Lesbók Morgunblaðsins - 07.09.1985, Blaðsíða 14

Upprisa Michaelangelo
í Sixtínsku kapellunni
Það var á árunum 1508—12, sem
Michelagnolio Buonarroti, betur þekktur
sem Michelangelo (1475—1564), málaði
hinar stórfenglegu veggmyndir í Sixtínsku
kapellunni í Vatikaninu. Hann fór þá nýj-
ar Ieiðir við myndskipan í veggskreyting-
um, en sú viðgerð, sem nú fer fram á fresk-
unum hefur veitt mönnum nýja vitneskju
um litanotkun hans og aðferðir. Óhætt er
að fullyrða, að þessi snillingur sé á leiðinni
að birtast mönnum á ný í sinni uppruna-
legu litadýrð.
Unnið hefur verið að viðgerð myndanna
í Sixtínsku kapellunni, en gert er ráð fyrir,
að verkið muni taka tólf ár. í upphafi var
gerð tilraun á fleti á stærð við frímerki á
Eleazar-freskunni fyrir ofan einn boga-
gluggann. Eftir að fjarlægð höfðu verið
fimm alda óhreinindi af völdum ósandi
kerta, reykelsis, líms og annarra efna frá
gömlum lagfæringum, birtist skínandi
bjartur litur — litur Michelangelos sjálfs.
Yfirmaður málverkaviðgerðarstofu
Vatikan-safnsins, Gianluigi Colalucci,
annaðist verkið og sagði, að árangurinn
væri líkastur því að tekizt hefði að opna
glujtga inn í annan heim.
IJtkoman vakti mikla athygli og Colal-
ucci gerði langtímaáætlun um viðgerð,
sem yrði framkvæmd í þremur áföngum.
Eftir fjögurra ára starf er fyrsta áfanga
lokið og nú þykir ljóst, að litaheimur Mich-
elangelos hafi verið enn fegurri en nokkur
hafi getað gert sér í hugarlund fyrirfram.
Áður hafði verið litið á Michelangelo,
sem málara hinna dökku skugga, en nú
kemur í ljós, að það álit hefur verið byggt
á ryki, reyk og sóti aldanna. Það hefðu
verið talin helgispjöll að hrófla við verkum
meistarans, en nú ríkir almennur fögnuð-
ur yfir því, að veggmyndir Sixtínsku kap-
ellunnar skuli birtast á ný í sinni uppruna-
legu litadýrð. Dirfska og snilli Michelang-
elos í meðferð lita er nú deginum ljósari.
Fyrsti hluti áætlunarinnar nær yfir efri
hluta hinna þriggja veggja kapellunnar og
þar með hinar 14 hálfmánalöguðu vegg-
myndir yfir gluggunum. Lítill hluti af ein-
ni myndinni er þó skilinn eftir ósnertur, og
hann virðist kolsvartur í samanburði við
litadýrðina umhverfis.
Michelangelo sagði það oft, að því miður
væri hann ekki listmálari í raun og veru,
heldur myndhöggvari (sem og húsameist-
ari og skáld). En þó beitti hann penslinum
af undraverðri nákvæmni og vann hratt. Á
mörgum stöðum málaði hann beint í
blautt kalkið án teikninga. Hann notaði
aðeins einn dag í hverja hinna þriggja síð-
ustu hálfmánamynda, sem eru 330 sm á
hæð. Viðgerðarmennirnir hafa fundið
pensilhár í gipsinu. Meistarinn hefur ekki
mátt vera að því að tína þau burt.
Næsti áfangi er sjálft loftið, og það er
sagt muni verða viðgerð aldarinnar. Vinna
við það er nýlega hafin, og gert er ráð
fyrir, að verkið muni taka fimm ár. Þriðji
og síðasti áfanginn er þó talinn verða hinn
erfiðasti, en hann er fólginn í viðgerð á
„Dómsdegi". Merki misheppnaðra viðgerða
fyrri tíma verður að fjarlægja, unz hið
þunna málningarlag Michelangelos kemur
í ljós. Þar sem forðum var látið loga á
kertum hátt yfir altarinu, er „Dómsdagur"
sótsvartur.
Þegar viðgerðinni verður lokið að nokkr-
um árum liðnum mun Sixtínska kapellan
verða sem litaparadís Michelangelos. Ná-
ist sami árangur sém hingað til við verkið,
má með vissum rétti segja, að verið sé að
vinna markvisst að endurkomu þessa
meistara endurreisnartímabilsins. Við þá
sýn gæti mönnum dottið í hug að orða það
þannig: Michelangelo er upprisinn!
— Sv.Ásg. —þýddi úr „Farmand“.
N
BERNARD MALAMUD:
GOD’S GRACE.
Penguin Books 1984.
„Þeir hafa eyðilagt handverk
mitt... loftið sem þeir áttu að
anda að sér; vatnið sem ég bless-
aði þá með og þeir drukku og
böðuðu sig úr; frjósama jörðina.
Þeir rifu ósonið mitt, eitruðu
súrefnið, sýrðu frískandi regnið.
Og svo ógna þeir himingeimin-
um. Hvað má guð ekki þola?“
Svo talar guð við Calvin Cohn,
eina manninn sem lifir af seinna
flóðið, sem er af mannavöldum.
Og Calvin kemst á land með
sjimpansapa, sem verður þeirrar
gæfu aðnjótandi að geta talað mennskra mál. Þeir frændur, ipffTilð Dfö'tírtiMEfí?
Calvin og apinn Buz, lifa um hríð
samskonar lífi og Robinson
Crusoe og Frjádagur, ræktuðu
1 sinn garð og lifðu í friði og ró.
1 Aðrir simpansar bætast í hópinn oK ■ -fÍ£
og þeim er kennt að tala og
þarna á eyjunni blómgast bara nokkuð þokkalegt og mannlegt
samfélag góða stund. En aparnir
eru breyskir eins og útdauðir
frændur þeirra, mennirnir og
| svo fer að lokum að fræðari
þeirra, Calvin Cohn, hverfur úr
þessu lífi. Áður hafa apaskepn-
| urnar murkað líftóruna úr af-
1 kvæmi hans og simpansaynjunn-
1 ar, Mary Madelyn.
skemmtilegan texta og er við-
fangsefni hans „aktúelt" því víst
eru skúrii;nar súrar og loftið
víða þungt nú á dögum, og
vopnabröltið slíkt og þvílíkt að
það telst ekki til fantasíu lengur
að láta sér detta það í hug, að
heimurinn muni farast innan
tíðar.
JAMES JOLL:
EIJROPE SINOE 1870
An Internafional Ilistory.
Penguin Rooks 1983.
James' Joll fjallar hér um fé-
lags-, efnahags-, menningar- og
hernaðarsögu Evrópu allt frá því
að þýskir náðu undirtökunum í
valdataflinu mikla í Evrópu. Á
þessari rúmu öld sem Iiðin er frá
því er Prússar báru sigurorð af
Frökkum í fremur stuttu stríði,
hefur mikið vatn runnið til sjáv-
ar. Framfarir hafa orðið meiri
en áður hefur þekkst í sögu
mannkynsins.
Þessi bók er læsileg í alla staði
og enda þótt ekki komi neitt nýtt
fram í henni, ætti hún að duga
áhugamönnum um sögu bæri-
legá vel.
Þetta mun vera þriðja útgáfa
bókarinnar, einhverju hefur ver-
ið breytt frá fyrri prentunúm og
aukið við.
Europe since 1870 er rúmlega
500 síður og fylgir henni bóka-
skrá og svo auðvitað nafnaskrá.
ELIZABETH BOWEN:
THE HOIJSE IN PARIS
With an Introduction by A.S. By-
att.
Penguin Books 1983.
Elizabeth Bowen (1899—1973)
var í hópi fremstu rithöfunda á
enska tungu. Hún var írsk eins
og svo margir sagnameistarar.
Hún skrifaði lýrískan texta og
eftir hana liggur fjöldi bóka.
Viðfangsefni hennar voru fyrst
og fremst tilfinningarnar.
Hjartveiki húsmóðurinnar í
Sumarhúsum var kannski ekki
af sama toga og Bowen var svo
hugleikin en ófullnægðar óskir
valda því oft og tíðum að hjörtu
manna og kvenna bresta.
The House in Paris, sem fellur
undir hjartveikikenninguna seg-
ir frá tveimur börnum sem bíða
af sér dag í húsinu í París. Þar
ræður ríkjum kona sem liggur
fyrir dauðanum og hefur hún
dóttur sína sér til halds og
trausts í erfiðleikunum. Þótt
bókin sé ofin um börnin tvö, er
lengsti hluti hennar helgaður
frásögn af Karen sem þolir
Elizabeth Bowen
ThcHoustin Paris
margt og stendur eftir með
brostið hjarta. Þessi bók getur
ekki á nokkurn hátt talist annað
en snilldarverk, hvergi er væmni
heldur er þessum ljóðræna veru-
leik lýst á eftirminnilegan hátt.
Elizabeth Bowen sagði einhverju
sinni að engin framsetning
skáldsögu gæti undir nokkrum
kringumstæðum verið endanleg.
Manni finnst þó sem ekki sé
miklu við það efni sem hún fjall-
ar um í The Ilouse in Paris að
bæta.
Guðbrandur Siglaugsson — Höf-
undur er náwswaður, búsetlur í
Uýzkalandi