Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1980, Blaðsíða 13

mannahópurinn sneri þegar frá og menn
hrööuöu sér eftir vinnupöllunum út úr
skýlinu. Þeir sem ekki fóru hraðar en svo
aö þeir gáfu sér tíma til aö líta viö sáu aö á
disknum haföi oröið breyting, digur
málmsúla gekk nú niður úr honum miöjum
og nam viö gólf. Birgi hafði verið grafið
niöur skammt frá skýlinu og fóöraö meö
blýmottum, starfsfólkiö kom nú saman
þar. Úr byrginu var hægt að fylgjast meö
því sem geröist við diskinn frá fjórum
sjónarhornum á sjónvarpsskermum. Hann
hvíldi nú á stöplinum og þaö haföi slaknað
á vírunum sem höföu borið hann uppi. Það
glampaöi á málminn í stöplinum, hreinan
og snitti í honum upp úr faömur á breidd,
svart, tók að skipta litum, varð gult og svo
blátt og þá sá í gegn líkt og um glugga í
stigahúsi. Lyfta seig niöur eftir stöplinum.
Og yfirmaður hópsins geröi þotuflug-
mönnum frá bandaríska hernum, sem
flugu reglubundiö yfir svæöiö af öryggis-
ástæöum viövart um aö vera viö öllu búnir.
Á sjónvarpsskermi sá fólkiö í byrginu
lyftuna staönæmast neöst í stöplinum og
opnast. Klefinn var tómur, birtan hvít sem
frá honum stafaöi.
Bláa Ijósiö í stöplinum slokknaöi um leiö
og ekki var hægt aö greina hvort hliö hans
væru enn lokuö eða gagnsætt snittið heföi
runniö til hliðar um leiö og lyftan opnaðist.
Fólkiö beið en ekkert geröist. Tveir menn
voru búnir öryggisklæðum og þeir könn-
uðu hvort nokkrar ósýnilegar breytingar
heföu orðið á umhverfinu við þetta atvik,
uröu einskís slíks varir. Fólkiö yfirgaf þá
byrgið. Sömu menn voru sendir inn í
skýlið; Ijósiö var slokknað í lyftunni þegar
þeir komu _að henni. Það var gengt í hana
af gólfinu. í henni voru hvorki hnappar né
sjáanlegur Ijósabúnaöur og ekkert nema
veggirnir sem virtust gráir í dagsbirtuljós-
unum frá skýlisloftinu og óhreinindi á
gólfinu, jafnvel smáar steinvölur. Veggirnir
voru mattir af ryki. Annar mannanna vóg
upp gaskút og setti á lyftugólfiö. Snittiö,
sem haföi veriö opiö upp úr, varö svart og
ógagnsætt, þeir sáu ekki hvaöan lokan
kom en skyndiiega var stöpullinn ofan viö
lyftuopiö oröinn heiil. Annaö geröist ekki.
Þennan dag voru steinflögur úr lyftunni
efnagreindar og um kvöldiö lágu fyrir
upplýsingar í búöunum um aö um sérlega
súrefnisrík efnasambönd væri aö ræöa en
sjaldgæf voru jaröefni þess ekki. Enginn
fékk aö stíga fæti inn í lyftuna og eftir aö
athugun haföi farið fram á henni meö
þessum takmörkunum var aftur tekiö til
viö þaö verk sem frá var horfið. Leiösla,
sem stungiö haföi verið í gatið í rúðunni,
var nú föst og varö ekki þokað. En rúöan
var skorin úr í heilu lagi.
í gegnum gluggann var séö inn í stóran
sal í daufum bjarma frá gluggunum.
Salurinn virtist alveg auöur nema stokkur
lá á einum staö nær vegg en miðju. Stutt
var niður á gólf. Mennirnir á pallinum viö
gluggann lýstu inn meö sterkum Ijóskast-
ara og einum var gert að skríöa inn. Hann
var með Ijóshjálm eins og námumaöur og
klæddur varmaeinangruöum búningi. Eins
var ástatt meö gólfið og í lyftunni, þaö
marraöi undir fótum hans af óhreinindum.
í miöbiki salarins var ójafna sem við
athugun reyndist vera toppurinn á stöplin-
um. I loftinu beint fyrir ofan var gróp sem
hann féll sýnilega aó þegar hann haföi
verið dreginn upp í diskinn. Aö ööru leyti
voru loft og veggir slétt, á einum staö
skagaöi þó stallur fram á gólfiö, heldur
lægri en maöurinn sem skoöaöi þetta,
sléttur og stæröfræöilega formaöur á
þeim hliöum sem fram vissu. Maöurinn
skoöaöi stokkinn á gólfinu sem virtist vera
fínslípuö steinblokk, hann leitaöi aö brík-
um eða handföngum en fann ekkert slíkt.
Hann heyröi að þeir við gluggann voru
teknir að skera gler og höföu kveikt á
Leiserbyssunni, gekk til þeirra. Bríkur
höföu myndast í glugganum meöan hann
var aö litast um í salnum. Hér inni er
ekkert aö sjá, sagöi maöurinn. Líttu þá á
þetta, sagöi einn þeirra viö gluggann.
Gleriö vex. Þeir luku viö að skera
bríkurnar og drógu manninn út. Þið þurfið
ekki aö brjóta heilann frekar, sagöi hann
þegar hann var kominn á pallinn á meöal
þeirra. Þetta er námukerra. Fjarstýrö
nema áhöfnin sé í sjálfum disknum undir
UMFERÐAR
HNÚTUR
A
VEGINUM

a

■
/„Þegar menn óttast ekki þaö,
sem þeir ættu að óttast, mun hiö
skelfilegasta koma yfir þá. Menn
skyldu ekki temja sér aö láta
hugsunarlaust eftir sér, né breyta
eins og þeir væru þreyttir á lífinu. “
Þessi orö eiga rætur aö rekja til
kínverska spekingsins, Lao-Tse.
Honum var gefin gáfa, sem hann
lagöi alúö við. Því gat hann sett
fram djúpar hugsanir í fáum,
fábrotnum orðum. Og þess vegna
var hann enginn ræöumaöur á
vestræna vísu. Hann hirti ekki um
þá list, sem iökuö er hér á landi og
víðar á Vesturlöndum, aö halda
langar og læröar ræður, sem oft
eru að mestu leyti umbúðir. Hann
hefði ekki getaö orðiö stjórnmála-
maður á Islandi, vegna þess að
hann var svo vitur. Þar í sveit hefðu
fæstir tekið mark á oröum hans,
nema sérvitringar, því þau eru svo
óbrotin, tær og fá, aö þaö þarf tíma
til þess aö hugsa um þau. Hann
hefði að öllum líkindum ekki komist
lengra upp metorðastigann en aö
veröa prestur í afskekktri byggö.
Og íþví starfi heföi hann sennilega
ekki notið sín, því hann hefði látiö
troöa á sér og ekki sinnt ýmsu því,
sem menn hafa séð ástæöu til að
auka viö kristindóminn í aldanna
rás. Margir heföu þá sennilega
kvartað undan því, aö hann hefði
svo sem ekkert aö segja og kynni
ekki að tala eftir mæta menn. Eitt

er víst, aö aldrei heföi hann orðið
biskuþ. í því embætti heföi hann
hvorki veriö nógu stjórnsamur né
nægilega snjall skipulagsmaöur í
nútímasamfélagi. Hann heföi ekki
komist lengra upp í jaröneska
metoröastigann, en Kristur sjálfur,
vegna þess, „aö hinum vitra er allt
jafn kært; hann lítur alla með
lotningu“. Nú er ástæöa til aö taka
það skýrt fram, aö ég er ekki
taóisti, heldur prestur í kristinni
kirkju og fyrir mér er enginn meiri
en Kristur, ekkert mikilvægara en
guödómur hans og friöþægingar-
hlutverk í heimi ófullkominna
manna. Hins vegar er mér ómögu-
legt aö loka augunum fyrir því, aö
sögð hafa veriö orð fyrir jarðvistar-
daga guössonarins, sem eiga erindi
við alla menn og nema ekkert úr
gildi, sem Kristur kenndi í fáum
orðum og óbrotnum dæmisögum.
Þessi kínverski texti, sem hér hefur
verið vitnað til og var settur saman
á sjöttu öld fyrir Krists burð, hefur
aö geyma speki, sem ég efast ekki
um, aö Kristur heföi getaö tekiö
undir, en alls ekki andmælt, t.d.
þessum oröum Lao-Tse: „Menn
komast hjá úlfúö meö því að hefja
ekki verðleika mannanna til skýj-
anna. Koma má í veg fyrir þjófnað
meö því aö telja ekki sjaldgæfa
hluti verömæta. Með því aö örva
ekki nautnirnar, varöveitist rósemi
hjartans. “ Yfirleitt viröast allar þær
leiöir sniðgengnar í samfélagi
okkar tuttugustualdarmanna; þess-
ar leiðir, sem varöveita rósemi jj
hjartans. Hjörtun eru óróleg, viö
erum kappgjörn og geysumst
áfram. Að lokum hættir okkur til að
breyta eins og viö séum örþreytt á
lífinu, líkt og strengur hafi slaknaö
og tónn orðið holur og falskur.
Orö Lao-Tse eru meira í ætt við
Ijóö en prédikun. Og víst er um
þaö, aö Ijóöskáldum okkar tekst
oft öðrum mönnum betur að setja
fram þau hollráð, sem við erum í
þörf fyrir, enda seljast engar bækur
verr en Ijóðabækur. Heiörekur
Guðmundsson er eitt þeirra vitru
skálda, sem forðast viöamiklar
umbúöir, en gæöir orðin lífi, svo
þau vekja umhugsun, ef menn vilja
á annaö borð staldra viö og
hugleiða líf sitt og annarra.
Heiörekur yrkir:
H
— Þú settir þér takmark.
Og nú er því náö.
En nú hefur slaknaö
þinn strengur.
Því allt, sem þú girntist,
þaö hefuröu hreppt,
og hryggist og gleðst
ekki lengur.
Þú ættir að fagna,
því allt er nú tryggt,
og ekki nein hindrun
í vegi.
En þó skortir lífið
hinn Ijúfa seið.
Þú leitar —,
og finnur hann eigi.
En manstu, hve þér var
um hjartaö heitt,
hve hryggðist þú fljótt
og kættist
á meöan þú áttir þér
óskadraum,
sem ekki aö fullu rættist? —
|
Þeir, sem harðast böröust fyrir
frelsi og framförum á íslandi viö
upphaf þessarar aldar, hafa
ósennilega búist viö því, aö í kjölfar
sigranna miklu myndi fylgja lífsleiði,
sem orðinn er eitthvert uggvæn-
legasta vandamál yfirstandandi
tíma. Ekkert er meira auglýst en
gleðivakar hverskonar, og auðvelt
sýnist að festa kaup á þeim. En það
virðist eigi að síður mikill umferöar-
hnútur á veginum.
Einhvern tíma heyröi ég þá
gamansögu sagða af kunnum
manni, að þegar hann var spurður
aö því, hversu langan tíma tæki að
ganga ákveðna vegalengd, þá
svaraöi hann að bragöi, aö hún
værí fljótgengin af tíu mönnum.
Þetta þótti brosleg reikningslist og
í fljótu bragði aulafyndni. En þegar
betur er aö gáö, þá felst í henni
mikil lífsviska. Maöurinn, sem svar-
aði, var kunnur aö þjartsýni, hjálp-
fýsi og félagslyndi. Hann naut þess
aö feröast í hópi góðra vina og að
hans mati gat sú ferö aldrei veriö of
löng, er farin var í samhentum
flokki, sem gaf sér góðan tíma til
aö njóta feguröar landsins og þar
sem maöur var manns gaman. Við
ættum kannski aö fara aö gefa
okkur tíma til aö tala saman?
Bolli Gústavsson
í Laufási