Lesbók Morgunblaðsins - 14.09.1985, Blaðsíða 13

Eftirlæti bandarískra hermanna í seinni
heimsstyrjöldinni er nú 63ja ára og fögur
sem forðum
Við fljúgum lágt og hægt yfir Arizona og
eigum að lenda á lítilli flugbraut syðst í
Oak Creek Canyon, þar sem hinar hrika-
legu, rauðu sandsteinsmyndanir glóa í sól-
skininu. Og okkur verður það enn ljósara en
Jane Russel nú.
áður, af hverju landslag hafi „leikið" svo
veigamikið hlutverk í fjöldamörgum vestr-
um. Það vill einnig svo til, að tilgangur
ferðarinnar er að hitta Jane Russell, en
hennar eigið „landslag" var einu sinni svo
fyrirferðarmikið á kvikmyndatjaldinu, að
það varð tilefni til þess, að ruglingsleg og
heldur leiðinleg kúrekamynd varð eitt af
yfirborðslegustu og langdregnustu deilu-
efnunum, sem sögur fara af i Hollywood.
Hneykslun ritskoðara og stjórnmála-
manna, dómara og klerka, varð til þess, að
„Útlaginn" var gerður útlægur um árabil í
Bandaríkjunum og víðar og olli Jane Russ-
ell í senn leiðindum og óþægindum. En
sem betur fer var margt fleira en barmur-
inn, sem gerði hana að mikilli konu. Hún
hafði hlotið kristilegt uppeldi, var sjálf-
stæð, einbeitt og vel gefin og henni tókst
að þola þessa eldraun án varanlegs tjóns.
Hún neitaði hreint og beint Howard
Hughes og hinum útsmognu og hugvits-
samlegu liðsmönnum hans um að nota sig
sem efni til goðsagnagerðar.
Þessi heilbrigða stúlka ólst upp í nám-
unda við Hollywood, en er nú alúðleg, til-
gerðarlaus og glæsileg amma og býr með
þriðja eiginmanni sínum í litlu, notalegu
húsi í litlum, notalegum bæ, sem heitir
Sedona og er í hálfgerðu hálendi milli
Phoenix og Grand Canyon. Hún er nú 63
ára gömul og mun brátt senda frá sér
ævisögu sína, sem ætti loksins að eyða ým-
is konar misskilningi, sem hefur verið við
lýði í fjóra og hálfan áratug, síðan hún tók
að sér 19 ára gömul að leika hlutverk, sem
menn minnast helzt fyrir áflog við Billy
the Kid, öðru nafni Jack Buetel.
Það var ekki hægt að búast við því, að sú
hugmynd, sem almenningur gerði sér um
hana yrði í miklu samræmi við sannleik-
ann, eftir að Howard Hughes hafði ráðið
blaðamann að nafni Russell Birdwell til að
aulýsa „Útlagann". Sá fugl hafði staðið á
bak við það, sem hann kallaði mestu leik-
araleit sögunnar (til að leika hlutverk
Scarlett O’Hara) og gerði þannig myndina
„Á hverfandi hveli“ („Gone with the
Wind“) fréttnæma í þrjú og hálft ár, áður
en hún var gerð. Og það var hann, sem
auglýsti frumsýningu á Manhattan á
„Föngunum í Zenda" með því að tilkynna,
að framleiðandi myndarinnar myndi
greiða farið fyrir alla íbúa Zenda í Ontario
til New York á sýninguna. íbúarnir í
Zenda voru tólf talsins.
Birdwell lagði ýmsar skyldur á herðar
leikaranna í „Útlaganum", og hann sveifst
einskis í brögðum sínum og brellum, en
það olli miklu um allt uppistandið og þær
deilur, sem urðu um myndina og stóðu í
meira en sex ár, eftir að hún var frumsýnd
1943. Þaö var svo ekki fyrr en 1949, síðla
árs, að Velsæmisnefndin, kaþólsk ritskoð-
unarstofnun, breytti afstöðu sinni að
nokkru leyti, eftir að Hughes hafði látið
klippa svolítið úr myndinni, og Kvik-
myndafélagið veitti samþykki sitt sem það
hafði afturkallað með mjög svo harkaleg-
um hætti. En þá hafði margt drifið á daga
Jane Russell. Fyrst var það niðurdrepandi
og virtist aldrei ætla að taka enda að þurfa
að vera í fullu starfi við að auglýsa kvik-
mynd, sem sýningar voru ekki hafnar á. í
lok ársins 1942 tilkynnti skrifstofa Bird-
wells, að „yfir 43.000 mismunandi myndum
af Jane Russell hefði verið dreift", að bréf
frá aðdáendum hennar væru orðin 1100 á
viku og að einungis Betty Grable og Rita
Hayworth kæmust til jafns við hana sem
eftirlæti bandarískra hermanna. Henni
hafði verið gefinn titillinn „Drottning
hinna hreyfingarlausu mynda", þar sem
hún hafði enn ekki birzt á neinni, sem
hreyfðist.
Það var í ársbyrjun 1943, sem það fór
fyrir alvöru að hleypa ólgu í hið skozk-
þýzk-ensk-írska blóð hennar, að hún skyldi
aðeins fá greidda 75 dollara á viku fyrir að
leggja það á sig að koma fram 8 sinnum á
dag. Þegar hún hafði gifzt amerísku fót-
boltastjörnunni Bob Waterfield, hætti hún
á brottrekstur hjá Hughes og mætti ekki
til vinnu, fyrr en laun hennar höfðu verið
hækkuð í 1000 dollara á viku og hann féllst
á að leyfa henni að taka að sér verkefni í
öðrum verum vissan tíma. Sú heimild gaf
henni kost á að leika í myndinni „Young
Widow" 1947 og einnig, sem miklu meira
máli skipti, að sýna hæfileika sína til að
leika í gamanmynd, er hún lék með Bob
Hope í „The Paleface" 1948, en það varð
undanfari þess, að hún lék með Marilyn
Monroe í „Gentlemen Prefer Blondes".
Þegar við vorum að nálgast Sedona, fór
ég að velta því fyrir mér, hvernig sú kona
myndi minnast hinna horfnu hasartíma í
Hollywood, sem þeir, sem aldrei hafa hitt
hana, hafa litið á sem venjulega þokkadís.
Þriðji maður Jane Russell tók á móti
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 14. SEPTEMBER 1985