Lesbók Morgunblaðsins - 20.08.1983, Blaðsíða 16

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
5ooð Skiaui FUKI- L'lNA ' HBB Bffia JWB STrá STT- ÓRNA siur*» f 16- ÍNt-UR
}|VWP £ F L A ÞIota ÍUiLhiA Æ Ð A L’lf- r/in’ fílaCk M Ý R A
i: OfR- IÞAR L J 'o T A K FÓLJK Fl t L A R A
þÚFA J> A Ð A R MM-V \f A R £> A £> 1
( 5\JK.LP, PAUtft. iKOTT it. P A R VcfTAR R A K A R Pesr tl STIHL jJlRFA A L
B R ú H J d N 1 N F ú L 1 A
• 'o S BLÍFA 1 Sr«*>iR í. A N n nc- . VONÞ ’A S J A R
ec c> Æ F T E R T A GflOB LEIT A R R \ie FÆRI '0 1 (>Ii>A
ToMí L A $!tr, iitxm 1 i> U R < L ■! Si.o R £ KVtH- IKfMMT A 5 5 A
NAf N ’ A V R 1 Á'JOKT- Ult A l JLKVI KV£N- I>*R ! L L WjEgá S*lKA \J R
K;. íKeip • > ! • 7o' j A R A M Toma A u A FtLhL K i ■£>
Æ í. A fíÐA JðTAR Jvrip K Æ N U R san TlL l-lóri < K A P A
Míiar K R A F A K \/ÍÍAN WEMMA Á T A K A N £R r- IÐI Æ
SkikKi uR K U F L A R STÁM- AR- VvBiÐ ’A T U N A KIISK- UNN N ’A ©
r£i A T A : A R M b R FLoiOC ANA R 1 £> L A A
í |OM- A ÐAfi- MANM PÚNI íkea- AR AU | VRATt- ASr fDWA óf?óí>- uR - P.'|VC\ KAÐ- A LL Du/v-I L £ Ck |i 'as- VNTA
V AF- KV£M 1 UU

- MR- LM- L\R H Roí + Fl SKI- L'i NA : ► EN o- »N>a Bor.
kA, \ SKERfK
ÍKP- IF- AR UWNI
Sf F U G L £fto£>Uft
1- ík£io lí> ÞÁT T- TOKU Höldur
HAM P- LEClC^S tahói
J)UL- L£G,- A. R E VÐA fARDAM 1 f> N
H 1 þJA //ÆCaIR VERKUR STARA
ER ; \I AFA ÍTRIT- AÍT \JiÐ Túmman FAO.- INA
PAÐ sen ÁTr 6(K HfRiKIP
FAMdA- MhRK STÆ {•& PP./CÐI- H£|fi STARF TRVí-L- UM £ata
HkkU- IR fíomA ve ir LEVFUT
FÆ£>A H OR.- Af>A
Á , FAUM 5T6ð«m ÞARMA ASKAK ■
TÍMA- Bilið 'OíAM - $rÆS>i(Z
u Riftun FlíKUR Nk'MA
D&WL IM lhcíhl YAF 5Tug l'ik
FLANA Æ £>
ÆV|- 5KAmm- ÍTÖFcín 'ILÁT/I'I Ara s- toTt i
ÁVT- USlD - UNiNr\ IC PLZ- L6l VC- ANN £ RF- 1 £>l
NA(k- AR Í.JÓ TIL L'l F- FÆRI
Ol? MlMU
HORMI
Á torgurn
lífs og
listar
Þegar þessi orð eru rituð er
nýlátinn í Kópavogi einn af
frumherjum þeirrar byggðar
Þórður Þorsteinsson fyrrverandi
hreppstjóri. Ég gat ekki komið
því við að fylgja honum til graf-
ar og ætia ekki heldur að rita um
hann eftirmæli. Nefni hér aðeins
nafn hans. Hann varð háaldrað-
ur maður. Síðustu árin dvaldist
hann og kona hans Helga
Sveinsdóttir, ættuð af Rauða-
sandi, í hjúkrunarheimili Kópa-
vogs. Hún er á lífi.
Þórður Þorsteinsson hrepp-
stjóri á Sæbóli í Kópavogi átti að
mörgu leyti sérkennilega sögu.
Guðmundur G. Hagalín hefur
skrifað bók um æskuár hans, en
svo sinnaðist þeim og ekkert
varð úr framhaldinu.
Sú bók heitir Á torgi lífsins og
er ágætlega skemmtileg, eins og
flestar bækur höfundarins. Fíla-
beinshöllin er ein af sjálfssögum
Hagalíns og gerist öll í Kópa-
vogi. Þar segir og töluvert af
Þórði á Sæbóli. Hagalín krítar
alltaf liðugt í minningabókum
sínum og ætlast því miður til, að
því manni virðist, að lesandinn
trúi hverju orði, enda gerir hann
það líklega sjálfur. Hagalín er
mikill meistari máls og stíls og
verður því, eins og öðrum stór-
mennum í rithöfundastétt,
margt fyrirgefið þessvegna.
Endilega þyrfti að velja úr rit-
gerðum hans og greinum og gefa
það út. Ekki verð ég þó öllu þar
sammála. Þar er sumt af því
besta, sem hann hefur ritað. Þar
hefur hann marga hildi háð og
engum hlíft, enda þótti honum á
meðan hann var og hét gaman
að öllum bardögum. En nokkuð
einsýnn hefur Hagalín jafnan
verið í pólitískum palladómum,
óþarft að taka þar allt með.
Kópavogur var auðvitað ís-
lenskur sögustaður löngu áður
en nokkur teljandi byggð var á
þeim slóðum, þótt nokkuð hljótt
væri um hann á síðustu manns-
öldrum, uns Þórður og Finnbogi
Rútur komu til sögunnar. Þeir
fóru þá fljótt að berjast um völd-
in, annar varð svo oddviti, hinn
hreppstjóri.
En áður en jafnvel þetta gerð-
ist voru þeir félagar og þeirra
þegnar einfaldlega skrifaðir í
hreppsbók Seltjarnarness.
Fyrsta sameiginlega þrekvirki
okkar — þá var undirritaður
kominn þangað — var að hefja
sjálfstæðisbaráttu og bylta af
okkur Seltjarnarnessveldinu.
Þegar ég settist að í Kópavogi
varð ég að fara með strætisvagni
í skólahúsið á Valhúsahæð og
sækja þangað skilríki til þess að
geta fengið miða hjá heimilis-
lækni til þess að geta svo fengið
afhentan ákveðinn skammt af
bleyjuefni í Laugavegsapóteki.
Þetta var haustið 1948, ennþá
stríðsástand. — en um þetta ætl-
aði ég raunar ekki að tala. —
Nokkrum misserum síðar feng-
um við sjálfstæði, en Seltjarn-
arhreppur hélt Viðey, eins og
sjálfsagt var, og það kemur ekki
heldur málinu við. Nú er hún
sem betur fer orðin reykvísk.
En Þórður varð semsagt
hreppstjóri og hélt þeirri tign-
arstöðu sinni uns Kópavogs-
hreppi var löngu seinna breytt í
kaupstað og varð skömmu siðar
önnur stærsta borg á íslandi. Þá
tók bæjarfógeti við. — Og þá er í
einni setningu hægt að segja þau
stórmerki um Þórð á Sæbóli, að
hann muni vera eini maðurinn í
heiminum sem hvorki á fyrir-
rennara né eftirmann á valda-
stóli hreppstjóra. Það hefur víst
enginn gætt þess að koma þess-
ari staðreynd í heimsmetabók-
ina á meðan góður tími var til.
Fyrir mörgum árum, þegar
Sæbólshjón voru farin að draga
saman seglin í sinni alkunnu at-
hafnasemi, gáfu þau sér tíma til
að takast á hendur nokkurskon-
ar heimsreisu. Þegar heim kom
höfðu þau frá mörgu að segja og
komu með mikið myndasafn. Við
sem heima sátum, ungir sem
aldnir, áttum þess kost að fá að
skoða. — Og á samkomum aldr-
aðra í Kópavogi var það haft
fyrir skemmtiatriði að horfa á
skuggamyndir. Þórður útskýrði.
Það var á slíkri samkomu sem
Þórður kom til mín og sagði mér
eftirfarandi sögu:
— Oft varð ég nú undrandi í
þessari ferð sagði hann. Við vor-
um einhverju sinni uppi í fjöll-
um í Ameríku, og settumst þar
að um kvöld á miklum, en ekki
dýrum næturgististað. Þar voru
veitingasalir og tómstundaher-
bergi. Ég settist hjá borði sem
var hlaðið allskonar lesmáli, —
og af einhverri rælni fór ég að
fletta tímariti með myndum. Og
hvað heldurðu að ég sjái: Kunn-
ugt andlit heiman úr Kópavogi.
Það var þá mynd af skáldinu
okkar, sem hjá mér situr, grein
og kvæði, allt á ensku auðvitað.
— Mikið varð ég hissa.
Undirritaður hefur oft hugsað
til þessarar sögu, sem ég hef
ekki ástæðu til annars en að trúa
að sé sönn. Við segjum íslend-
ingar: Heimurinn er lítill, þegar
við, fulltrúar þessarar litlu þjóð-
ar erum að rekast hvert á annað,
svo að segja á hverju heims-
horni. Hið sama mun ekki síður
vera hægt að segja um það sem
við hugsum og ritum. Ekki er
þetta vegna þess að við séum
eitthvað merkilegri en annaö
fólk. Heldur bara: við erum eins
og við vitum, einmitt svona og
öðrum þykir það stórmerkilegt
að svona útkjálkafólk skuli ekki
vera vitlausara en raun ber
vitni.
íslendingar verða glaðir þegar
vel er talað um okkur sem þjóð í
útlandinu. Það er hægt að vinna
sér margt til frægðar á mörgum
sviðum. Og það er einmitt ágætt,
ef við erum að leita eftir viður-
kenningu annarra. Iþróttamenn,
kaupsýslumenn, listamenn,
fyrirmenn. Allir gera sitt gagn.
En enn meira er þó um það vert,
að við gerum eitthvað hér heima,
sem eykur okkur trú og öryggi,
svo að við vitum að við erum
allsstaðar hlutgengir: menn með
mönnum, finnum hæfilega til
okkar, án þess að loka augum
fyrir manndómi og gáfum ann-
arra.
Það er í sjálfu sér ekkert
merkilegt þótt einhver rekist á
efni frá Islandi á ólíklegustu
stöðum í heiminum. Hingað
koma margir útlendingar. Sumir
þeirra stoppa stutt. En í búð-
arglugga hér eða erlendis hafa
þeir kannski rekist á greinar um
landið, jafnvel heilar bækur.
Þangað sækja þessir menn efni,
upplýsingar, myndir, sögur,
kvæði og fleira. Þeir tengja þetta
sinni eigin reynslu og sjóða upp
úr því greinar og menningar-
sögulegar ritgerðir.
Með þessu er ég að benda á
það að þótt við rithöfundarnir,
sem sitjum yfir þvi einn manns-
aldur eða svo, að koma saman
bókum, við gerum líka okkar
gagn. í fyrsta lagi þurfa allar
kynslóðir landsins að eiga sinn
eigin fulltrúa í listinni, þar má
aldrei skapast ginnungagap. Og í
öðru lagi tökum við örlítinn þátt
í því að laða hingað til lands
fólk, sem dáist að okkur og kaup-
ir í leiðinni nokkrar peysur og
litaðar gærur. Hugsast getur
líka að út á okkur seljist í amer-
ískri búð nokkur fiskflök. Hið
raunverulega gagn sem við telj-
um okkur kannski trú um að við
gerum með tilveru okkar og
starfi nenni ég ekki að nefna.
Einhver segir eflaust: En allar
krónurnar sem rithöfundarnir fá
fyrir ai^.ýstu bækurnar? Um
þær skulið þið spyrja einhverja
aðra en okkur. Þeir, sem gætu
svarað þeirri spurningu úr okkar
hópi, eru ekki fleiri en fingurnir
á annarri hendi.
Jón úr Vör
16