum yfir lítiö
gullfallegt Ijóö „Eg er ei lengur" eftir
Hafez, sem ég kunni í þýöingu Helga
Hálfdanarson. Síöasta Ijóölínan er
þessi „Ó, stígöu hægt — mitt hjarta lifir
enn".
Eftir að hafa gengið „hægt" um
Hafez-stræti nokkrum sinnum fram og
aftur, hélt óg heim á hóteliö og skrifaöi
niöur þá þýöingu sem hér fylgir. Nú var
Ijóðið oröiö stytt í þýöingunni frá þvf um
morguninn en sál þess og tilfinning kom
nú fram, aö mér fannst. Hver veit nema
gamli melstarinn Hafez hafi gengiö meö
mér smáspöl eftlr sínu eigin strætl?
En Ijóöiö virtist mér sumpart hafa
tvöfalda merkingu eins og oft er í
gömlum persneskum skáldskap. Þetta
var ástarsöngur til konu en virtist um leiö
geta veriö frjósemisóöur til jaröarinnar
sjálfrar og náttúrunnar.
En hver er þrá jaröarinnar? Eru
umbrot hennar, vökvun og blómstrun
náttúrunnar í senn þrá hennar og full-
næging?
Þrá — ástarsöngur
frá Azerbaijan
Ég öfunda regniö,
8«m í faðm þinn fellur.
Ég öfunda vindinn,
sem önd þín teygar,
Ég vildi vera vatnið,
sem í þú laugast.
Ég vildi vera sú þrá,
sem með leynd þér vakir.
Hin austurlenska nótt
Fyrir mörgum árum síðan hélt Jóhann
Briem listmálari sýningu í Reykjavík á
myndum sínum er hann haföi málað á
ferö sinni til Miö-Austurlanda.
Mér er þessi sýning minnisstæð vegna
þeirra sterku áhrifa og austurlensku
stemmningar, sem hann kallaði fram í
þessum verkum. Sérstaklega eru mér
minnisstæöar nokkrar kvöld- og næt-
urmyndir frá þessari sýningu. Síðan hefl
ég vitaö aö hin austurienska nótt hlyti aö
búa yfir sórstökum töfrum.
íslenskir listamenn, rithöfundar —
málarar og tónskáld ættu aö feröast meir
til þessara landa og annarra, sem eru um
leiö í brennidepli heimsatburöanna eins
og Miö-Austurlönd eöa Latneska Amer-
íka hafa veriö, — en staöna ekki í
samnorrænu „naiviteti" og ríkisstyrktri
sjálfsánægju.
Öll þekkjum viö tilbrigöi hinna norö-
lægu nátta og mörg þekkjum viö hinar
hlýju suörænu nætur Miöjaröarhafsland-
anna. Ég hef einnig upplifaö hinar heitu
lamandi hitabeltisnætur, en hin austur-
lenska nótt er ein útaf fyrir sig, sérstök
og áhrifamikil upplifun.
Þaö er eins og stjörnurnar á dimm-
bláum himninum séu nær og Ijómi
skærar — eins og einhver hafi auga meö
manni. Þaö er næstum því hægt aö fara
aö trúa bókstaflega þessu fallega ævin-
týri úr Nýja-testamentinu um vitringana
frá Austurlöndum. Þaö er hægt aö skynja
einhvern æöri mátt sem er í senn
fjarlægur — en þó nálægur. Hugsunin
leitar meir inn á viö og upp, frekar en út í
umhverfiö. Þetta er ef til vill ástæöan fyrir
því að öll æöri trúarbrögö mannkynsins
eru upprunnin í Austurlöndum, eins og
þangaö liggi sterkari straumar frá al-
mættinu en á önnur svæöi á jarökringl-
unni.
Það var komiö kveld og ég var búinn
aö ganga frá farangri mínum, því aö
næsta morgun ætlaöi ég aö fljúga frá
Teheran til London í einum áfanga. Þaö
yröi stórkostlegt aö fljúga í björtu yfir
þaö mikla landakort sem þessi leiö
spannaöi.
Nú ætlaöi ég aö eyða síöustu klukku-
stundunum hér í faömi hinnar austur-
lensku nætur. Ég gekk niöur í hótelgarö-
inn og settist viö borö úti á veröndinni
rétt viö gosbrunninn þar sem svalinn frá
gjósandi vatninu kældi hiö molluheita
loft. Ég pantaöi mér hressingu.
Þegar ég sé rennandi vatn á feröum
mínum í heitum löndum, dettur mér ávallt
í hug snilldarkvæöi Nordahl Grieg
„Vatn", sem vlö eigum í frábærri þýöingu
Magnúsar Ásgeirssonar. „Vatn, sem
streymir, vatn sem niöar" — „Lucky
devill Þú átt gott".
Þjónninn færöi mér gin og tonik meö ís
og sítrónu. Sítrónuflísin í glasinu glitraöi
innan um ísmolana eins og fljótandi
hálfmáni. Ég dreypti á glasinu.
Hér í Teheran var hægt aö fá brúklegt
tonikbland út í gin, þannig aö þessi ágæti
drykkur naut sín fyllilega. Hjá okkur
heima viröast gosdrykkjageröirnar ekki
geta framleitt tonikbland nema alit of
sætt, — þeir mættu koma þessu í lag.
Þegar ég sat þarna fannst mér aö ég
yröi aö skilja eftir einhverja íslenska
kveöju til írana, þessara fjarskyldu ætt-
FERHENDA
HEILAGS BERNHARÐS
í KLERVÓ
Leitin aö Guöi
ber alltaf árangur,
jafnvel þótt maöur
finni hann ekki.
Jón úr Vör snéri.
ingja okkar í austurvegi og votta um leiö
hlnum gömlu persnesku skáldum, sem
ég met svo mlkils, virðingu mína. Ég setti
því saman lítið órímaö Ijóö, sem ég
nefndi:
Persneskt næturljóð
Ég bíð morgundagsins í von,
en kveð daginn sem leiö,
eins og ástvin — með trega.
Eða ég sé hann hverfa,
eins og óvelkominn gest.
Mér létti
— en hvert var erindi hans?
Ég bíö morgundagsins í von.
Ég skrifaöi Ijóöiö á gula pappírs-
servéttu á borðinu, hnoöaöi hana saman -
í kúlu og fleygöi henni út í gosbrunninn.
Ég sá kúluna sogast upp glitrandi
upplýsta vatnssúluna og sá hvernig
gljúpur pappírinn losnaöi sundur og
ieystist upp í smá agnir. Þannig fannst
mér þessi fátæklega kveöja hafa komist
til skila — þar sem hún blandaöist
sístreymandi vatninu, sem var eins og
táknmynd af hringrás tilverunnar og
lífsins, þar sem vatnssúlan reis og hneig
síöan aftur — til þess eins aö rísa á nýjan
leik af sama vatni.
Þetta var friösælt kvöld. Þaö haföi
sjatnað í hinu myrka mannlífsfljóti á
aöalgötunum utan hótelmúranna. Hinn
vopnaöi vöröur viö hliðiö haföi gefiö sig á
tal viö einn leigubílstjórann, sem haföi
leyfi til að bíöa inni í garöinum. Vöröurinn
hvfldi ekki lengur hendina í viöbragös-
stöðu á hríðskotabyssunni við hliö sér,
en byssan dinglaöi í belti hans afslöppuö
og sakleysisleg. Gestirnir, sem enn sátu
úti á veröndinni töluöu saman í hálfum
hljóöum.
Þaö var eins og enginn vildi trufla
kyrrö kvöldsins og komu hinnar austur-
lensku nætur — sem nálgaöist.