Lesbók Morgunblaðsins - 18.01.1986, Blaðsíða 4

LOA FRA NESI
Hún varð eiginkona
sænska hermálaráðherr-
ans, en gat aldrei orðið
sænsk, var á undan sinni
samtíð í viðhorfum til
kvenfrelsis, var sjálfstæð
og glæsileg og dó fyrir
ári, 95 ára
hafa lýst. í nánasta umhverfi höfðu börnin
og barnabörnin byggt sér íbúðarhús og
sest að með fjölskyldum sínum.
Inni hafði hún félagsskap kattar síns,
umlukt minjum og málverkum, fjölskyldu-
myndum og íslenskum úrklippum sem
minntu á gamla landið. Heyrnin var síð-
ustu árin tekin að sljóvgast svo að ekki
var auðvelt að eiga við hana samræður.
Þegar komið var að húsinu heyrðist sjón-
varpstækið í hæstu stillingu. Hún gleypti
í sig stjórnmálafréttir og las mikið. Hún
var nýjungagjörn dáði framfarir og frum-
lega hugsun.
EFTIR
EGGERT
ÁSGEIRSSON
Síðasta heimsókain til íslands 1972. Þama er Lóa 83 ára & tali við 4ra ára frænku sína,
Auði Eggertsdóttur.
óa frá Nesi lauk ævi sinni fyrir ári síðan í
Vermlandi í Svíþjóð, södd lífdaga á 96. ári.
Þar gekk til viðar ævisól merkrar konu,
kunnrar á sinni tíð. Hver var þessi kona?
Því geta fáir svarað, ^vo margslunginn per-
sónuleiki sem þar fór, svo merkilegu lífi
sem hún hafði lifað, kona sem átti heima
í Svíþjóð í 75 ár, hélt þó alla tíð ættarmóti
og íslendingssvip, sorfnum í stormi lífs-
baráttunnar. Fram á síðasta ár hafði hún
haldið góðri heilsu og andlegu fjöri.
Lóa var hún kölluð en hét Ólafía Valgerð-
ur og var Guðmundsdóttir. Þegar á ungum
aldri setti hún svip á Seltjarnarnesið
gamla og bæinn vegna glæsileika og að-
sópsmikils yfirbragðs. Ung hvarf hún héð-
an og bjó síðan alla tíð undir erlendum
hlyni.
Efri árin bjó Lóa á jörð sinni Glenni,
sem er skammt frá Karlstad, höfuðstað
Vermlands. Hin allra síðustu árin hafði
hún dregið sig í hlé, komið sér vel fyrir í
gömlu skógarhöggsmannahúsi. Þaðan sá
hún gamla íbúðarhúsið sitt og yfir skógana
og akrana. Milli trjánna blasti Gapern-
vatnið við. Sviðið var það sem Vermlend-
ingarnir Gustav Fröding og Selma Lagerlöf
Þegar gestinum hafði um síðir tekist að
vekja á sér athygli fagnaði hún honum,
keyrði hann niður í stól, setti á sig heyrnar-
tækið og hóf að spyrja frétta af íslandi:
Hvers vegna eru íslendingar alltaf með
glas í hendi þegar þeir standa fyrir framan
myndavélina? Þótt ár liðu milli heimsókna
tók hún upp þráðinn þar sem hann fyrr
féll niður. Hún hafði notað tímann, velt
fyrir sér blæbrigðum í skoðunum og frétt-
um. Þá var um að gera að verja skoðanir
sem stundum voru fyrndar í huga gestsins
en lifandi í minni hennar, ótruflaðar af
amstri dægranna. Samræður við Lóu frá
Nesi voru ekki yfirborðslegar vangaveltur.
Þar var engum steini óvelt og engu hlíft.
Hún sótti fast og varðist vel.
Bréfasamband í 3o ár
Þótt Lóa væri ekki lar.gskólagengin var
hún víðlesin og fjölmenntuð. Fáir þekktu
betur innviði sænskra stjórnmála en þar
hrærðist hún í innsta hring á fjórða tug
ára. Hún þekkti náið marga helstu andans
menn Svía og kunni margt af þeim að
segja. En dul var hún um sinn þátt. Þótti
henni hann ómerkilegur og vildi heldur
tala um nútíð og framtíð, þangað til á
síðustu árunum er hugurinn dvaldi löngum
við bernsku- og uppvaxtarárin.
Eitt sinn greip ég penna og vildi skrifa
niður frásögn hennar af Albert Engström.
Tók hún því miður vel og hélt ekki sögu
sinni áfram fyrr en penninn var settur
niður og blaðið horfið. Gott ef hún slökkti
ekki ljósið líka. Má ætla að línur af því
tagi sem hér eru á blað festar hefðu verið
henni lítt að skapi.
Náinn vinskapur okkar Lóu stóð í 30 ár,
eða allt frá því er ég heimsótti hana fyrst.
Allan tímann skrifuðumst við á. Þó fór svo
að hin síðustu ár gat hún ekki haldið á
penna lengur og gengu bréfin síðan í eina
átt. Þegar ég hitti hana mátti finna hve
mikilvægt þetta litla samband var henni
eftir að systkini hennar sem hér bjuggu
voru öll fallin í valinn.
Ólafía Guðmundsdóttir fæddist í Nesi
við Seltjörn 13. mars 1889. Foreldrar henn-
ar voru mikil merkishjón, Guðmundur
Einarsson útvegsbóndi og kona hans Krist-
ín Ólafsdóttir. Guðmundur fæddist í Bolla-
görðum á Seltjarnarnesi, Kristín var
einkabarn foreldra sinna. Hófu þau búskap
í Nesi ung að aldri með miklum umsvifum
bæði til sjós og lands, þar til hann drukkn-
aði stórslysavorið 1906. Guðmundur var
mikill athafnamaður í útvegsmálum og
þekktur fyrir hæfileika sína á fleiri sviðum,
tungumálakunnáttu, söngrödd og hljóð-
færaslátt. Kristín hélt áfram búskap þrátt
fyrir fráfall manns síns og kom 9 barna
hópi til manns ásamt tveim fósturdætrum.
Eru systkinin nú öll látin nema Guðrún
sem býr í hárri elli í Helsingborg í Svíþjóð.
Nes við Seltjörn taldist til höfuðjarða.
Þar sátu landlæknir og lyfsali. Þar var
reist árið 1763 eitt hinna merku 18. aldar
steinhúsa, gersemar húsagerðarlistarinn-
ar. Húsaskipan var sú í meginatriðum að
Nesstofu var skipt eftir endilöngu. Bjó
landlæknir í upphafi að austanverðu en
lyfsalinn að vestan. Foreldrar Kristínar
Ölafsdóttur áttu vesturhluta jarðarinnar.
Ólafur hreppstjóri Þórðarson féll frá þegar
Kristín var 16 vetra. Einkabarninu var
ætlað að taka þar við búsforráðum. Eigin-
manninn sótti hún á næsta bæ. Umsvif
þeirra jukust skjótt. Á eina hlið var Guð-
mundur umsvifamaður í útvegsmálum.
Fiskgengd var þá mikil við Faxaflóa og
framfarahugur í Seltirningum. Á aðra hlið
var Kristín stjórnsöm við búskapinn. Urðu
ívar og Lóa Vennerström á þeim árum, þegar ívar var hermálaráðherra.