Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.1984, Blaðsíða 3

E
T.EgPáHT
ImI @ U [ö] ® ® [í] E H [öl ® [D 0 ®
Útgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavlk. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthlas Jo-
hannessen, Styrmir Gunnarsson. Ritstjórnar-
fulltr.: Glsli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin
Jónsson. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Slmi 10100.
Glerlist
var til sýnis á Kjarvalsstöðum í haust, en
Lesbókin kom þá ekki út og því eru þessum
ágætu gripum gerð nokkur skil nú. Við
höfum eignast glerlistamenn, sem hafa
gert garðinn frægan í Bergvík á Kjalar-
nesi: Sigrúnu og Sören, en til liðs við sig
fengu þau tvo danska glerlistamenn.
Yin og Yang
eru tvö andstæð öfl samkvæmt kínverskri
heimspeki og til eru þeir sem lifa sam-
kvæmt kenningum þeirrar speki og haga
t.d. mataræði sínum þar eftir. Þeirra á
meðal eru Tommi og Tóta, sem Guðbrand-
ur Gíslason talaði við.
Forsíöan
25 höggmyndir eftir Einar Jónsson hafa
verið steyptar í eir og komið fyrir í fögrum
trjágarði við safnið, sem snýr út að
Freyjugötu. Þar er m.a. þessi áhrifamikla
mynd, Skuld, en í baksýn er Listasafn
Einars Jónssonar og turninn á Hallgríms-
kirkju.
Ljósm./Leabók: Árni Sæberg.
Fjallferðir
sem á Norðurlandi heita göngur, eru að
vísu liðnar, þegar þetta blað kemur út. En
í tilefni þessa árlega viðburðar í sveitum
er rifjaður upp dagur úr fjallferð fyrir 38
árum, þegar enn var farið með búnað og
vistir á trússahestum og tveir menn fóru
með 26 trússahesta úr Hvítárnesi á Hvera-
velli. Þeir hrepptu aftakaveður, en komust
þó á leiðarenda.
GUÐMUNDUR DANlELSSON
Tvö Ijóð um Homo Sapiens
I. Tegundin maður
Hann bjó í Neander-dal
í dável gerðum helli,
og hyski sínu af hörku
varð hann að stjórna þar.
Að kasta grjóti oggrenja,
svo gæti haldið velli,
var ræða hans og röksemd
og réttlátt stjórnarfar.
En mánnsins sonarsonum,
þeim sýndist mega bæta
þá aðferð gamla afa
í umgengni við lýð:
og byssu og sverð sér bjuggu.
Ef braust út arg og þræta,
þeir skutu hina og hjuggu.
Svo hófst hin nýja tíð:
Þeim tókst að kljúfa kjarnann
og „kveikjuþráð“ að spinna
og tundurskeyti að skutla.
Loks skildist þeirra mál
í þeirra hópi og hinna:
„Ef þú á hnappinn þrýstir
og þykist ætla að vinna,
á örskotsstund oss öllum
mun eyða hið sama bál!“
(1984)
II. Menn
Vér fylktum voru liði,
vér hófum mikið stríð.
Vér berjumst fyrir friði
og frelsi um alla tíð.
í morgun var messa sungin,
um miðaftan soðið stál.
í kvöld var svo sprengjan sprungin.
Hvar sprakk hún ? — í vorri sál! —
Vér létum heiminn hverfa
í helvítis bál og reyk,
og þú átt öskuna að erfa,
ástin mín grönn og veik.
Vit okkar reyndist grunnt — grunnt.
Hvað — gráthljóð íbjöllunum? —
Látum oss biðja: Trunt-trunt
og tröllin í fjöllunum! —
Halifax Nova Scotia 1945.
Fróðleiksfýsn —
frelsisskerðing
ÆT g er ekki forvitin heldur
fróðleiksfús, og á því er
mikill munur. Þetta
sagði kona ein, sem ég
vann með sumarlangt
fyrir mörgum árum, og
tilefnið var, að ég hafði
látið í ljós furðu á,
hversu spurul hún var.
Hana fýsti að vita hvaðeina, sem snerti
einkahagi samstarfsfólksins og að-
standenda þess. Ættir rakti hún þvers
og kruss og það þótti sök sér, því að
maður var alinn upp við að slíkt væri
afsprengi græskulausrar fróðleiksfýsn-
ar. Verra var, að hún vildi ólm komast
að raun um í hvers konar híbýlum mað-
ur væri alinn upp, hvað væri á borðum á
jólunum og hvort einhver í fjölskyld-
unni væri örvhentur, brúkaði neftóbak
eða hefði likþorn. En verst af öllu var,
að því betri þótti henni fróðleikurinn,
sem henni fannst á einhvern hallað, og
þá kjammsaði hún mest, ef fróðleiks-
molarnir sem urðu á vegi hennar snertu
á einhvern hátt lauslæti, gjaldþrot eða
mannlegan harmleik.
Ekki fór hjá því að margir hefðu horn
í síðu kerlingar og teldu hana stór-
hættulegan slefbera. Vafalaust hefur
nokkuð verið til í því. En öðrum þræði
var henni vorkunn. Trúlega hefur hún
þrátt fyrir allt verið fróðleiksfús að eðl-
isfari, en ekki haft tök á að mennta sig
og því leiðzt út í að fá fýsn sinni svalað
á þennan ógeðfellda hátt. Þótt hún væri
svolítið sér á parti, munu margir hafa
verið svipuðu marki brenndir hér fyrr á
árum og reynt að hressa upp á fábreytni
hvunndagsins með því að velta sér upp
úr kjaftasögum um aðra.
Þjóðfélagshættir hafa breytzt mikið
og fólki býðzt betri dægrasytting en
fyrri kynslóðum. Eigi að síður er hvers
kyns fróðleikur um náungann ennþá
þakksamlega þeginn. Slíkt hjal er iðu-
lega meinlítið og getur skoðazt sem eðli-
legur og jafnvel notalegur liður í mann-
legum samskiptum á íslandi. En stund-
um er farið rækilega út fyrir þau mörk.
Ekki sízt þegar í hlut á nafntogað fólk,
sem hegðar sér öðruvísi en fjöldinn. Við
borð liggur að slíkt fólk sé hundelt og
ofsótt með alls kyns slúðri og slefburði,
sem stundum er næsta lítill fótur fyrir.
Og svo er kjammsað líkt og gamla kon-
an gerði fyrrum.
Það er því flestum mikið kappsmál að
gefa ekki höggstað á sér. Þaðan er okkur
áreiðanlega komin sú landlæga árátta
að snurfusa hjá okkur yfirborð hlut-
anna, þannig að allt virðist slétt og fellt
og samkvæmt venjulegu lífsmynstri. Ef
einhver meinsemd grefur um sig í sam-
búð hjóna og barna eða í sálarlífi ein-
staklinga er oft meira kapp lagt á að
koma henni undan augliti annarra en að
leita skýringa og lausna. Og margur er
sá sem reisir sér hurðarás um öxl til að
standast þær kröfur, sem hann telur að
almenningsálitið geri til sín. Þá er ekki
alltaf spurt að leikslokum.
Hugtakið frelsi ber oft á góma um
þessar mundir. Fólk vill hafa frelsi til
að borða gott grænmeti og kaupa áfeng-
an bjór og slíkar kröfur erú eðlilegar í
nútímaþjóðfélagi. En frelsi er til í öðru
formi en föstu og fljótandi, og við ætt-
um að hafa þokazt spottakorn frá nesja-
mennsku þeirri, sem ól af sér hnýsni og
stöðugan ótta við almenningsálitið og
felur í sér mun meiri frelsisskerðingu en
úreltir viðskiptahættir, þegar öllu er á
botninn hvolft.
— GUÐRÚN EGILSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 27. OKTÓBER 1984 3