Lesbók Morgunblaðsins - 12.11.1983, Blaðsíða 5

Teikning: Pétur Halldórsson
Fvrirburður
á Hellisheiði
Smásaga eftir Önnu Maríu Þórisdóttur
Hann var búinn að hlakka til
allt vorið, — allt frá því hann
fermdist á hvítasunnunni í
Kotstrandarkirkju. Húsbænd-
urnir ætluðu að gleðja hann með
þessu í tilefni af fermingunni.
Þessi pasturslitli munaðarleys-
ingi hafði svo sem ekki gert sér
neinar vonir um nokkuð af þessu
tilefni. Hann hafði fermst 1
lánsfötum af Nonna á Læk og
lítill dagamunur var gerður í
litla kotinu, sem kúrði undir
Kömbunum. Húsmóðir hans
hafði nú samt bakað nokkra
klatta og kandísmolinn með
kaffinu var í stærra lagi. En svo
hafði Guðmundur sagt:
„Ég er að hugsa um að fara
með ullina til Reykjavíkur þetta
sumarið og leyfa þér með, geyið
mitt. Það má kalla að það sé í
tilefni af því að þú ert nú kom-
inn í kristinna manna tölur Já,
ég er að hugsa um að sleppa
Bakkanum þetta sumarið og
bregða mér til höfuðstaðarins
og þá er gott að hafa fylgdar-
svein. Mig langar líka til að sjá
þessi miklu mannvirki, sem þeir
hafa reist á Heiðinni. Þetta eru
einar þrjátíu vörður og það ekki
af minni sortinni og hlaðnar af
þessum líka hagleik ..."
Og Guðmundur þusaði og
hafði mörg orð um hlutina, —
enda ekki gripið fram í fyrir
honum og hafði góða áheyrend-
ur, þar sem voru eiginkonan,
Vilborg, og niðursetningurinn,
Láki.
Síðan hafði hann hlakkað
þessi ósköp til. Á hverjum degi
hugsaði hann um þessa kaup-
staðarferð — og það til sjálfs
höfuðstaðarins. Tilhlökkunin
létti honum störfin við sauð-
burðinn, þegar hann rölti um
bæjarlandið, húðvotur í vorrign-
ingunum meðan þokukúfarnir
ullu fram af brúnum Ingólfs-
fjalls og huldu Kambana niður í
miðjar hlíðar. Og hún gerði til-
veruna bókstaflega að himna-
ríki, þegar vorsólin skein yfir
grænkandi sléttlendi Ölfussins
og birtan endurkastaðist frá
sjónum og allt varð svo ótrúlega
vítt og hátt. Og þegar þreytan
ætlaði að yfirbuga hann og
verkirnir í grönnum handleggj-
unum urðu næstum óbærilegir
eftir að hafa barið úr mykju-
hlössunum á túninu með klár-
unni liðlangan daginn, þurfti
hann ekki annað en að hugsa til
Reykjavíkurferðarinnar og allt
varð miklu bærilegra.
Smalamennskan til rúnings
var nú bara leikur og skemmtun
og ekki hafði hann talið eftir sér
að hlaupa upp undir Kamba-
brún — langaði reyndar alla leið
upp, svona til að gægjast upp á
heiðina og vita hvort hann sæi
ekki stóru vörðurnar, sem Guð-
mundur hafði sagt honum frá,
og taka þannig forskot á sæluna.
En svo langt hafði hann ekki
komist. Ríðandi smalamenn
tóku þessar lengri leiðir að sér.
Ekki hafði hann heldur talið eft-
ir sér viðvikin við ullarþvottinn
og þurrkunina — nú nálgaðist
sú stóra stund að hægt væri að
leggja af stað með ullina.
Og þó nokkrar ánægjustundir
átti hann úti í skemmutötrinu
hjá Guðmundi meðan hann
tegldi til og setti saman nýja
klyfberann og lýsti fyrir honum
þeim stóra stað, Reykjavík, og
öllum krambúðunum, þar sem
kaupmenn voru ósparir að
skenkja viðskiptavinunum vín-
staup.
„O, ætli maður líti nú ekki inn
í þær flestar, verslanirnar,"
sagði Guðmundur. Þá getur líka
komið sér vel að hafa fylgdar-
svein fyrri dagleiðina til baka,
hugsaði hann með sér.
Og einn góðan veðurdag var
klyfberinn tilbúinn, svo og nýr
torfreiðingur. „Fínt skal það
vera,“ sagði Guðmundur. Tveir
yrðu ullarpokarnir sitt hvoru
megin og einn ofan í milli. Ein-
hverstaðar yrði pláss fyrir upp-
tíningsskjattann hans sjálfs,
ekki skyldi hann heldur telja
eftir sér að bera hann alla leið,
ef þess gerðist þörf. Síðustu
nóttina svaf hann varla fyrir til-
hlökkun.
Og svo fór þetta svona.
Veður var kyrrt og skýjað,
þegar þeir lögðu af stað gang-
andi með burðarklárinn upp
Kambana. Láki gat varla hamið
sig, hann hálfhljóp upp bratt-
ann og staðnæmdist svo lafmóð-
ur, þegar upp var komið. Hann
beið Guðmundar á brúninni og
hlustaði þolinmóður á meðan
hann þuldi yfir honum bæjar-
nöfn og örnefni í sveitunum,
sem breiddu úr sér við fætur
þeirra.
„Héðan er geysileg útsjón,"
sagði Guðmundur. „Alveg geysi-
leg útsjón."
Það var ekki fyrr en þeir
komu lengra upp á heiðina, sem
vörðurnar birtust. Og nú gaf á
að líta: Kolsvartar risu þær
þarna í endalausri röð og skáru
sig vel úr gráu helluhrauninu og
gulgrænum mosanum.
„Þetta eru geysileg mann-
virki," sagði Guðmundur, „alveg
geysileg mannvirki. Og mikið
hagræði að þeim. Varla hefði
hann Grímur sálugi orðið úti í
hitteðfyrra, ef hann hefði haft
þetta til að rata eftir."
Og Guðmundur gekk um-
hverfis fyrstu vörðuna, þreifaði
á henni og athugaði hleðsluna.
Láki skoppaði umhverfis hann
og lék sér að því að ganga að
fyrstu vörðunni og láta hana
bera í allar hinar. Þá sýndist
þetta bara ein varða, en gengi
hann dálítið til hliðar, sá hann
alla röðina svo langt sem augað
eygði yfir þvera heiðina. Og gíf-
urleg kæti greip þennan fermda
pilt. Hann hagaði sér eins og tíu
ára strákur, stökk í loft upp,
hoppaði og hljóp milli varðanna.
Hann var bara kominn á leið út
í heim, þessi lítilsigldi piltur,
sem sárasjaldan hafði komið út
fyrir túngarðinn á Koti og aldrei
áður út fyrir sína sveit. Guð-
mundur brosti í kampinn og
hugsaði með sér að best væri að
lofa honum að sletta úr klaufun-
um.
En þá skeði óhappið.
í öllum hamaganginum rak
Láki tána í jarðfasta hellu og
hentist með höfuðið á næstu
vörðu. Hann datt kylliflatur og
lá þarna á gráum hraunhellun-
um og hreyfði hvorki legg né lið.
Guðmundur hraðaði sér til hans
og fór að stumra yfir honum.
„Drengræfillinn hefur stein-
rotast," tautaði Guðmundur.
„Hann skyldi þó ekki vera dauð-
ur?“
Og hann hristi Láka, þangað
til hann sýndi lífsmark og
opnaði augun. Guðmundur reisti
hann upp og lét hann setjast
sunnanundir vörðunni. Láki
deplaði augunum og strauk sér
um ennið. Skyndilega glennti
hann upp augun og horfði til
suðurs, en rak síðan upp hræði-
legt skaðræðisöskur, svo óskap-
legt að Guðmundur gleymdi því
aldrei síðan. Og Láki byrgði ým-
ist augu sín með höndunum eða
tók þær aftur frá og starði
framfyrir sig, aldeilis stjarfur
af hræðslu og hélt áfram að
öskra og hljóða. Næst hélt hann
höndunum fyrir eyrun og kreisti
aftur augun, en hljóðin héldu sí-
fellt áfram. Guðmundi var nú
ekki orðið um sel.
„Finnurðu svona voðalega til,
Láki minn?“ sagði hann.
En Láki svaraði engu, hélt að-
eins áfram að veina og hljóða,
opnaði augun við og við til hálfs,
en lokaði þeim jafnskjótt aftur,
hélt höndunum blýfast fyrir
eyrun, lagðist loks á jörðina og
hjúfraði sig saman. Guðmundur
fékk engu tauti við hann komið,
honum fannst hann ekki einu
sinni heyra til sín, þótt hann
reyndi að tala til hans.
„Drengurinn skyldi þó ekki
hafa sturlast við höfuðhöggið?"
tautaði Guðmundur. En hann
var ekki á þeim buxunum að
hætta við kaupstaðarferðina og
huggaði sig við að strákur
myndi kannski jafna sig niðri á
Kolviðarhóli, ef hann fengi þar
hressingu og dálitla hvíld.
Og Guðmundi tókst að hálf-
bera eða draga drenginn og
teyma hestinn það sem eftir var
heiðarinnar og heim á Hólinn.
Það var sem ögn virtist brá af
honum, þegar þeir komu í fjalla-
skarðið ofan við bæinn. Annars
var hann í sífellu að gjóa augun-
um til suðurs og jukust skælur
hans og hrinur um allan helm-
ing í hvert skipti sem honum
varð litið upp. Ekkert einasta
orð fékk Guðmundur upp úr
honum. Seinustu stórhrinuna
rak hann upp á leiðinni heim
túnið.
Á Kolviðarhóli var þeim vel
tekið, þeir fengu kaffi og flóaða
mjólk. Láki hafði nú linnt á
hljóðunum, en kjökraði og
stundi við og við og ekkert
fékkst upp úr honum, þótt talað
væri til hans. Húsmóðirin sagði
honum að halla sér í eitt rúmið í
baðstofunni og innan skamms
var hann steinsofnaður.
Guðmundi varð skrafdrjúgt
eins og hann átti vanda til, en
eftir þriðja kaffibollann sá hann
Frh. á bls. 16.
5