Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1981, Blaðsíða 12

Smásaga
eftir
Alexander
Púsjkin
Einu sinni var fávís prestur. Dag
nokkurn fór hann á markaðinn til að
horfa á það, sem þar var á boðstólum,
og hitti þá Balda, sem var þar á gangi
og hafði engu aö sinna.
„Jæja, gamli minn, þú ert snemma á
fótum. Er eitthvaö, sem angrar þig?“
„Mig vantar þjón,“ svaraði prestur,
„sem getur verið kokkur minn, hesta-
sveinn og smiöur. En hvar er að finna
þjón, sem heimtar ekki of mikið kaup?“
Balda svaraði: „Ég skal vera þér
góöur þjónn — ég er vinnusamur og
vandvirkur, og ég skal vinna fyrir þig allt
árið, ef þú gefur mér vel að borða, án
þess að taka annaö kaup fyrir það en
rétt til þess að slá þig þrisvar sinnum í
höfuðið, þegar árið er liöið."
Prestur hugsaði sig um nokkra stund
og klóraði sér í höfðinu. Högg á höfuðið,
hugsaöi hann, eru vissulega ekki alltaf
mjög þung, svo aö hann treysti á sína
eigin kænsku. „Allt í lagi,“ sagði hann
viö Balda. „Við verðum hvorugur verri
fyrir þetta. Komdu og búðu hjá mér og
sýndu mér, hve vel þú getur unniö.“
Balda fór með presti og bjó í húsi
hans. Hann svaf á hálmi, borðaði á viö
fjóra og vann á við sjö. Frá dögun og
fram úr var allt á iöi — hann söðlaði
hestinn, plægði akurinn, kynti upp, sá
um matinn og meira að segja sauð egg
og skurnaði þau sjálfur. Hann sauð
graut og annaðist börnin. Kona prests-
ins lofsöng hann, dóttir prestsins dáöi
hann og sonur prestsins kallaði hann
frænda.
Þaö var bara presturinn, sem ekki
var ánægöur meö Balda. Hann var
aldrei alúölegur við hann og fór
snemma aö hafa áhyggjur af kaupi
hans, þegar áriö væri liöiö.
Tíminn leiö, og árið var senn á enda.
’restur var hættur aö geta neytt matar
eöa drykkjar af áhyggjum og svaf illa á
nóttunni. Höfuðið var að klofna fyrir-
fram. Svo aö hann játaði allt fyrir konu
sinni og spuröi hana, hvað hann ætti að
gera. Gamla konan var slyng og hafði
ráð undir rifi hverju. Hún svaraöi:
„Ég held ég kunni ráð við þessu.
3egöu Balda að inna af hendi eitthvert
verk, sem þú veizt aö ómögulegt er að
framkvæma. Þá getur þú sloppið við að
vera laminn í hausinn og sent Balda
burt án þess aö borga honum.“
Presti fór brátt að líða betur og gat
horfzt í augu við Balda aftur. Hann
hugsaði mál sitt um hríð og kaliaði
síðan:
Saga af presti og
þjóni ham Balda
„Komdu hingað, Balda, minn tryggi
þjónn. Hlustaðu nú á mig. Fyrir löngu
veðsetti ég sálina djöflunum, en þeir
áttu aö greiöa mér gjald í staöinn
ævilangt — en þeir hafa ekki staðið í
skilum og hafa ekki borgaö mér neitt
síðustu þrjú árin. Farðu nú og innheimtu
þetta hjá andskotanum og síðan getur
þú fengið þín laun.“
Balda reyndi að koma vitinu fyrir
prest, en þaö var ekki til neins. Hann
hélt á braut og settist á ströndina. Hann
tók aö flétta reipi milli handa sinna, þétt
og fast, og síöan barði hann sjóinn meö
því af mikilli hörku.
Gamall djöfsi reis hægt upp úr
sjónum. „Balda, hví ertu hingaö kom-
inn,“ öskraöi hann.
„Ég var aö ýfa sjóinn með reipi mínu
til aö kalla á ykkur úr undirdjúpunum,
þig og allt þitt hyski.“
Gamla djöfsa sárnaði þessi orð.
„Segöu mér, af hverju ertu orðinn svona
höstugur?“
„Hvað áttu viö — af hverju? Þið hafið
ekki borgað prestinum það, sem ykkur
ber, eöa munað eftir gjalddögum, svo
aö nú ætla ég að skemmta mér svolítið
og verða ykkur til eins mikilla leiðinda
og ég get!“
„Góði Balda, vertu ekki óþolinmóður.
Þú skalt fá peningana mjög fljótt. Bíddu
aðeins, og ég skal senda sonarson minn
upp til þín.“
Balda hugsaði meö sjálfum sér:
„Hann skal ekki beita mig neinum
brögðum ..."
Litli djöfsi, sem sendur var upp,
birtist í vatnsskorpunni og tók að
mjálma eins og köttur. „Sæll, Balda. Af
hverju þarftu peningana núna? Við
höfðum ekki heyrt um þetta í óratíma,
svo að allir djöflar voru búnir að gleyma
þessu. En allt í lagi — þú getur fengið
þá . .. en við skulum komast að
samkomulagi, svo aö hvorugur okkar sé
prettaður. Sá okkar, sem er á undan aö
hlaupa í kringum jörðina, yfir höfin og
hingaö aftur, hann hiröir allt gjaldiö. Á
meöan ganga þeir frá pokanum með
peningunum hérna."
Balda fór aö skellihlæja, en hugsaöi
slóttuglega. „En asnaleg hugmynd,"
sagöi hann. „Hvernig getur þú keppt við
mig — þú ert alltof lítill til að geta reynt
þig viö Balda! Bíddu hægur, ég ætla að
fara og sækja hann litla bróður minn.“
Balda skauzt í skóg þar nálægt og
náði í tvo héra, sem hann stakk í poka.
Hann kom aftur aö ströndinni, þar sem
púkinn beið eftir honum, og sagöi:
„Þú litli skratti, þú ert bara krakki,
þaö væri ekki nema tímasóun aö keppa
við mig. Reyndu heldur aö hlaupa af þér
hann litla bróður minn fyrst." Og hann
lyfti öörum héranum upp á eyrunum.
„Einn, tveir og þrír — af staö!“
Litli djöfsi og hérinn hlupu burt —
skrattinn þaut þær undirheimaleiðir,
sem hann þekkti, en hérinn skoppaði
beina leið heim'til sín í skóginn aftur.
Eftir aö hafa hlaupiö neöansjávar í
kringum jörðina kom litli djöfsi til baka
rennvotur og þurrkaði sér með hrömm-
unum lafmóöur. Hann virtist aö lotum
kominn, en hugsaði sem svo, að nú
væri hann vafalaust búinn að gera upp
sakirnar viö Balda. Síðan leit hann upp
— og sá bróður Balda! Balda var að
strjúka honum, um leiö og hann sagði:
„Aumingja litli bróðir, þú ert ósköp
þreyttur. Hvíldu þig nú.“
Litli djöfsi varö orölaus af undrun —
hann stakk rófunni á milli fótanna, fúll
og skömmustulegur. Hann leit skáhallt á
bróöur Balda. „Bíddu augnablik," sagöi
hann loks. „Ég ætla að fara og sækja
gjaldiö."
Hann fór til afa og sagði honum, aö
yngri bróðir Balda hefði unniö sig í
spretthlaupi. Gamli djöfull varð hugsi.
En Balda gaf honum ekki tíma til aö
hugsa. Hann ýföi sjóinn svo mjög frá
ströndinni, að hann ólgaði allur og
miklar öldur risu.
Svo aö litli skrattinn birtist aftur. „Allt
í lagi, vinur minn. Þú færð allt gjaldið hjá
okkur. Heyrðu aðeins . . . sérðu þetta
prik? Þú mátt standa, þar sem þú vilt.
Sá, sem getur kastað þessu priki
lengst, hann fær peningana. Hvað er
aö? Ertu hræddur um, að handleggur-
inn fari úr liöi? Eftir hverju ertu aö
bíða?“
„Ég er aö bíða eftir litla óveðursský-
inu þarna," svaraöi Balda. „Þegar þaö
fer hér yfir, ætla ég aö kasta prikinu í