Lesbók Morgunblaðsins - 26.06.1982, Síða 11

Myndir í matsal
pÆ MB í matsalnum á Hótel Holti
T # eru fögur listaverk hvert
I m sem litið er og eiga þau ekki
I ■ hvaö sízt þátt í aö skipa
staönum í alveg sérstakan klassa. Aö
minni hyggju eru þar fjögur, sem bera
af.
Þegar komiö er innúr dyrum, blasir
fyrst við stórt olíumálverk eftir Gunn-
laug Scheving. Það hefur veriö þar frá
því hótelið tók til starfa og alltaf sett
svip sinn á matsalinn meira en nokkuö
annaö.
Matarhlé heitir þetta verk, 2x2,3 m
og mundi sjást á mörg hundruð metra
færi, aö þar er Scheving á ferö. Enn er
þaö rósemin, sem einkennir myndina
meira en nokkuð annaö, en hún er
einföld og stór í sniðum. Fólkiö er aö
öllum líkindum úti á túni eða á engjum
og konan hefur ögn lagt sig til hvíldar
— en bóndi líklega að gá til veöurs —
eftir aö hafa lokið viö bitann sinn.
Fuglinn sem situr hjá fólkinu er eins og
einn af fjölskyldunni og færir með sér
blæ ævintýrsins inn í myndina. Þor-
valdur keypti hana beint af listamann-
inum áriö 1962; Scheving bjó þá vest-
ur í Kaplaskjóli.
WHvítárnes, olíumálverk eftir
Ásgrím Jónsson, 160x90 cm
í viðhafnarramma, sem
skýrir fyrri heimilisfestu
myndarinnar. Kristján 10. og Alex-
andría drottning komu til íslands
1921. Af því tilefni keyptu íslenzkar
konur þessa mynd af Ásgrími og gáfu
Alexandríu. Hún varö aö sjálfsögöu aö
vera í konunglegum ramma og voru
tveir íslendingar í Kaupmannahöfn
fengnir til aö kaupa ramma þar; Gunn-
ar Björnsson, starfsmaöur í danska
utanríkisráðuneytinu, og Jón Jónsson,
bróöir Ásgríms. Ramminn er meö
„tredobbelt guld“ og kostaöi þá 2000
danskar krónur, en gizkaö hefur veriö
á, aö myndin frá hendi Ásgríms hafi
kostað 6—700 krónur.
Myndin var höfö í sumarhöll í Árós-
um, en eftir lát drottningar fór hún á
uppboð ásamt fleiri hlutum úr höllinni.
Danskur listaverkasali keypti myndina
þar, en Gunnar Björnsson keypti
myndina af honum. Þorvaldur keypti
myndina af Gunnari og hún hefur veriö
í matsal Hótel Holts frá upphafi hótels-
ins.
^^6518^)0, olíumálverk eftir
Jóhannes Kjarval, 160x90
cm. Hér hefur Kjarval lagt
sig fram og ef til vill sett sig
í ögn hátíðlegri stellingar en endra-
nær, því tilefniö var óvenjulegt: Hann
var sérstaklega beðinn aö mála mynd
handa íslandsdeildinni á Heimssýn-
ingunni í New York 1939—40. Myndin
er geysilega mikiö unnin, heil og þétt í
lit og meö öllum þeim töfrum, sem
Kjarval gat galdraö út úr hrauni og
mosa. Trúr sinni venjubundnu aöferö,
er himininn aðeins örmjó rönd efst í
myndinni.
MDyrfjöll,100x100 cm, teikn-
ing meösvörtu ofan i litaöan
grunn eftir JóhannesKjarval.
Þetta er feykilega hrífandi
mynd, sem búin er aö setja svip sinn á
þennan staö í áratug, en á sínum tíma
keypti Thor Jensen myndina af
Kjarval.
skápum
Ágæt kunningjakona mín lagði
nýlega til, að ég rabbaði einhvern
tíma um skápa. Mér þótt hugmyndin
góð. Skápar eru alltént ekki daglegt
viðfangsefni í fjölmiðlum, og það er
alltaf gaman að slá á þá strengi, sem
ekki er stöðugt hamrað á.
En það var ekki bara tilhugsunin
um að vera öðruvísi, sem olli því, að
ég sló til með skápana. Það ber líka
annað til. Skápar, innvolsið í þeim
og ámóta hversdaglegir hlutir hafa
verið hálfgert feimnismál í mínum
kunningjahópi í mörg ár. I æsku
minni töluðu konur oft um skápa,
þvottaefni og lín, og mér er nær að
halda, að slík umræðuefni hafi verið
þeim hugstæðari en önnur. Þau voru
líka stór hluti af daglegum reynslu-
heimi þeirra, eins og það heitir á
máli kvennaframboðsins. Þannig er
það sjálfsagt enn, þótt þessi
reynsluheimur hafi stækkað drjúg-
um hin síðari ár.
Sögur fara af því, að karlar hafi
geymt lykla að búrkistum og öðrum
hirslum, ef þeim þótti konur þeirra
of örlátar og snauðar af búhyggind-
um. Eftir að hagur strympu fór að
vænkast hafa konur yfirleitt haft
slík búsforráð með höndum. Ég
sagði henni kunningjakonu minni
eina góða skápasögu af hjónum, sem
hafa verið gift í 30 ár. Frúin brá sér
í húsmæðraorlof, og af því að bónd-
inn hafði orðið fyrir áhrifum af öllu
jafnréttistalinu í þjóðfélaginu, tók
hann sig til og gerði hreint í húsinu.
Allt gekk vel, þar til kom að skápun-
um. Þá féllust honum hendur. Það
sannaðist þar hið gamla máltæki, að
margur er ríkari en hann hyggur. í
snyrtilegum skápum heimilsins
reyndist efniviður fyrir margar
fornsölur. Gulnaðir léreftsnáttkjól-
ar á börn, gipsstyttur, krínolínur,
fjaðrahattar, ónýtir sjálfblekungar,
ryðguð skæri og slitin reiðtygi, sem
afi hans hafði átt. — Ég hef verið
giftur þessari konu í 30 ár, og nú
loks hef ég komizt að því, að hún er
enn á safnarastiginu, sagði bóndinn
bálillur að tiltektinni lokinni. Konan
varð ókvæða við og fannst maðurinn
hafa ráðist inn í sín ínnstu sálar-
fylgsni. Þetta þótt kunningjakonu
minni góð saga, og bætti því við, að
líklega væri þessi maður með ein-
dæmum jafnréttissinnaður, úr því
að hann hætti sér inn í þennan sér-
stæða reynsluheim konunnar. Svo
sagði hún mér sögur af tveim val-
inkunnum kvenskörungum, sem
aldrei færu út úr eigin lögsagnar
umdæmum án þess að gera kyrfilega
hreingerningu á skápum sínum áð-
ur. Þær vildu nefnilega ekki eiga yf-
ir höfði sér áfellisdóm um ómynd-
arskap og slóðahátt, ef einhver
myndi hnýsast inn í skápana þeirra,
á meðan þær væru fjarverandi. Það
fyndnasta var, að þær fóru yfirleitt
ekki af bæ nema til þess að sitja
j afnréttisráðstef nur.
Ég minntist á það áðan, að þessi
umræðuefni og þvílík hafi að mestu
legið í láginni um langa hríð. Frá
upphafi nýju kvenfrelsisbaráttunn-
ar árið 1970 hafa framsæknar konur
varla getað verið þekktar fyrir að
sólunda ærlegri hugsun á skápa sína
og fleira innanstokks, hvað þá held-
ur meira. Þegar við röbbum saman
fjöllum við fremur um félagsmál,
stjórnmál og verklegar framkvæmd-
ir en búsumstangið heima hjá
okkur, og eftir að karlmenn fóru að
fá áhuga á matargerð, hefur okkur
fundizt allt í lagi að eyða einu og
einu orði á hana líka. En við höfum
þagað þunnu hljóði um verk, sem
hafa eingöngu hvílt á okkar herðum,
þótt okkur hafi blóðlangað til að fá
góða útrás við að tala um þau. Það
hefði verið viss viðurkenning á upp-
gjöf.
En nú hafa kvennaframboðskonur
riðið á vaðið og viðurkennt að til sé
kvenlegur reynsluheimur, sem karl-
ar hafi ekki lyklavöld að. I orðum
þeirra er heilmikill sannleikur, og
þau hafa losað um tunguhaftið á
fjölmörgum konum, sem voru farnar
að halda, að einungis þeim sjálfum
hefði mistekizt jafnréttisbaráttan
heima fyrir. Hitt er svo annað mál,
hvort slík viðurkenning staðreynda
er nógu góður grunnur fyrir nýtt
pólitískt afl. Sjálf efast ég um það.
Við kunningjakona mín töluðum
mikið um skápa. Hún sagðist alltaf
raða öllu hornrétt og kórrétt inn í
þá, og einu sinni á ári lyfti hún stöfl-
unum upp til að kanna, hvort ryk
hefði smogið einhvers staðar á milli.
Ég sagðist þurfa að gera allsherjar
skápatiltekt a.m.k. tvisvar á ári, því
að annars færi allt í bendu og hræri-
graut. Við vorum sammála um, að
þetta segði eitthvað um persónu-
leika okkar sjálfra. Báðar þekktum
við konur, sem hefðu flóknari inn-
réttingu andlega, sem lýsti sér m.a. í
furðulegri umgengni við skápa. Þær
hefðu kannski hillupappír fremst, og
þar væri allt í röð og reglu. Á bak
við væri svo alger óskapnaður. Aðr-
ar konur hentu öllu út ur skápnum
sínum, um leið og þær hættu að nota
það, enn aðrar sönkuðu að sér nýti-
legum og ónýtilegum hlutum, en
hefðu þó fullkomna reglu á. Á öðr-
um bæjum stæði ekki steinn yfir
steini í skápunum. Og svona létum
við dæluna ganga, en urðum loks
sammála um, að svona gætu aðeins
konur talað, en þótt reynsluheimur
karla væri ekki gersamlega skápa-
laus, hefðu þeir varla innsæi til að
skynja, hversu margar hliðar má
finna á skápum, og hversu margt
skáparnir geta sagt um mannfólkið.
Guðrún Egilson
Frh. á bls. 16.
11