Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1980, Blaðsíða 6

Heim eftir
sjo ara
útlegð —
og tekið
Walter Knauf heima hjá sér á Tangagötunni.
Knauf-hjónin í hófi hjá Kvenfélaginu Ósk á ísafirði. Þeim til hliöar er Hertha
Schenk ekkja Haraldar Leóssonar kennara á ísafiröi.
A áratugnum ffyrir síöari heims-
styrjöld kom hingaö til lands margt
Þjóöverja, bæöi gyöingar og kristn-
ir. Voru þeir aö flýja stríðsóðan
Hitler, minnugir hörmunga fyrri
heímsstyrjaldar. Margt af þessu
fólki er enn lifandi, ílengdist hér,
eignaðist fjölskyldur og uröu ágæt-
ir íslenskir þegnar. Einn þessara
manna er Walter Knauf, blikksmiö-
ur á ísafirði, kominn á áttræöisald-
ur. Hann fæddist í Oberheldrungen
í TUringen sem nú tilheyrir A-
Þýskalandi og nam þar iðn sína:
„Ég var í barnaskóla, þegar ég
missti fööur minn, hann féll í fyrri
heimstyrjöldinni, viö vorum þrjú systk-
inin, tvær systur auk mín. Móöir mín
giftist ekki aftur og var ekkja áfram.“
Ég spyr Walter Knauf hvernig
iönnámi í Þýskalandi hafi veriö hátt-
aö á þessum tíma.
„Hvaö mig snerti þá gekk ég í
iönskóla og síðan í tækniskóla og ég
er þaö sem heitir á þýsku klempner
und installateur, þaö er aö segja
blikksmiður og pípulagningamaður.
Skólinn var kvöldskóli eftir vinnu. Nú,
þaö var náttúrlega gerður námssamn-
ingur, lehrvertrag, það voru engin
laun, bara vasapeningar og ekkert um
sumarfrí aö ræöa. Þarna var mikill agi
enda þótt verkstæöið^ væri lítiö þar
sem ég lærði, hjá Georg Smith, þar var
meistari, sveinn, og við þrír lærlingar."
„Þú hefur þá veriö aö Ijúka námi
þegar kreppan var sem höröust?“
„Já, þaö er óhætt aö segja þaö, ég
var að vinna í Leipzig 1933, þá var
haldin stórhátíö þar sem Hitler talaði,
þaö var sólskin og breiskjuhiti þegar
Hitler hélt ræðuna og fólkiö var alveg
vitlaust, hann lofaöi atvinnu og fram-
förum og þaö haföi áhrif í allri
eymdinni. Maöur heyröi nú lítiö, hátal-
ararnir voru langt frá. Þaö var allt
baöað í hakakrossflöggum. Fólkiö var
hrifiö."
„Hvaöa starfa haföi þú í Leipzig?"
„Áin Zeitz haföi flætt yfir bakka sína
og grafið sig í gegn. Ég var aö mæla
halla á skuröum, launin voru lítil, ég
haföi kost og logi. Þaö var safnaö
saman ungu fólki sex til átta hundruð
manns, það var verið að nota fólkið.
Áriö 1934 var ég svo aö vinna í
sykurverksmiðju, vann sem fagmaður,
en fékk verkamannakaup. Ef þú sættir
WALTER KNAUF
á ísafirði rekur
raunir hernámsáranna
í samtali vié
Finnboga Hermannsson
þig ekki viö þetta voru tíu reiðubúnir
aö taka við starfi þínu.
Þegar Hitler fyrirskipaöi herskyldu,
þá fór ég. Ég skrifaði til Lloyd í
Hamborg og fékk upplýsingar um ýmis
lönd, þar á meöal ísland, Chile og
Argentínu. Ég komst að því, að ferðir
væru ódýrastar til íslands og ég fór
meö gamla Dettifossi áleiöis til Akur-
eyrar þann 15. desember 1934. En allt
er breytingum undirorpið; ég kynntist
fólki á leiðinni, þar á meðal Guömundi
Guöjónssyni, arkitekt, sem var á leið til
íslands aö reisa síldarverksmiðju. Þaö
var norður í Djúpuvík og hann sýndi
mér teikningar af því sem reisa átti á
Djúpuvík. Eg var óráöinn, ætlaöi
reyndar ekki aö hafa langa viödvöl á
íslandi, haföi hugsað mér að fara til
Suður-Ameríku og búa þar, því ég vissi
að ég ætti ekki afturkvæmt til Þýska-
lands ööruvísi en aö hlýöa sömu
örlögum og faöir minn, sem féll 1914.
Ég vissi aö það yrði stríö, en ég vissi
ekki áriö.
Nú, Guðmundur Guöjónsson hvatti
mig aö koma í vinnu til sín á Djúpuvík
og taldi hann litla möguleika á Akur-
eyri og einnig á ísafiröi, kreppan
herjaöi hér líka. Úr varö, aö ég tók
boöi Guömundar um aö fara til
Djúpuvíkur; þar fékk ég bæöi vinnu,
fæði og húsaskjól. Guðmundur var aö
byggja fyrir Ólaf Jónsson hjá Alliance
og Magnús lipra sem kallaöur var.
Þarna kynntist ég konu minni,
Halldóru Guöjónsdóttur frá Kaldbak,
hún var í síld á Djúpuvík. Viö vorum
gefin saman í Reykjavík af séra Árna
fríkirkjupresti 19. nóvember 1935. Ég
vann þarna viö byggingu verksmiöj-
unnar og síöar aö viðgerðum og
endurbótum bæöi á verksmiðjunni og
togurum eftir aö verksmiðjan komst í
gang.
Konan var aftur á móti í síld og
þarna störfuöum viö frá ’35 til ’37, en
keyptum svo hér á Tangagötunni
1937. Einn vetur vorum viö í Kaldbak
og þar byggði ég sumarbústað '36;
keypti þar land úr jöröinni. Þangaö fer
ég sjaidan núoröiö, en hef nú verið aö
endurbæta húsiö eftir þörfum. En þaö
var ekki bara íveruhús sem ég keypti,
heldur einnig verkstæöi, en hér haföi
starfað lengi blikksmiður, sem nú var
oröinn háaldraður, Ingvar Vigfússon.
Sonur hans, Vigfús, sem lærður var
hjá Bjarna Péturssyni vildi ekki taka
við. Verkstæðiö var ekki fullkomiö,
haföi verið starfrækt í 50 ár og kannski
ekki fylgst þar meö kröfum tímans. Ég
var þarna einn meö mína iðngrein, liföi
hamingjusamlegu lífi og viö þá góöu
tilhugsun, aö hér var enginn herskylda
og enginn hernaöarundirbúningur.
Ég var á Djúpuvík í mörg sumur eins
og ég sagöi þér, einnig viö brúarsmíði
inni í Djúpi, var viö byggingu brúarinn-
ar á Ármúla sem var stærsta brúar-
mannvirki á Vestjförðum; þaö fóru
fjórtán tonn af járni í hana. Þá skall
stríðiö á og ísland var hernumiö 10.
maí 1940. Okkur var smalaö saman
Þjóöverjunum. Viö vorum tveir teknir
frá ísafiröi: Hans Hásler í Gamla
bakaríinu, hann var tekinn á ísafiröi, ég
í Kaldbak. Tryggvi Jóakimsson var
breskur konsúll á ísafiröi og ég sagöi
honum, aö ég væri aö fara noröur til
aö setja niður kartöflur og sá rófum. Ef
Bretar heföu áhuga á aö ná í mig, þá
væri ég þar.
Ég var svo tekinn í Kaldbak 12. júlí.
Þaö var rúmlega þúsund smálesta
norskur dallur, sem var aö koma meö
norskt flóttafólk og norska sjóliöa.
Hann sótti fyrst Hásler á ísafjörö, sigldi
síöan noröur á Strandir aö sækja mig.
Meö þessu norska skipi var einn
breskur officeri. Mér er þaö minnis-
stætt, aö meö var íslenskur lóös, og
mér þótti hann ekki vera ekta íslend-
ingur, hann var á móti okkur. Hann var
úldinn yfir því aö ég skyldi tala þýsku
viö officerinn, hann var af þýsku bergi
brotinn. Þetta var officeri í leyniþjón-
ustunni.
Síðan var haldið til Reykjavíkur, þar
lá breska flugvélamóðurskipið Argus.
Tólf Þjóöverjar biöu þar um borö og
þegar viö vorum komnir viö Hans,
lagöi skipiö af staö meö fjórtán manns
í fylgd sex herskipa. Þaö voru fjórir
tundurspillar og ef til vill tvö vopnuö
fragtskip. Viö sigldum til Glasgow og
vorum sendir til Kleembrander Camp
og vorum þar í heilan mánuö. Síöan til
Peel á Isle of Man og þar vorum viö
meö gyöingum í eina þrjá mánuði.
Síöan til Liverpool, þar í úthverfi meö
stórum fangabúðum, eiginlega raöhús
á einni hæð, byggð fyrir fjölskyldur og
þar voru viö settir inn meö gyðingum.
Þrír mánuöir þar og svo aftur til
Skotlands.“
„Hvernig var komið fram viö ykkur,
Walter Knauf?“
„Viö vorum ekki látnir vinna, • viö
vorum undir vernd alþjóöa Rauöa
krossins, en það var farið illa meö