Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1983, Blaðsíða 8
Matargerð er tómstundagaman Guðmundar og hann er listakokkur og á 500 matreiðslubækur. En hann
mailar fleira en stendur í bókunum: „Ég bý líka til skyr, ábrysti, iundabagga og rúllupylsu."
Frank Lloyd Wright réð því að ég ílentist hér vestra —
segir Guðmundur Marteinsson arkitekt, lífskúnstner og
fyrrum leyniþjónustumaður frá Stykkishólmi
8
Þegar okkur bar að garði hjá
Guðmundi Marteinssyni Snæ-
feilingi, arkitekt og lffslista-
manni í Tucson í Arisona, lagði
að okkur dásamlegan matarilm.
Guðmundur bauð okkur inn og
var fyrr en varði horfinn inn í
eldhús. Þetta kom okkur engan
veginn á óvart. Við fréttum
nefnilega fyrst af Guðmundi
vegna matargerðar. Þegar vin-
kona okkar, íslensk, búsett hér
vestra, heyrði að við værum á
ieið til Tucson, sagði hún að við
yrðum að hafa upp á Guðmundi.
Henni hafði fyrir tilviljun borist
blaðaviðtal við Guðmund í hend-
ur, þar sem harm var að kenna
Tucson-búum að brúna kartöfl-
ur' og steikja lambalæri á ís-
lenska vísu.
Þegar við settumst að krás-
unum, sem voru mexíkanskar í
þetta sinn, í hlýlegri stofu
þeirra hjóna, hafði María kona
Guðmundar, sem ættuð er frá
Illinois, orð á því að hana hefði
aldrei í sínum villtustu draum-
um dreymt að hún ætti eftir að
giftast íslendingi. „Þegar ég
var stelpa, talaði ég uppúr
svefni mál sem enginn skildi.
Mamma stríddi mér á því
seinna meir að það hlyti að
hafa verið íslenska."
„Ég var lengi á báðum áttum
um hvort ég ætti að giftast
manni frá fjarlægri smáeyju í
Atlantshafinu. Það gerði útslag-
íð þegar hann lofaði mér, að þótt
hjónaband okkar gæti orðið
stormasamt, þá ætlaði hann að
sjá fyrir því að það yrði aldrei
leiðinlegt. Hann hefur svo sann-
arlega staðið við það.“
Hver er svo maðurinn Guð-
mundur Marteinsson, sem tekist
hefur að forða konu sinni frá
leiðindum í tæp þrjátíu ár?
Guðmundur er fæddur og
uppalinn í Stykkishólmi, sonur
hjónanna Önnu Björnsdóttur og
Marteins Lárussonar, búðar-
manns.
Ég þurfti að fara nokkrar
krókaleiðir til að komast að
aldri Guðmundar. Aðspurður er
hann 31 árs. „Það er algjör fjar-
stæða að mæla aldur manna eft-
ir því hvað líkaminn er gamall,"
sagði Guðmundur, þegar María
reyndi að fá hann til að vera
kurteis og svara gestunum skýrt
og skilmerkilega. „Það er andinn
einn sem skiptir máli og minn
hefur ekki elst agnarögn síðan
ég var 31 árs.“ Þegar Guðmund-
ur brá sér fram í eldhús til að ná
í ábæti, læddist ég í bókina
„Men of Accomplishment" og
þar sá ég að hann var fæddur
1925.
„Þegar ég var 14 ára hélt ég til
Reykjavíkur í framaleit; ætlaði
að komast í læri hjá bygginga-
meistara. En kreppan var þá
ekki búin og lítið sem ekkert
byggt svo ég fékk mér vinnu hjá
manni, sem smíðaði skíði og
búsáhöld. Svo kom stríðið og
hernámið og allt breyttist. Ég
komst á samning hjá bygg-
ingameistara, settist í Iðnskól-
ann á kvöldin og vann sem túlk-
ur fyrir herinn í frítímum. Þar
kynntist ég bandarískum liðs-
foringja, miklum öðlingsmanni
og með aðstoð hans komst ég í
nám í arkitektúr við Minne-
sota-háskóla. Ég hélt til Banda-
ríkjanna haustið 1944 og hef bú-
ið hér allar götur síðan.“
Sungið í útvarp
Við sátum langt fram eftir |
kvöldi, gæddum okkur á krás- i
um og hlustuðum á Guðmund
segja frá ferli sínum hér vest- ]
ra, sem hefur verið æði litríkur
á köflum, jafnvel ævintýra-
legur, — ótrúlegt samspil til-
viljana og láns.
„Þegar ég var í Minnesota sá
ég auglýsingu um kennslu á
„Hawaii-gítar" frá The Hawaii-
an Conservatory of Music. Mér
hafði alltaf þótt það skemmti-
legt hljóðfæri og ákvað að slá
til.
„The Hawaiian Conservatory
of Music“ reyndist vera eitt
herbergi heima hjá konu frá
Hawaii, en hún var góður kenn-
ari og um vorið var nemendum
hennar boðið að koma og spila í
útvarpsstöð í Minneapolis. Ég
var mikið í vestratónlist á þeim
árum og ákvað að syngja og
spila nokkra söngva. Það var
undarleg samsuða það. Hawaii-
gítar, kúrekasöngvar og íslensk-
ur framburður. En viti menn,
söngur minn gerði alveg storm-
andi lukku. Aðdáendabréfin
streymdu inn og í hálft ár var ég
með þátt á laugardögum. Fékk
hvorki meira né minna en 25
dali fyrir hvern þátt sem var
góður skildingur í þá daga. Þeir
komu sér líka vel því náms-
styrkurinn var útrunninn."
Þetta var ekki í síðasta sinn
sem verk Guðmundar vöktu
óvænta athygli. Vorið 1948 var
haldinn sýning á verkum nem-
enda í arkitektúr við Minne-
sota-háskólann. Frank Lloyd
Wright, einn virtasti arkitekt
Bandaríkjanna fyrr og síðar,
átti leið um Minneapolis á
þeim tíma og leit við á sýning-
unni. Hann varð yfír sig hrifínn
af verkum Guðmundar og lét
samstundis senda eftir honum.
„Ég var heima þegar skólafé-
laga minn bar að garði með önd-
ina í hálsinum og stamaði upp
úr sér að meistarinn sjálfur
vildi tala við mig. Ég fór upp í
skóla og hann bauð mér vinnu
um leið og þrem vikum síðar var
ég kominn til Spring Green í
Wisconsin, en þar hafði Frank
sumarskrifstofu. Á veturna vor-
um við í Phoenix í Arisona.
Vetrarkuldar voru honum ekki
að skapi fremur en mér.
„Vitið þið að þegar ég var
heima sumarið 1970, þá skal ég
allan tímann" — og það fór
hrollur um Guðmund við til-
hugsunina. „Ég get ekki hugsað
mér að búa annars staðar en í
hitanum í Tucson. En hvað um
það — við vorum að tala um
Frank Lloyd Wright. Hann var
alveg stórkostlegur maður. Við
náðum vel saman og vorum góð-
ir vinir. En hann átti sér marga
óvini og öfundarmenn. Þeir
gerðu lítið úr hugmyndum hans
og uppfinningum en notuðu þær
síðan í eigin verkum. Frank var
mjög hugmyndaríkur maður.
Hann átti t.d. hugmyndina að
því að búa til múrsteina úr
steinsteypu. Menn gerðu óspart