Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1982, Blaðsíða 16

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
V - 5L K.m SHRift SVIK IlTÓt HLTÓe- rÆAI í'H-Bívi- an MM- 1Ð KRÓk AR t.
IÍ-iöAá- Aír VFIR. K L o F E S T A A<' H n jj A ■ K
!#■ fjpcÆ K Æ F l L fuLce U n L A R
K' Kctiu! A fA e« UTAiR o £> L A 5 i Tadak fltWA? K A N T
KÁN- ruci / L L r Y Ck L 1 Rtala K i 5 A N 5val AR A
■MT*. SxVt' Tllm N A U s T u U C.U£> BUA f- A £> 1 R KVAÐ LAUN U tJC, K U
A r- UR\Ji D U a L'errA R R y£K». S 1 N Votta FVRiR N PW- Þarms i> A á
'I 5 T R A HflO. 5k1m- A K K KKÓK- u(l CAJL- o N 4 U L L
#>'■* ’A H A V TAPAR INA U L A T A K BÁRA A L D A
Sv«f>- /N& N 1 R F I L P A L L A R ewb- ItJC. A N
Skikn I A N Ck. A N 0 R. A Þlti FST ve l X> A F N A R
* KRott- u* R ú, R A Ve/uu A N Sam- TÖK A A 5v if- Dv’R 5 TÓK M
C-u.ru H 0 R F A P'lPA A R'lKI 1 N N R Á s Æ
ufi 5 b /M A VflPAC- N Æ T U * : N T FL R
|KF- t O í A r 5 K B [ 5) 1 5 1RLG.- AB A L A T A R A
'Rénú,- L-A favs 5RM1- HLT. bR-, ÍMA R HLUTUf. 'OF.AíR- AR NÆLfí 5PoR ■ SntA- Hlt. Vor- LCN 01 Tzos- NA ■HRiÖjtv 1 1 n HíiRWfJiR
Eifnít- SlhHM £/W P- AR
ip 5am- C\LftT- A $T HLTo'm/\
J tm w LPRMvcyc- UR. NftLMS SÖCN Hunduí
% JK'ÓLl tOÆLlR DtfUS*-- U(?NAR
- \ KIMD* UMU M EoRLAR f£R IKuR HV/A£>
MTÓÖ, 50 RC
fUL L VENJu
HÓ F- Búsm A£>l Lofa Espr FANCA- MflRK JKoTr/ N
MÁlM- URinN KEIÐU e? c> r
l'mc- AMÍ- HLUTI •R'IK SKi4RЫR 5KAR
l?OM u. TALA WRÚFA hals Stillt- uR
AFSVC- 1 PTfl- L'iTill V#*
RNÚR- AR RöDO EÆDDI Þrmkvc- JU -
£/v\ - ORf> f Rrv\- H UT.
<5eR- 1 ST irDRw SÆLU HWfiRiR rP'
NANNS- NAFN STÁV/\fr
IN N> Hfc'HRA BElNlT) AswuR
Hús 5Kinn
*—?
T
Z EIWi 5KAÐI Haf
5TILLT- AR 5Tol?- /NN
lötMiro I ' ■+ ■ Tftvttq- |g(LfN > Róí>R- AR- NPiBuR
þaö var ekki fyrr en aö lögfræðiprófinu af-
loknu aö ég sneri mér að leiklistarnámi í
London og var í hópnum, sem fastráðinn
var há Þjóðleikhúsinu við stofnun þess
1949.
i leikhúsinu er óskaplega gaman, en það
er hættulegt starf og einkum varasamt fyrir
ungt fólk. Hættan liggur í því, að í leikhúsi
stendur sífelld samkeppni um góö hlutverk.
Oft fá leikarar hlutverk vegna sambanda;
óréttlætið blasir við og endurtekur sig í
sífellu. Ef þú ert ekki í klíku og kaupir vel-
vild manna, þá geturðu lent úti í kuldanum.
Sem sagt; í leikhúsi er jarðvegur fyrir
öfundina og því getur vistin þar orðið
hættuleg fyrir persónumótun hvers og eins
og getur gert mann að verri manneskju, ef
ekki er sífellt verið á verði."
„En það hefur þó verið með nokk-
urri eftirsjá, að þú sagðir skilið við
leikhúsið?"
„Nei, ég var búinn aö fá nóg; búinn aö fá
önnur áhugamál einnig, sem tóku huga
minn. Nú í vetur var mér boðiö að leika í
Amadeusi, en ég hafnaöi því vegna anna
við ritstörf. Hitt er og á að líta, að mér fellur
þessi kvöldvinna illa, sem óhjákvæmilega
fylgir leikhúsinu. Ég mun þó halda áfram að
leika í hljóðvarp, ef einhver óskar þess og
er einnig aö þýða góð leikrit fyrir Ríkis-
útvarpið, sem ég mun sjálfur stjórna, þegar
þar að kemur.
Meðal áhugamála minna er aö stuöla að
fögru, mæltu máli og reyndar kenni ég
mælt mál í Fjölbrautaskólanum í Breiðholti.
bað mun til komiö vegna þess að Guð-
mundur Sveinsson, skólameistari þar, var
kunnur skrifum mínum um mælt mál. Hann
hefur nefnilega fallist á kenningar mínar um
framsögn og framburö, sem ég hef barist
fyrir árum saman, og nú verða nemendur
að taka próf hjá mér til þess að Ijúka prófi
i íslensku. Þetta tækifæri sem Guðmundur
Sveinsson, skólameistari veitir mér
til þess að koma hugmyndum mínum ínní
skólakerfiö, gat ég því ekki látiö renna mér
úr greipum. En hjá íslenzkufræðingum
rekst ég aftur á móti á steinvegg þagnar-
innar. Kerfið vill ekki viðurkenna, að neitt í
móðurmálskennslunni sé vanrækt og því
hafa þeir valið þögnina."
„Þú nefndir ritstörf sem ástæðu fyrir
því að þú gazt ekki tekiö boði Þjóð-
leikhússins um að leika í Amadeusi.
Hvað er á döfinni hjá þér í því efni?"
Núna í haust gaf Skuggsjá út eftir mig
bókina Undur ófreskra og hefur þegar
pantaö hjá mér aðra, sem mun sennilega fá
nafið Ófreskir íslendingar. En heimildir aö
síðarnefndu bókinni tekur sinn tíma að
kanna, svo ég veit ekki með vissu hvenær
ég get lokið henni. Hins vegar er ég núna
aö fást við að skrifa aðra bók, sem ég ætla
að reyna aö Ijúka við í vor. En hún fjallar
um mælt mál. Geri ég þar grein fyrir skoð-
unum mínum í þeim efnum og skrifa einnig
um upplestur bundins og óbundins máls
og ræðuflutning. Takist mér að koma þeirri
bók saman, þá verður þaö fyrsta bókin
sem skrifuö hefur verið á íslensku um þetta
efni." \
„Er hægt að gera grein fyrir fram-
burði og upplestri i bók?"
„Þetta er góð spurning. Ef menn hafa
áhuga á verulegum árangri í þessum efnum
þá verður vitanlega aö kenna slíkt per-
sónulega. En það má kannskl segja, aö
hvað mig snertir bæti nokkuð úr skák, aö
tónlistarmaðurinn Jóhann G. Jóhannsson,
sem mikinn áhuga hefur á þessum málum,
hefur núna rétt fyrir jólin gefið út upplestra
mína, þar sem ég að sjálfsögðu sýni hvað
ég á við með því sem ég hef haldið fram
um framburð og upplestur. Jóhann kallar
þessa útgáfu sína Þjóðlist. Þaö sem ég hef
þannig lesið upp fyrir þessa útgáfu eru
söguljóð eftir ýmis kunn íslensk skáld og
draugasögur. Segir Jóhann mér að þessu
hafi veriö mjög vel tekið af kaupendum.
Hann hefur áhuga á aö ég lesi fleira fyrir
þessa útgáfu í framtíðinni."
„Áhugi á dulrænum fræðum er án
efa mikill hér á landi og þið hjónin
bæði vel þekkt fyrir störf ykkar þar
að lútandi og þann árangur, sem þið
hafið náð. Orsakar þetta ekki óend-
anlegt kvabb um greinaskrif og
ræðuhöld fyrir utan það sem snýr að
persónulegum vandamálúm?"
„Maður verður mjög persónulega var við
hinn gífurlega áhuga sem landar mínir hafa
á sálrænum efnum. Það kemur fram í því,
aö það er alltaf verið að biðja mig og kon-
una mína, Jónu Rúnu, um að flytja erindi
um þessi mál. Ég hef reyndar gert það j
mörg ár, en hafði mikinn áhuga á því, að
hún gerði það líka, sökum þeirrar miklu
þekkingar sem hún býr yfir í þessum efn-
um. Hún lét að lokum undan kvabbinu í
mér um þetta. Og er hún nú sífellt beðin að
flytja erindi fyrir ýmis félög og hópa, svo
sem sálarrannsóknafélög, kvenfélög, sókn-
arfólk o.fl. Hún flytur erindi sín jafnan
blaöalaust, því hún er sérstaklega vel máli
farin. Þaö geri ég reyndar líka.
Þegar um stærri félög er að ræða hefur
það komið fyrir að við flytjum bæði erindi
og svörum sameiginlega fyrirspurnum á
eftir. Við höfum haft mikla ánægju af slíku
samstarfi. Það sem þó gleöur okkur mest
er hinn ósvikni áhugi ungs fólks á sálræn-
um efnum. Vil ég til gamans nefna það aö
síðastliðinn vetur var ég beðinn að koma í
Fjölbrautarskólann á Akranesi og halda
fyrirlestur í viku sem var efnislega valin af
nemendum, þeim til fróðleiks og upplýs-
ingar. Eölilega var ætlast til þess aö erindin
yrðu flutt í skólanum sjálfum. En reyndin
varð sú, að svo margir nemendur óskuðu
eftir að heyra erindi mitt, að pláss var ekki
til þess í skólahúsinu. Það varö því aö fá
Bíóhöllina til þess að allir sem óskuöu
gætu komist fyrir. Mér var tekiö þar eins og
poppkóngi og hlustað með slíkri eftirtekt
að heyra hefði mátt nál detta í fullum saln-
um. Þetta unga fólk, flest undir tvítugu
reyndust einhverjir bestu áheyrendur sem
ég hef nokkru sinni kynnst. Síðan hafa
ýmsir þeirra haft samband við mig útaf
persónulegum vandamálum ýmis konar.
Þetta er gleðilegt og ógleymanlegt."
„Líöur þér sjálfum betur eftir að
þú fórst að stuðla að lækningum?"
„Já, ég held að óhætt sé aö slá því föstu.
Ég bý við blessun góðrar heilsu og er
þakklátur fyrir það. Fyrst bjuggum viö
hjónin i stórri blokk í Breiðholtinu, en sá
óróleiki sem þar varð af svo mörgu fólki í
nánd, verkaði illa á okkur; sérstaklega
Jónu Rúnu. Við fórum að huga aö því að
flytja á rólegri staö og athyglisvert sam-
band af orsökum og afleiðingum varö til
þess að við gátum keypt ákjósanlega íbúð
viö Kambsveginn. Smávegis hjálpsemi af
minni hálfu varð til þess að okkur var
áreiðanlega hjálpaö — og við kunnum ein-
staklega vel við okkur þarna."
„Þú segir að ykkur hafi veriö
hjálpaö. Margir trúa statt og stöðugt
á handleiöslu eða vernd, en finnst
þér hugsanlegt, aö sú handleiðsla sé
ekki jafn góö fyrir alla?"
„Ég er ekki í vafa um handleiðslu. Hver
manneskja hefur sína verndarvætt. En við
verðum sjálf að skapa skilyröi fyrir þessa
handleiöslu, eða gera henni að minnsta
kosti ekki erfitt fyrir. Ég á við það, að sé
einstaklingurinn góð persóna og jákvæö, á
handleiðslan auðveldara með að hjálpa
honum."
„Og þá er ótalin sú hjálp, sem þú
munt hafa veitt í fáeinum tilfellum,
en það er að hreinsa hús af reimleik-
um?“
„Það er rétt, að ég hef farið í 9 hús og
gert mitt til að binda endi á reimleika, sem
þar voru til óþæginda. Þessum óþægind-
um veldur framliðin vera og ástæöan er sú,
að hún er svona jaröbundin í hugsunar-
hætti og því alveg villuráfandi. Þessi vera
býr við einangrun, og hjálp að handan nær
ekki til hennar. Því er það, að ég sem er á
jörðinni, get komið til hjálpar.
Ég er ekki skyggn, en ég fer samt á
staöinn og tala við þessa veru; tala við
hana með kærleik og góðvild og sannfær-
ingarkrafti. En þó ég sé ekki skyggn, þá
finn ég, aö veran er nærri mér og aö ég er
ekki að tala út i loftiö. Ég bendi henni á, að
hún standi sjálf í vegi fyrir eigin þroska í
nýjum heimi og hvað hún sé að gera sak-
lausu fólki, jafnvel óafvitandi.
Stundum gengur vel að kveöa þetta
niður og oftast verður ekki vart við frekari
reimleika eftir eina heimsókn. Þaö er með
öðrum orðum ekki úr sögunni, aö reimleik-
ar komi upp, en margir undrast hversvegna
við verðum miklu minna vör við þessi fyrir-
bæri en fólk hér áöur fyrr. Það er ekki
óeölilegt. Skilyröi til aö verða var við reim-
leika voru mun betri áður fyrr; bæði var
það myrkrið og eins biturleiki í hugsun,
sem var afleiðing af basli, fátækt og þekk-
ingarleysi á andlegum efnum."