Lesbók Morgunblaðsins - 19.02.1983, Side 6

Rabelais
(©argantút
Ilin stór-hrikalega ævisaga
Gargantúa hins niikla
föður Pantagrúls
forðum sett saman af meistara Alkófrýbasi
Annar hluti
Þýðandi: Erlingur E. Halldórsson
Við blessaðir sakleysingjar
drekkum of mikið án nokkurs
þorsta.
En ég er syndugur, ég drekk
aldrei án þorsta, ef ekki núverandi
þá komandi. Ég bý í haginn fyrir
hann, sérðu. Drekk fyrir væntan-
legan þorsta. Ég drekk eilíflega.
Því eilífð mín er drykkja, og
drykkjan eilífð.
Syngjum, drekkum, kvökum
eina mótettu!
Hvað er sprotinn minn?
Hvað! Ég aðeins drekk gegnum
umboðsmann!
Bleytið þið innyflin til að
þurrka þau, eða þurrkið þið þau til
að væta þau?
Ég botna ekkert í kenningunni,
en ég klára mig í verki!
Stopp!
Ég væti varirnar, ég bleyti í
þorstanum, ég hvolfi því í mig, af
því ég óttast að deyja.
Drekkið jafnt og stöðugt, og þá
deyið þið aldrei!
Ef ég drekk ekki þá skrælna ég
upp, er svo gott sem dauður. Sálin
flýr út í einhvern froskapoll. Sálin
lifir ekki í þurrki.
Sveinar, þið breytið brauði í
hold og vini í blóð, breytið mér
sem ekki drekk í drykkjumann!
Eilífa vökvun á þessi herptu og
strengdu iður mín!
Til einskis að drekka ef maður
finnur ekki breytingu!
Þetta flæðir um æðarnar; það er
gagnslaust að pissa!
Ég vil skola kálfsvömbina sem
ég paraði í morgun!
Eg hef tekið ballest í kviðinn!
Ef pappírinn í skuldabréfum
mínum drykki í sig jafn mikið og
ég, þá fengju lánardrottnarnir nóg
að starfa að stauta sig fram úr
þeim.
Þessi hönd þín skaddar á þér
nefið!
Ó, hve mörg teyga ég áður en ég
Gargantúi
Fimmti kapituli
Ölteiti
Eftir átið tóku menn að spjalla
þarna á staðnum. Þá fóru fleygar
að ganga hringinn, flesk að berast
um, bikarar að fljúga og glös að
klingja:
Súptu!
Láttu ganga!
Fylltu!
Bland!
Gefðu mér það án vatns,
sisvona, vinur minn!
Stingtu út úr þessu glasi í hvelli!
Skenktu mér rauðvín'sglögg, svo
út úr flói!
Slökkvum þorstann!
Fólski hrollur, ætlarðu ekki að
snauta?
Guð hjálpi mér, væna mín, ég
get ekki kyngt!
Þú ert með skjálfta, kæra?
Satt segirðu.
Við sankti Quenets vömb, ræð-
um drykkjuskap!
Ég drekk aðeins á mínum tíma
eins og asnakjálki páfans!
Ég drekk aðeins úr bænabókar-
fleygnum, eins og velæruverður
yfirklerkur!
Hvort fer á undan, drykkjan eða
þorstinn?
Þorstinn. Því hver hefði drukkið
án þorsta fyrir syndafall?
Drykkja^, því privatio presuppon-
it habitum. Ég er latínulærður.
Facund^calices quem non fecere
disertum?
Um höfund Gargantúa
RABELAIS
1494—1553
Fautte d’œrgent...
1532 var mikið happaár í
lífi Rabelais. Tveim árum
fyrr hafði hann lokið kandi-
datsprófi í læknisfræði við
háskólann í Montpellier, eft-
ir sex vikna nám, en það sýn-
ir að hann hefur verið vel
undir það búinn. Kandidatar
voru skyldugir að halda
opinbera fyrirlestra; hann
valdi sér að viðfangsefni
Hippokrates og Galen, oggat
nú ólíkt öðrum kennurum
stuðst við gríska frumtext-
ann. Það var ávallt húsfyllir.
Þá var Lyon miklu fremur
menningarmiðstöð Frakk-
lands heldur en París. Þar
voru stærstu bókaútgefend-
urnir; markaðir Lyons-
borgar voru annálaðir um
alla Evrópu. Og þangað hélt
Rabelais. í ársbyrjun kom út
frá hans hendi bréfasafn á
latínu eftir ítalskan lækni,
Giovanni Manardi, með
formála um læknisfræði-
kennslu. Síðan komu Spak-
mæli Hippokratesar, ásamt
skýringum sem Rabelais
hyggði á gríska textanum.
Vegna þessarar útgáfu var
hann ráðinn, 1. nóvember
1532, læknir við Pont-du-
Rhone-spítalann í Lyon.
Um þetta leyti var lítil bók
eftir ókunnan höfund mikið
lesin í Lyon. Hún nefndist,
Hinar miklu sagnir af þeim
mikla og ógurlega rísa Garg-
antúa. Rabelais varð þess
áskynja að þó að bókin væri
ekki hátt skrifuð hjá fræði-
mönnum, „þá hafa selst af
henni hjá prenturunum fleiri
eintök á tveim mánuðum en
af biblíunni á níu árum
Hann ákvað því — læknis-
launin voru lág — að skrifa
„aðra bók af líkum toga“. Að
söguefni valdi hann sér ann-
an risa, son Gargantúa, og
gaf honum nafnið Panta-
grúll: Hinar hryllilegu og ægi-
legu gerðir og hreystiverk þess
stórfræga Pantagrúls, kon-
ungs dipsóda, eftir Alkofryb-
as Nasier.
1 þjóðsögum er getið um
Iítinn sæskratta, Pantagrúl,
sem er persónugervingur
þorstans. Helstu afrek hans
eru að þeyta salti upp í gin
drykkjumanna. Rabelais
gerði hann að risa til að
þóknast bókmenntasmekkn-
um. Sex útgáfur birtust af
bókinni frá 1532—1534.
í bókinni er sagt frá barn-
æsku risans, furðulegri mat-
arlyst hans og hrikalegum
veislum. í bland við þjóð-
sagnaefni og hrjúfar
skemmtisögur koma eggj-
andi athugasemdir um trú-
arbrögð, stjórnmál og upp-
eldismál á þann hátt að það
hlaut að vekja reiði. Sor-
bonne þóttist kenna hvert
spjótunum væri beint, guð-
fræðingarnir brugðust hart
við og bönnuðu bókina 1533,
vegna „obcénité“ (kláms); á
þessum tímum merkti orðið
6