Lesbók Morgunblaðsins - 15.02.1986, Blaðsíða 6

Herbert Larsson ogkona hans Maren & besta aldn.
ÁVEGUM
HEILAGS ANDA
Einn af þeim þáttum sem hvað rækilegast hafa
verið vanræktir í nútíma menningarsögu vorri
eru hinir svokölluðu sértrúarflokkar og leik-
mannapredikarar. Að vísu má til sanns vegar
færa að þeim hafí orðið minna ágengt á ís-
Pétur Pétursson ræðir
við Ingileif Karlsson
og Herbert Larsson í
Svíþjóð. Þau áttu þátt
í upphafi
hvítasunnuhreyfing-
arinnar á íslandi. í fyrri
hlutanum, sem hér
birtist, er viðtalið við
Herbert Larsson.
landi en í nágrannalöndum okkar og víst
er um það að oft hefur boðskapur þeirra
fallið í grýtta jörð og mætt lítilsvirðingu
hjá háum sem lágum. Trúarstrauma og
stefnur, sem af eðlilegum ástæðum hafa
átt sér erlenda talsmenn og sendiboða, hafa
menn talið óalandi og ófeijandi. Hugtakið
trúboði er ekki hátt skrifað miðað við aðra
menningarvita á íslandi. Þrátt fyrir þetta
hafa margir erlendir trúboðar tekið ástfóstri
við land og þjóð, lært málið og fengið ís-
lenskan ríkisborgararétt. Fleiri dæmi eru
um það að þeir hafi alið sinn aldur á Islandi
og átt þá hinstu ósk að fá að hvfla í ís-
lenskri mold. Ekki hafa öll fræin sem þeir
sáðu fallið á bera klöpp eða kaldan klaka.
Einstaka hefur náð að vaxa og þroskast.
Eitt dæmið um þetta er Hvítasunnuhreyf-
ingin sem kennir sig við Heilagan anda og
áhrif hans eins og sagt er frá í Postulasög-
unni og öðrum ritum Nýja testamentisins.
Flestir Reykvlkingar vita nú hvar Fíladelfía
í Reykjavík er. Margir hafa heyrt eldheitar
predikanir og hlustað á þróttmikla trúar-
söngva og tónlist þaðan. Starf Ffladelfíu-
safnaðarins meðal fólks sem hefur orðið
undir og útundan í velferðarsamfélaginu ber
þess merki að þar sé boðskapur Frelsarans
tekinn aivarlega. Um átta hundruð Islend-
ingar tilheyra nú Hvítasunnusöfnuðunum í
landinu, en fáirþekkja nú nöfn þeirra manna
og kvenna sem lögðu grundvöllinn að þessu
starfí á þriðja áratug þessarar aldar.
Hér er ætlunin að kynna tvo af þeim sem
koma við sögu í upphafi Hvítasunnuhreyf-
ingarinnar á Islandi, nánar tiltekið í Vest-
mannaeyjum á þriðja áratug þessarar aldar.
Þau sem hér um ræðir eru frú Ingileif
Karlsson eða Inga eins og hún var ávallt
kölluð, íslensk kona sem giftist sænskum
manni og komst í kynni við Hvítasunnutrú-
boðana í Vestmannaeyjum. Hún flutti síðan
til Svíþjóðar aftur og bjó þar síðan. Hinn
er sænskur maður, Herbert Larsson, sem
árið 1924 fékk köllun til þess að fara sem
aðstoðarmaður Eriks Aasbö til Vestmanna-
eyja. Það var eipmitt Aasbö þessi sem kom
Hvítasunnuvakningunni af stað í Vest-
Sveinbjörg Jóhannsdóttir. Hún var túlk-
ur hvítasunnutrúboðans í Vestmannaeyj-
um þegar vakningin varð þar sumarið
1921. Hún var „andleg móðir“ þess hóps
kvenna sem myndaði kjama í Betelsöfn-
uðinum árið 1926.
mannaeyjum sumarið 1921, en þá frelsuðust
um 70 sálir, aðallega sjómannskonur, og
margir læknuðust fyrir kraftaverk. Aasbö
var af norskum ættum en starfaði fyrir
Hvítasunnusöfnuð í Gautaborg.
Undirritaður átti þess kost fyrir sex árum
að heimsækja Ingileif í Stokkhólmi þar sem
hún bjó, ekkja eftir mann sinn, og Herbert
Larsson sem bjó í Halisberg, smábæ skammt
frá Stokkhólmi. Þá voru tekin eftirfarandi
viðtöl. Reynt hefur verið að láta orð þeirra
sjálfra og frásagnarstíl koma sem mest
fram, en óhjákvæmilegt var, með tilliti til
lesenda, að draga sumt saman og setja í
eðlilega tímaröð.
Ingileif og Herbert eru ekki meðal þeirra
sem Hvítasunnumenn sjálfír telja frumherja
og leiðtoga, en örlög þessa alþýðufólks eru
svo tengd Islandi og upphafí hreyfíngarinn-
ar að það er vel þess virði að þeirra sé
getið og nöfn þeirra geymist.
Hvorugt þeirra er nú lengur til frásagnar
um upphaf Hvítasunnuhreyfíngarinnar á
íslandi. Ingileif lést í Stokkhólmi aðfaranótt
jóladágs 1984. Herbert Larsson lést í apríl
á þessu ári 82 ára að aldri.
TalHans MÓTAÐ
Af Lestri Íslendinga-
SAGNA
Herbert var kominn nálægt áttræðu
þegar ég heimsótti hann í janúar 1979.
Hann var vel em, þéttur á velli, andlitið
veðurbitið en augun lýstu athyglisgáfu og
greind. Hann hafði lítinn hvítan hökutopp
og minnti einna helst á Nonna, Jón Sveins-
son, eins og maður sér hann á myndum á
efri árum. Hann kom á hjóli til að taka á
móti mér á jámbrautarstöðinni,_og faðmaði
mig að sér af því ég var frá íslandi. Það
var eins og hann væri að fagna gömlum
vini, hann hafði ekki séð íslending í mörg
ár. „Blessaður og sæll,“ sagði hann með
ekta norðlenskum hreim, og sérkennilega
föstum áherslum og hljómi, sem sennilega
vom áhrif frá sænskunni. Annars var tal
hans greinilega mótað af miklum lestri Is-
lendingasagna og Heimskringlu. Ekki sagði
hann eitt sænskt orð þá tvo daga sem ég
dvaldi hjá honum. Helst vildi hann að ég
gisti heila viku, enda hafði hann af mörgu
að segja. Ekki var að heyra að hann
mæddist á göngunni upp að litla húsinu sínu
þar sem hann bjó með konu sinni. Svolítinn
túnblett hafði hann fyrir tvær kindur og
nokkrar hænur. Bókasafn átti hann töluvert.
Mikið af því var um guðfræðileg og kristileg
efni, en hreyknastur virtist hann vera af
íslensku bókunum sínum sem hann keypti
flestar á íslandi á stríðsárunum og í fom-
bókasölum í Gautaborg. Hann sýndi mér
þar gamla útgáfu af Heimskringlu, Nýja-
testamenti frá 18. öld, Njálu og orðabók
Sigfúsar Blöndal óinnbundna, sem hann
hafði keypt fyrir sem samsvaraði þá þriggja
tíma vinnu við uppskipun hjá Eimskip.
„Njála er skínandi bók, vel skrifuð," sagði
hann. „Ég les hana á hveiju ári.“ Það fór
mikill tími í það að ræða um gamlar bækur
íslenskar og ýmisleg atriði viðvíkjandi ís-
lenskri bókmenntasögu og málfræði. Það
var ekki ósvipað og að tala við greindan
alþýðufræðimann í bændastétt heima. En
svo var einnig sveigt inn á trúmálin.
Hvenær vaknaði hjá þér áhugi á trú-
málum Herbert? '•
„Ég varð fyrir slysi þegar ég var 8 ára.
Þá féll ég í á rétt hjá heimili mínu og var
að dmkkna. Ég hét þá á Krist að helga
honum líf mitt ef ég kæmist af. Þá sá ég
sýn, ég sá Jesú og hann sagði: „Fylg þú
mér.“ Engill kom og tók í mig og mér var
bjargað. Þetta vom ekki ándavemr heldur
englar. Þegar ég var 13 ára varð vakning
í heimabyggð minni. Þar vom þá Babtistar.
Ég kom eitthvað á samkomur hjá þeim og
svo frelsaðist ég. Eftir að ég hafði upplifað
þetta í ánni þá bað ég reglulega til Drottins.
Móðir mín var guðrækin, bað oft til Guðs
og fór í kirkju og á samkomur. Helgelsefer-
bundet og Missionsfarbundet vom einnig á
þessum slóðum.
Ég var 15 ára þegar ég var skírður niður-
dýfingarskím. Við móðir mín báðum saman
og áttum margt sameiginlegt. Það var stórt
tré heima sem bar mikið af hvítum blómum.
Móðir mín stendur þama og það er eins og
hún fari úr líkamanum. Það var eins og
andi hennar færi út í geiminn og það var
eins og það væm margir mismunandi heim-
ar. Hún sá sýn, stóran og mikinn bát og
um borð í skipinu stóð ég. Þegar hún kom
til sjálfrar sín sagði hún mér frá þessu. Ég
hugsaði lítið um þetta í fyrstu en mundi
eftir því seinna. Þegar kallið kom til íslands
stóð ekki á mér að fara út á hafið. Erik
Aasbö hafði verið rúmt ár á íslandi en það
gekk illa í Reykjavík. Fólk kom ekki á
samkomumar, en í Vestmannaeyjum kom
margt til afturhvarfs. Aasbö ferðaðist um
og sagði frá íslandi. Hann var eldri en ég
og þurfti að fá hjálp og vildi hafa einhvem
sem gæti spilað og sungið. Ég talaði við
hann og hann vildi gjaman fá mig. Þetta
var í Vesterás, það er ekki svo langt frá
Örebro. Ég hafði tekið þátt í starfínu í
Norður-Svíþjóð með öðrum, en talaði ekki
mikið sjálfur. Það var á predikaramóti sem
ég hitti Aasbö. Þá var ég ungur, 21 árs.
Þetta var árið 1924 og ég fór með gítarinn