Lesbók Morgunblaðsins - 14.09.1985, Blaðsíða 12

úr því að hann gat haldið hlaupunum
áfram, höfðu þeir þrátt fyrir allt ekki hitt
hann. í einskonar leiðslu óð hann yfir
gljúfrið, síðasta hlaupið inn á ókunna
jörð var honum sigurhlaup.
Þegar hann var orðinn öruggur i skóg-
inum og landamæraverðirnir komu á
móti honum vingjarnlegir í framan, þá
fann hann fyrir þyrðinni. Þá sá hann að
hún var dáinn. Dauðinn, sem honum var
ætlaður hafði hitt barnið. Hann gat ekki
sleppt því, þeir urðu að taka látið barnið
úr örmum hans með valdi. Hann streitt-
ist svo á móti að þeir urðu óvingjarnlegir
og harðhentir.
— O —
Konan reif hann upp úr svefninum.
Hálfmóðursjúk stóð hún álút yfir honum
og barðist við hann. Barnið kveinkaði sér
hálfsofandi í beggja greipum.
Hún kallaði og maðurinn vakinn upp af
værum svefni, en hún þurfti enga hjálp,
hún hafði hrifsað barnið til baka, og hún
stóð þarna og þrýsti því að sér og andlitið
var þungbúið af reiði og hræðslu. Myrk og
fjandsamleg var hún þrátt fyrir hve
gagnsæ hún var í náttkjólnum, eins og
sýn.
Veruleikinn vitjaði hans vondur og
rangsnúinn, miskunnarlaus. Þótt ruglað-
ur væri skildi hann ástandið eins og það
var, en hann var mállaus, gat ekkert
skýrt fyrir þeim. Fyrir þeim var hann
tjáningarlaus eins og þau gagnvart hon-
um.
Maðurinn talaði róandi til konu sinnar
og leiddi hana inn með barnið. Sú litla,
sem hafði varla kjökrað meðan á misklíð-
inni stóð, var hin rólegasta af þeim öllum.
Húsbóndinn kom inn aftur, horfði tor-
trygginn á gestinn, sem lá titrandi í hálf-
rökkrinu.
— Nei, nei, þið hafið víst séð sitt af
hverju, sem við ekki skiljum, sagði hann
við sjálfan sig, kveikti sér í sígarettu,
datt svo í hug að hinn langaði að reykja
líka og bauð honum sígarettu. Gesturinn
tók við henni fálmandi hendi. Þeir
reyktu, þörfin til að tala ólgaði í þeim.
Gesturinn brenndi sig í fingurgómana á
stubbnum, húsbóndinn kom hjálpsamur
með öskubakka.
— Jæja, góða nótt aftur.
— Góða nótt.
Húsið hljóðnaði, hávaöinn frá götunni
yfirgnæfði aftur, það gránaði í morgun-
sárið, hann lá vakandi og kveið nýjum
degi, en kökkurinn í brjóstinu var horf-
inn.
Við morgunverðarborðið var hún svo
önnum kafin á hlaupum fram og aftur, að
húsbóndinn og hann sátu einir. Þau buðu
honum meira og meira en það var eins og
aldrei hefði verið bros í andlitunum.
Hann borðaði af skyldurækni. Þau litu
undan þegar hann horfði á þau biðjandi
um skilning og hjálp. Húsbóndinn ræskti
sig hvað eftir annað eins og hann ætlaði
að halda ræðu. Sú litla lét ekki sjá sig og
hann fann fyrir söknuði. Samt kveið hann
því, að hún kæmi og mundi vilja setjast á
hné hans aftur. En hann gat víst verið
rólegúr, foreldrarnir höfðu lokað hana
inni í svefnherberginu. Hann varð þess
fullviss, að þetta yrði síðasta máltíðin í
þessu húsi.
— Þökk, sagði hann eftir matinn,
þökk, þökk, þökk.
Hann reyndi að brosa en það heppnað-
ist ekki, því að það féll í grýtta jörð. Þau
voru eins óhamingjusöm og hann.
í þögninni varð hún eirðarlausari og
eirðarlausari og gaf manninum auga
þegjandi. Það var eins og þau hefðu líka
misst hæfiieikann til að gera sig skiljan-
leg hvort fyrir öðru með orðum.
Loks gekk húsbóndinn að símanum og
það sást á vandræðalegum baksvipnum,
að hann kveið því, sem hann nú varð að
gera. Hann lokaði dyrunum á milli
þeirra.
Hann talaði lágt en samt heyrðu þau
sem biðu til hans, allt var svo lítið og
hljóðbært í íbúðinni.
Loks hafði hann misst þolinmæðina og
hækkaði röddina argur:
— Hann hæfir ekki hjá okkur. Við get-
um gjarna tekið einhvern annan í nokkra
daga, helst konu. Ég held yfir höfuð að
hann henti ekki heimili þar sem börn eru.
Já, ég sagði börn, ef þér endilega viljið
vita það! Nei, það er ekkert að — nei, það
er erfitt að útskýra það — og þar fyrir
utan, hann kann ekki orð i neinu máli
nema sínu eigin, við skiljum hann ekki.
Við skiljum hann alls ekki neitt!
Flóttamaðurinn sat stjarfur og horfði á
lokaðar dyrnar, álútur og hlustaði, og
með nýjum innri skilningi skildi hann
hvert einasta framandi og óþekkt orð.
Þegar síminn var lagður á, heyrði hann
barnið kalla fyrir innan vegginn.
Teikningin sýnir hvernig símtal fer fram um Ijósbylgjuieiðara. Rafboðum úr símtækinu er breytt í Ijósbylgjur, sem eru sendar út í
Ijósbylgjuleiðarann. Við enda hans á umhverfing þessa ferils sér stað. Subscriber=símatæki, Electrical transmission=umbreyting rafboða,
Optical transmission=sjónræn leiðing, Electrical transmission=umbreyting í rafboð, Amplitier=magnari, Optical transmitter=sjónrænn sendir,
Fiber-opic cable=ljósbylgjuleiðari, Optical receiver=ljósnæmur móttakari.
Talað saman
með Ijósi
Þetta er Ijósnæma díóðan
(LED), sem tekur við
Ijósbyljunum úr Ijósbylgj-
unum iir Ijósbylgjuleiðar-
anum og breytir þeim í
rafboð. Ef myndin prent-
ast vel, sést Ijóspunktur-
inn á díóðunni við enda
leiðarans.
Að gera sig skiljanlegan
með hjálp ljóss eða sjón-
rænnar merkjagjafar er
engin nýjung. 1 aldaraðir hafa
menn notast við merkjagjöf á
ýmsu formi; reykmerki, handa-
hreyfingar eða flögg. Og þegar
árið 1880 vann Graham Bell að
tilraunum með „Photophon" eða
ljósmerkjasíma. Öll þessi
merkjagjöf hafði þó þann ann-
marka að vera háð veðri og
birtuskilyrðum. í versta falli,
þegar þoka lá yfir, tók náttúran
fyrir alla merkjagjöf á þessu
formi í gegnum loftið.
Það var ekki fyrr en á síðusta
áratug að hugmyndin um sjón-
ræna-, eða öllu heldur ljósræna,
merkjagjöf vakti athygli á ný.
Fundin hafði verið upp aðferð til
að leiða Ijós eftir örmjóum þráð-
um, á líkan hátt og rafmagn er
leitt eftir koparþráðum. Aðal-
munurinn á leiðslu Ijóss og
rafmagns er þó fólginn í efni og
eðli leiðslunnar, því ljósið verður
náttúrulega að leiöast eftir
gagnsæjum leiðara. Besta efnið
til þess er gler, og það er notað
sem uppistaða í ljósbylgjuleiðar-
ana.
Til þess að eiginleikar ljós-
bylgjuleiðaranna nýtist sem
best, er nauðsynlegt að glerið í
þeim sé eins hreint og mögulegt
er. Eins og mörgum er kunnugt,
samanstendur gler af því efni
sem mest er til af á jörðunni,
SÍO2, eða kísilsýru. Það gler sem
notað er í Ijósbylgjuleiðara er þó
framleitt með ýtrustu nákvæmni
á rannsóknarstofum en ekki tek-
ið beint úr jörðu. Með því móti
tekst að halda óhreinindum
glersins í lágmarki; aðeins ein
aðskotafrumeind kemur á hverj-
| ar 107 til 109 (tíu til þúsund
I milljónir) Si-frumeindir.
Afraksturinn er þessi hárfíni
glerþráður, 0,1 mm að þykkt,
sem boð frá sendanda til mót-
takanda berast eftir í formi
ljósbylgna með hraða sem nem-
ur hálfum ljóshraðanum. Þessi
boð þurfa ekki endilega að vera
mælt mál; eins getur verið um
ritað mál, myndir eða tölvuupp-
lýsingar að ræða. Fyrir utan
mælt mál liggja þessi boð fyrir á
stafrænu formi (digital) frá
sendanda, sem er nauðsynlegt til
að hægt sé að senda þau eftir
ljósbylgjuleiðaranum. Hvað
mælt mál varðar (símtöl) þarf
hins vegar að byrja á því að
greina tíðni rafbylgnanna sem
hljóðneminn í símtólinu fram-
kallar þegar talað er í hann og
breyta þeim yfir á tölrænt form.
Þessum tölrænu rafboðum er
síðan breytt á ný í ljósbylgjur,
sem leysidíóða (Laserdiode) sér
um að senda út í glerþráðinn.
Gler hefur þann eiginleika að yf-
irborð þess endurkastar ljós-
bylgjum sem eru leiddar eftir
því ef hornið sem ljósbylgjurnar
koma undir að yfirborðinu er
ekki of hvasst. Með bylgjulengd
sem liggur aðeins fyrir ofan
bylgjulengd sýnilegs ljóss (inn-
rautt ljós), næst þetta endurkast
frá yfirborði til yfirborðs fram í
glerþræðinum. Með því móti er
hægt að leiða ljósið eftir þræðin-
um langar leiðir, hvort sem
beygjur eru á honum eða ekki.
Um þennan 0,1 mm svera glerþráð
geta farið 2000 símtöl samtímis.
Þegar bylgjurnar hafa borist
eftir þræðinum tekur ljósnæm
díóða hjá móttakanda á móti
þeim og sér um að breyta þeim í
rafboð, sem framkalla aftur tal-
ið í símtólinu. Tíðni og styrkleiki
talsins fer eftir tíðni ljósbylgn-
anna og ljósstyrknum.
Glerleiðararnir hafa ýmsa
kosti umfram koparleiðarana.
Ljósbylgjurnar hafa t.d. mun
stærra tíðnisvið en rafbylgjur í
koparleiðara. Það eykur flutn-
ingsgetu leiðarans, þ.e. fleiri
símtöl geta farið um leiðarann í
senn, á mismunandi tíðnisviðum.
Dempun bylgnanna í ljósbylgju-
leiðaranum er jafnframt langt-
um minni. Það hefur í för með
sér að hægt er að komast af með
mikið færri magnara sem eru
nauðsynlegir til að magna upp
bylgjurnar með reglulegu milli-
bili á boðleiðinni. Þetta er sér-
stakur kostur þar sem leggja
þarf kapla við erfiðar aðstæður,
eins og t.d. neðansjávar. Vegna
þessa hafa stjórnir Bandaríkj-
anna og helstu iðnríkja Evrópu
gert með sér samning um lagn-
ingu nýs neðansjávarkapals með
ljósbylgjuleiðurum milli Evrópu
og Bandaríkjanna. Ennfremur
er það kostur við glerleiðarana
að kaplar úr þeim eru ólíkt létt-
ari, minni um sig og meðfæri-
legri en sambærilegir kopar-
kaplar. Þar að auki er ekki hægt
að hlera samtöl sem fara um þá,
þar sem rafsegulsvið í kringum
þá er ekki fyrir hendi. Og á sama
hátt er ekki hætta á að samtöl
sem fara um þá verði fyrir utan-
aðkomandi truflunum.
Enn sem komið er er hlutfall
kapla úr glerleiðurunum í síma-
og fjarskiptakerfum í dag frekar
lágt í samanburði við koparkapl-
ana venjulegu. Ástæðan er m.a.
hár framleiðslukostnaður gler-
leiðaranna. En þetta hlutfall á
eftir að aukast mikið í framtíð-
inni. Til dæmis verða í ár lagðar
1,4 millj. kílómetra af glerköpl-
um í heiminum; þar af 1 millj. í
Bandaríkjunúm, 120 þús. í Bret-
landi og 80 þús. í Japan.
Á þeirri tækniöld sem við lif-
um á í dag vex stöðugt þörfin
fyrir aukna flutningsgetu fjar-
skiptakapla á margs konar upp-
lýsingum. Einkum er það á milli
stórra tölvæddra reiknistöðva og
ýmiss konar skrifstofustórhýsa
sem erfitt er orðið að komast af
án ljósbylgjuleiðara. Þar þurfa
upplýsingar og boð í formi orða,
mynda eða máls að geta borist á
örskömmum tíma á milli stöðva.
Þessir glerbylgjuleiðarar virka
þar á svipaðan hátt og hrað-
brautir í gatnakerfi. Miklar von-
ir eru bundnar við svokallað
ISDN-kerfi (Intergrated Servic-
es Digital Network) sem gerir
einkanotendum og upplýsinga-
miðstöðvum kleift að notast i
framtíðinni við eitt og sama
samskiptakerfið. Boðin geta þá
farið samtímis á hvaða formi
sem er, um einn og sama þráð-
inn. Flutningsgetan er með ólík-
indum eða um 140 Mbit/s, sem
þýðir að allar upplýsingar úr
símaskrá með 500.000 nöfnum
geta verið yfirfærðar frá einni
stöð til annarrar á 1,5 sekúnd-
um.
Það verður þó ekki fyrr en um
næstu aldamót sem tæknin verð-
ur komin á þetta stig úti í hinum
stóra heimi. Hvenær við hér á
landi eigum eftir að hafa þörf
fyrir upplýsingastreymi í slíkum
mæli, læt ég hins vegar með öllu
ósagt um. __