Lesbók Morgunblaðsins - 20.08.1983, Blaðsíða 9

Bædi Atlantshafsbandaiagið og
Varsjárbandalagiö hafa lagt sífellt aukna
áherslu á kafbátaflota sinn, en hluti
hans er kjarnorkuknúinn. Þetta hefur
veriö kölluö „leynilegasta leyniþjónust-
an“, sem sést m.a. af því aö kafbátar
taka á móti skeytasendingum, en svara
þeim alls ekki. Svo magnaöur er þessi
árásarfloti aö kjarnorkuvígbúnaöur á
landi sýnist út í hött — og til marks um
stærö hans má nefna, aö í sovéska
flotanum eru nú 84 kjarnorkuknúnir
ejdflaugakafbátar og 259
árásarkafbátar. í flota Bandaríkjanna og
annarra NATO-ríkja eru færri kafbátar,
en miklu betur búnir. Til dæmis eru
þeir bandarísku búnir 5.000
kjarnaoddum
en 1.700 eru í þeim sovésku.
„Því miður get ég ekki nefnt nein-
ar tölur um fjölda sovéskra kafbáta
sem við finnum og fylgjumst með á
ári hverju. Raunar vildi ég helst
geta sagt ykkur hve marga við finn-
um dag hvern... En farið er með
þessar tölur sem algjört leyndar-
mál, af því að það gæti komið hugs-
anlegum óvini að notum ef frá þeim
yrði skýrt. Eina sem ég get sagt
ykkur er að það er ógnvænlegt hvað
þessar tölur hækka ört. Síðustu tíu
ár hefur miklum fjölda kafbáta ver-
ið haldið úti frá stöðvum Norður-
flotans. Svo til allir kafbátar sov-
éska Norðurflotans sem sendir eru
til athafnasvæða á Norður-Atlants-
hafi, Miðjarðarhafi eða annars
staðar verða að fara fram hjá íslandi.
Síðustu 10 ár hefur þeim kjarnorku-
knúnu kafbátum Sovétríkjanna sem
sigla út úr Noregshafi einnig fjölg-
að mikið. Athuganir okkar sýna að
þessar ferðir kjarnorkuknúinna
sovéskra kafbáta hafa aukist um
meira en 300% á þessu 10 ára bili.“
Hin tilvitnuðu orð eru úr ræðu
Ronald Marryott, aðmíráls, yfir-
mann varnarliðsins á Keflavíkur-
flugvelli, sem hann flutti skömmu
fyrir brottför sína frá landinu til
starfa í Washington á fundi Sam-
taka um vestræna samvinnu og
Varðbergs 21. júní síðastliðinn.
Ummæli aðmírálsins um kafbáta-
ferðir umhverfis ísland eru staðfest
í þeirri grein sem hér birtist og rit-
uð er af Ian Mather, blaðamanns
breska vikublaðsins Observer, sem
sérhæfir sig í skrifum um varnar-
og öryggismál.
Engar vígvélar eru laumulegri
en kafbátar. Þeir njósna. Þeir
liggja í leyni. Hvorki vinir né
óvinir eiga að sjá þá. Þá er ekki
unnt að nota til að sýna vald
með sama hætti og orrustuskip.
Þó kafbátur beri nafn og númer
sést hvorugt að öllum jafnaði,
og þar sem allir kafbátar eru
málaðir svartir eiga sérfræð-
ingar í erfiðleikum með að
þekkja þá eða staðfesta þjóðerni
þeirra.
Pitreavie-kastali ekki langt
frá Edinborg í Skotlandi hýsir
herstjórn NATO á norður-
hafsvæðinu. Þaðan er fylgst með
ferðum sovéskra kafbáta á
Norður-Atlantshafi sem hefur
úrslitagildi í hernaðarlegu til-
liti.
Norður-Atlantshaf er mikil-
vægasta hafsvæði veraldar fyrir
kafbáta. Langstærsti floti Sov-
étríkjanna, Norðurflotinn, á
heimahafnir á Kóla-kaga í norð-
vesturhluta Sovétríkjanna. Það-
an sigla sovéskir Yankee-kaf-
bátar sem eru búnir kjarnorku-
eldflaugum er draga um 3000
km til skotstöðva við austur-
strönd Bandaríkjanna. Með eld-
flaugum þessara kafbáta má
gjöreyða Washington 11 mínút-
um eftir að þeim er skotið á loft.
Frá Kóla-skaga koma einnig
árásarkafbátar Sovétmanna.
Sumir þeirra elta sjötta flota
Bandaríkjanna á Miðjarðarhafi.
Aðrir eru á ferð um Atlantshaf
og eiga á stríðstímum að ráðast
á liðsflutningaskip á leið frá
Ameríku til Evrópu.
Til að komast út á Atlantshaf
verða allir sovéskir kafbátar frá
Kóla-skaga að fara um GIUK-
hliðið svonefnda eða um haf-
svæðin milli Grænlands, íslands
og Bretlands (UK). "Einmitt i
þessu hliði leggur NATO mesta
áherslu á að finna kafbátana. í
stjórnbyrginu í Pitreavie, þrjá-
tíu metrum undir kastalaveggn-
um, sjást allar ferðir flugvéla og
skipa á svæðinu á gegnsæjum
töflum.
Á einni töflunni af Norður-
Atlantshafi voru ýmis tákn.
„Vinveitt" og hlutlaus herskip
voru blá að lit. Sovésk njósna-
skip voru auðkennd með rauðum
stjörnum og sovésk herskip með
rauðum hringjum.
Eitt njósnaskip var undan
vesturströnd írlands og annað
fyrir austan Orkneyjar. Þar var
njósnaskipið Krenometr á ferð,
en það heldur venjulega kyrru
fyrir á alþjóðlegu hafsvæði út af
mynni Clyde-ár til að fylgjast
með ferðum breskra og banda-
rískra kjarnorkueldflaugakaf-
báta, sem leita hafnar í Skot-
landi. Krenometr var í vari
vegna óveðurs. Skammt frá því
við Orkneyjar var sovéskur
dráttarbátur, Baykalsk MB 15,
sem hjá NATO er kallaður
„hjálparskip kafbáta". Á norð-
urleið við Færeyjar var sovésk-
ur tundurduflaslæðari á heim-
leið frá Vestur-Afríku þar sem
hann hafði verið að aðstoða sov-
SJÁ NÆSTU SÍÐU
9