Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.1982, Blaðsíða 7

Bezta eldsneytisnýtnin fæst út dísilhreyflum meö beinni innspýt-
ingu. Þeir eru stundum einnig með forþjöppu eins og Daimler-Benz
hreyfillinn, sem myndin er af og eykst þá afl þeirra miöað viö þyngd
til muna.
Að undanförnu hafa staðiö yfir tilraunir á vegum Raunvísindastofnunar Háskólans
með að láta bílhreyfil (VW) ganga fyrir ammoníaki. Þetta er fyrsta tilraun sem
gerð er hér á landi meö innlent, „annars konar eldsneyti“. Dr. Bragi Árnason er
frumkvöðull tilraunanna, og sést hann hér ásamt þeim Þorbirni Sigurgeirssyni
(t.v.) og Runólfi Valdimarssyni (t.h.), sem einníg hafa boriö hita og þunga af
þessum tilraunum. Myndin var tekin þegar hreyfillinn gekk í fyrsta sinn fyrir
ammoníaki, á gamlársdag 1981.
mikilla breytinga aö vænta á þessu sviði
sem öörum, þar sem nýjustu fregnir frá
Bandaríkjunum herma, aö þar eigi menn
jafnvel von aö rafgeymar, sem innihalda
rafleiöandi gerfiefni í staöinn fyrir blýplötur,
komist í fjöldaframleiöslu á þessum áratug.
Þessir polymer-rafgeymar eiga aö hafa
mun meira rými en sambærilegir blýgeym-
ar, auk þess aðvera léttari og endingar-
betri. Þessir nýju geymar kæmu því til með
að vera mun hentugri orkugjafi fyrir
rafbíla, heldur en þeir geymar sem núna
þekkjast. Einnig eru til í þessu sambandi
bílar meö svokölluð hybrid-kerfi, þar sem
lítill brunahreyfill er notaöur til þess aö
framleiða rafmagn fyrir rafhreyflana og
hlaða geymana. Þannig er hægt aö drepa á
brunahreyflinum þegar ekiö er um þéttbýl
svæöi, til þess að halda loft- og hljóömeng-
un í skefjum. En vandinn, sem stafar af
þyngslunum á útbúnaöinum, er aðeins
leystur aö nokkru leyti meö þessari út-
færslu.
Drifrásin er ekki síður mikilvæg þegar
rætt er um að fá hámarksnýtingu úrelds-
neytinu, því um hana fer aflið til hjólanna.
Þaö gerist náttúrlega meö afföllum sem
einnig þarf aö reyna aö halda í lágmarki.
Gírkassinn er sá hluti drifrásarinnar sem
ennþá má hvaö mest betrumbæta. Meö
réttri aöhæfingu snúningshraða aö álagi,
og með réttum gír- og drifhlutföllum á leiö-
inni frá hreyfli til hjóla, má ná fram aukinni
nýtni. Aöferðin er ekki ný af nálinni; hér
áöur fyrr var það algengt aö svonefndur
yfirgír eöa spargír væri meö í útbúnaöi
margra fólksbíla. Reyndar hvarf þessi út-
færsla næstum á tímabili, þar sem óþæg-
indi þóttu stafa af svo mörgum gírskipting-
um. En þrýstingurinn í átt til minnkaörar
eldsneytiseyöslu kemur núna til með að
leiða til þróunar gírkassa meö auknu notk-
unarsviði; stööugt aöhæföu gírhlutfalli að
álagi. Það gerist meö fjölgun gíra, eða ein-
faldlega sameiningu allra gíra í einn, þ.e. í
stiglausri skiptingu (Hub van Doorne-skipt-
ing, áöur í DAF-fólksbílum, nú að hluta til í
Volvo 340-línunni og Fiat Ritmo). Þegar
vinnuforskriftina fyrir þessa skiptingu verö-
ur hægt aö samræma á hagkvæman hátt
venjulegu álagi, ásamt hámarkshröðun
þegar hennar er þörf, má búast viö mikilli
útbreiðslu á notkun þessara skiptinga, sem
kemur til meö aö hafa í för meö sér umtals-
veröan eldsneytissparnað.
Allir aflyfirfærsluhlutar drifrásarinnar
koma í framtíöinni til meö aö verða endur-
skoöaöir og endurbættir meö tilliti til
minnkaðs núningsviönáms. Auk þess er í
vissum tilfellum hugsanlegt aö koma viö
búnaöi til þess aö geyma og/ eöa nýta þá
orku sem fer til spillis viö hemlun. I því
íilfelli koma jafnt kasthjól sem hreyfiorku-
geymar, og vökvatankar sem varmaorku-
geymar til greina og eru í reynslu sem slík-
ir. Um framtíðarmöguleika slikra orku-
geymsluaðferöa í fjöldaframleiöslu er þó
ekkert hægt aö segja aö svo stöddu. Þau
drifkerfi, sem hér hefur veriö minnstá,
byggö á hybrid- eöa orkuendurvinnslu-
grunni, virðast ekki enn hagkvæmnislega
samkeppnisfær viö þau venjulegu drifkerfi
sem þekkjast í dag; þ.e. drifkerfi sem
byggja á hugmyndinni umvenjulegan
brunahreyfil ásamt venjulegri drifrás. í ná-
inni framtíð mun því fátt breytast á þessu
sviöi, þar sem efnis- og smíöakostnaður
þessara áöurnefndu kerfa er verulega
miklu hærri en venjulegra. Munu þau enn
um sinn verða of dýr í framleiðslu fyrir hinn
almenna markaö.
Þýtt og tekið saman úr
Silddeutsche Zeitung.
Einfölduð mynd af Stirling-hreyfli.
Þessi hreyfilgerð nýtir bæði útþenslu
brunagassins viö brunann og sam-
drátt þess við kælingu. Með þessu
næst 40—50% nýtni á eldsneytinu
og þar aö auki mjög hreinn útblást-
ur. Þróun Stirling-hreyfilsins er hins
vegar skammt á veg komin.
7
j