Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.1984, Blaðsíða 7

Þegar kom inn undir Þjófadali brast á fárviðri
og það fór að hallast á og fara yfrum og hest-
arnir tróðust þá saman í bendu, orðnir svangir
og mjóir.
gamall fjallkóngur úr Biskupstungum,
sem nú er löngu genginn til feðra sinna,
sagði jafnan, þegar illviðri og mannraunir
bar á góma: „0, annað eins hefur maður nú
séð á Kilinum." Og óblítt hefur verið þarna
milli jöklanna daginn, sem Reynistaða-
bræður urðu úti með safnið. Að vísu var þá
komið fram í nóvember. Þeir fóru gamla
Kjalveg, sunnan undir Kjalfelli, en það var
einmitt leiðin, sem Egill taldi óráðlega í
tvísýnu veðri.
Við komum á sléttar grundir og börð-
umst á móti veðrinu norður með fjöllun-
um. Stöku sinnum kom það fyrir, að hvið-
urnar voru svo snarpar, að við lögðumst á
fjóra fætur og héldum okkur í stein eða
þúfu. Og það var þarna einhvers staðar, að
gat kom á gúmmíkápuna, þegar ég var að
gyrða á. Það skipti engum togum, að veðr-
ið reif kápuna utan af mér, og ég sá á eftir
henni út í loftið. Skömmu síðar fóru bux-
urnar sömu leið.
Ekkert sáum við til félaga okkar, þeirra
er áttu að smala fjöllin. Þeir mundu ugg-
laust hafa tekið beina stefnu á Hveravelli,
þegar veðrið brást til hins verra, enda þýð-
ingarlaust að smala fjöllin i fárviðri. Um
þessi fjöll var eitt sinn kveðið:
Vindar svaiir suðri frá
sveima um kalinn völlinn,
þó skal smala þokugrá
Þjófadalafjöllin.
Þetta var stundum sungið, þegar pelinn
var búinn að ganga nokkra hringi og menn
orðnir hýrir. Karlarnir komust alltaf í
stemmningu að syngja um þessi þokugráu
Þjófadalafjöll, sem verður að smala, hvað
sem raular og tautar. Svo þegar að því
kom, þá létu þeir strákana smala fjöllin,
en riðu sjálfir niðri á greiðfærunni. Núna
mundu þeir líklega hafa veigrað sér við að
senda strákana í fjöllin og haidið beint í
næturstað.
Oddnýjargil er þarna norður með fjöll-
unum. Það er bratt, en ekki mjög aðkreppt.
í því miðju er hár foss, sem blasir við
neðan af grundunum. Veðurofsinn stóð
beint á gilið, og fossinn féll til himins í
stað þess ,að sundrast í urðinni. Hann
tættist út í loftið, um leið og hann féll
fram af brúninni; það var lítið sem ekki
neitt vatn í farveginum fyrir neðan. Þetta
er í fyrsta og eina skiptið, sem ég hef séð
þesskonar náttúrufyrirbrigði.
Jafnvel hér á þessum eyðilega berangri
eru söguslóðir. Enginn afkimi íslenzkra
öræfa er svo afskekktur, að ekki hafi þar
einhver saga gerzt. Um þetta gil er sú saga
sögð, að þar gekk stúlka ein úti sumar-
langt. Hún hét Oddný. Hún hafði orðið
viðskila við fólk á grasafjalli. Það gerði
svartaþoku, eins og hún getur svörtust
orðið á Kili, og fólkið varð að snúa til
byggða án þess að finna hana. Það taldi
hana af. En það voru töggur í stúlkunni;
hún lifði á berjum og öðrum jarðargróðri í
Öddnýjargili um sumarið, og þar fundu
gangnamenn hana. Sumir segja, að hún
hafi verið sturluð orðin.
Ég dróst nokkuð afturúr þarna; það virt-
ist fara öllu verr á hestunum hjá mér, en
hefur sjálfsagt stafað af því, að Egill gyrti
betur á. Hann beið eftir mér norðan undir
Stélbratt. Þar held ég, að veðrið hafi orðið
harðast.
— Nú förum við að slá okkur til aust-
urs, sagði Egill. Það á að vera farvegur
þarna fyrir austan Stélbratt, og ef við
komumst ofan í hann, þá ættum við að
hafa eitthvert skjól. Hann tók mikið í nef-
ið og bölvaði hraustlega.
Ég var orðinn gegndrepa af slyddunni,
en hinsvegar veittist mér léttara að kom-
ast áfram; veðrið hafði staðið í gallann.
Það eru fiatir móaflákar þarna austur frá
fjöllunum, og við biðum þess að finna far-
veginn. Þar makaðist varla áfram, og hest-
arnir voru hlaupnir saman í hnút, um leið
og þeim var sleppt. Brátt mundi fara að
dimma. Við ræddum um það þarna, hvort
ekki væri rétt að taka ofan og freista þess
að komast með hestana í næturstað. Það
var algjört örþrifaráð; fjallmennirnir
höfðu aðeins bita í hnakktöskum sínum,
annars voru þeir matarlausir. Við vorum
meira að segja með hvilupokana og yfir-
leitt allar vistir. Við ákváðum að brjótast
austur yfir flákana og ná farveginum.
Það reyndist rétt, sem Egill sagði. Far-
vegurinn var rúmlega mannhæðar djúpur
og svo þröngur, að ofan í honum var mun
skýlla. Það mundi vera tveggja tíma ferð
austur á Hveravelli, gizkaði Egill á. Stuttu
síðar lyfti aðeins upp, og við sáum okkur
til mikillar gleði, hvar gufumekkirnir
stigu uppúr hrauninu langt í austri. Far-
veginn þraut, þegar austar dró, en þá hafði
dregið úr mesta ofsanum, svo ferðin gekk
vandræðalaust. Þá tóku við ávalar sand-
öldur, sem mér þóttu aldrei ætla að taka
enda.
Það stóð nokkurn veginn heima, að
myrkrið var dottið á, þegar við náðum
Hveravöllum. Okkur var tekið tveim hönd-
um. Þeir höfðu strax séð, að þýðingarlaust
var að smala Þjófadalafjöllin, og voru
komnir á Hveravelli á miðjum degi. Síðan
höfðu þeir beðið og voru mjög farnir að
óttast um okkur.
Á Hveravöllum er öræfalandslag eins og
það getur orðið fjölskrúðugast á íslandi;
mjallhvítur kísill kringum blálita hveri,
kynjamyndir í hraunhólum, ljósbláir gufu-
mekkir. En í austri og vestri Hofsjökull og
Langjökull og sunnar Kerlingarfjöll.
Samt var ömurlegt á Hveravöllum þetta
haustkvöld. Einhvern tíma hefur þó Ey-
vindur séð það svartara í skammdegi og
vetrarhríðum, þegar hann bjó í hraun-
sprungunni ofan við Eyvindarhver. Menn
þykjast þess fullvissir, að hann hafi líka
hafzt við í hellisskúta lengra úti í hraun-
inu. Sá skúti er nefnilega búinn þeim
hlunnindum, að þar er jarðhiti í gólfinu.
Við nutum líka jarðhitans á Hveravöllum
þetta kvöld. Það var ylur á ofnunum í
sæluhúsinu, og blaut föt okkar voru hengd
þar til þerris. Það er þó alltaf munur að
fara i þau volg að morgni.
★
Hestarnir voru færðir á haga í mýrar-
verið innan við sandölduna. Þeir áttu
vonda nótt fyrir höndum. Hundarnir
kúrðu sig saman og flugust ekki á. Það var
óvenjulegt. Skrínurnar voru bornar inn og
einhver settur í að hita. Það er venjan;
kaffi fyrst og kaffi síðast.
— Ég kalla ykkur góða að hafa það,
sagði Einar í Brattholti. Hann hafði átt
reiðingshest í trússalestinni hjá Agli, og
Egill hafði oft krossbölvað reiðingnum,
þegar heypokinn, sem var öðrum megin,
hafði snarazt yfirum. Iílyfsöðlarnir tolldu
betur á.
— Það hefði verið þokkalegt að híma
hér brennivínslaus, sagði kaupamaður úr
Tunguhverfinu, — hvar er rommið?
— Eigum við ekki að taka lagið? Eru
allir að drepast hér?
— Við skulum taka Sú rödd var svo fög-
Mynd: Gfsli Sigurðsson.
ur, sagði Kristján á Felli. Hann vildi alltaf
syngja Sú rödd var svo fögur og byrjaði þá
venjulega á annarri hendingunni: Sem
hljómaði til mín úr dálitlum runni.
— 0, andskotinn, sagði Egill í Múla.
Hann var að ná sér á kreik eftir volkið og
vildi syngja Áfram veginn eins og Stefán
íslandi.
— Það verður að gá að hestunum öðru
hverju í svona veðri, sagði einhver af
gamla skólanum og horfði áhyggjuaugum
á regnið berja rúðuna.
— Ég hreyfi mig ekki, sagði kaupamað-
urinn. Eg held þeir megi fara.
— Ég man það nú einu sinni úr eftir-
safninu ..., sagði einn gamall.
— En mér finnst, að rommið ætti að
fara að koma, sagði kaupamaðurinn.
— ... þá lágum við heilan dag í Þjófa-
dalakofanum...
— ... maður er hvort sem er búinn að
bíða eftir því í allan dag...
— ... og ekki sá út úr augunum, því ...
— ... en ófullur fer ég ekki ...
— ... hann hafði gert öskubyl ...
— ... fet.til að gá að hrossum ...
— ... ekki er nú þetta mikið á móti því.
Þeir héldu áfram að tala um þetta;
kaupamaðurinn um rommið og hrossin og
sá gamli um eftirleitina og bylinn. Þeir
sögðu alltaf sína setninguna hvor og hvor-
ugur hlustaði á hinn.
— Áfram veginn, sagði Egill, ég sný
ekki aftur með það. Hann byrjaði, og hinir
tóku undir. Ég fór að koma mér fyrir í
gæruskinnspokanum, meðan þeir hituðu
aðra hituna í rommið. Þá voru þeir búnir
með Sólskríkjuna fyrir Kristján á Felli og
komnir í fjallferðavísur:
Nóttin vart mun verða löng,
vex mér hjartastyrkur.
Inni er bjart við yl og söng,
úti er svartamyrkur.
Það var siður að syngja þessa vísu á
Hveravöllum. Þórður Kárason fjallkóngur
í eftirsafni um langt árabil hafði ort hana
þar, sögðu menn, og hún hafði fyrst verið
sungin þar. En það var meira af vilja en
mætti, að reynt var að halda uppi gleði
þetta kvöld. Kannski kviðu þeir eitthvað
fyrir morgundeginum. Svo lognaðist söng-
urinn útaf; menn stungu sér ofaní gæru-
skinnspokana og brátt runnu hroturnar
saman við hljóð næturinnar.
Það hrikti í sperrunum undan stormin-
um og vatnið hélt áfram að renna niður
svartar rúðurnar.
Greinin er skrifuð 1963 eftir uppkasti frá 1953
og birtist þá I safnritinu Þvl gieymi ég aldrei.
Egill Geirsson býr enn I Múla I Biskupstungum.
Nú er ekki lengur verið með trússahesta I fjall—
feröum og fjallaskrinan er aflögð, þvl nú er eld-
húsbill hafður með I ferðinni. GS.
LESBÓK MORGUNBLAOSINS 27. OKTÓBER 1984 7
■:% V.