Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1986, Page 3

lesbok
11 © n 11 m n ® e a m ii m n ®
Forsíðan
er í tilefni Listahátíðar, sem hefst í dag með opnun Pic-
asso-sýningar á Kjarvalsstöðum. Á myndinni er sjálfsmynd
eftir Picasso frá 1907. Einnig er í blaðinu grein eftir
Aitor Yraola um yrkisefni Picassos, en sömu stefin koma
fyrir hjá honum aftur og aftur.
Hús tón-
listarinnar
er á döfinni og mikið í húfi, að rétt verði að því staðið.
Nú leggur orð í belg Júlíus Vífill Ingvarsson óperusöngv-
ari og formaður Fél. isl. einsöngvara. Hann spyr, hvort
reisa eigi úrelt hús eða alhliða, þ.e. hús fyrir alls konar
tónlistarflutning, þar á meðal óperur.
Reykingar
eru kross sem margur burðast með og vildi gjaman losna
við.Til eru ýmsar aðferðir til að losna undan oki reykinga
og Ásgeir R. Helgason hjá Krabbameinsfélaginu hefur
skrifað grein og tekið saman ýmislegt, sem að gagni
mætti koma.
Kristján Jónsson
Ástarsæla
Þú, fagra myndímunarheimi,
mjúkhenta snótmeðaugu blá,
um aftangeisla öfugstreymi
englanna veröldsvifínfrá,
þú, sæludrauma dís hin bjarta,
daggeislum stráirlífsá ský,
ogaldrei mannlegt hrærðist hjarta
svo himinfögrum barmií
Hættu, dagstjama himinskæra,
um heið að leiftra vetrarkvöld,
þvíauga vífsins meginmæra
ermunarbirta þúsundföld.
Þú, vorsmslilja vonarhlýja,
vaknandi láttu deyja fjör.
Byrgðu þig, sól, að baki skýja,
nærbros á hennarleikur vör.
Ó, efégmætti, meyjan bjarta,
um morgunstundþéruna hjá
ogástarslögþíns hreina hjarta
hlýða ísælum draumi á,
þá mundi öndmín ástarhriSn
til uppheims leita, goðum lík,
og upp íþriðja hefjast hifín
afhelgum elskuloga rík.
Ogefum kvöld íkyrrum lundi
égkyssa mættiþína vör,
í draumasjón égdýrri mundi
dýrðlega halda sigurför.
Kristján Jónsson, Fjallaskáld, f. 1842, d. 1869, ólst upp á bæjum í
Kelduhverfi, var lengst af á Hólsfjöllum og kennari á Vopnafirði.
B
Picasso á
Listahátíð
Afyrri Iistahátíðum okkar
hefur megináherzlan
verið á tónlistarviðburði
og það er kannski ekki
undarlegt í ljósi þess, að
tengdasonur þjóðarinn-
ar, Ashkenasy, átti
mestan þátt í að hleypa hátíðinni af stokkunum.
Frá fyrri listahátíðum eru einmitt minnis-
stæðastar heimsóknir afburðamanna á tón-
listarsviði, manna eins og Rostropovits og
Pavarotti.
Þótt stórstimi eins og Claudio Arrau
sæki okkur nú heim ásamt Dave Bmbeck-
kvartettinum, Vínar-strengjakvartettinum,
Doris Lessing, Katia Ricciarelli og The
Shadows, verður blómið í hnappagati Lista-
hátíðar engu að síður Picasso-sýningin.
Hennar verður beðið með mestri eftirvænt-
ingu af þeirri einföldu ástæðu, að allir hafa
heyrt um Picasso. Fæstir hafa hinsvegar
séð verk hans, nema þá myndir af þeim í
bókum. Ég er samt ekki bjartsýnn á að
þessi sýning „geri lukku“ almennt séð —
einfaldlega vegna þess að myndlistarsmekk-
ur landans er ennþá ótrúlega frumstæður
og það stafar trúlega af því, að myndmennt
er alveg vanrækt í menntakerfinu.
Slíkur risi er Picasso í myndlist aldarinn-
ar, að hann gnæfir yfir aðra og gæti verið
að aldir liðu unz annar slíkur fæddist. Þá
kynni einhver að spyrja: Hvað er svona
merkilegt við Picasso? í fáum orðum: Hann
var bæði brautryðjandi, stórkostlegur mynd-
listarmaður og svo áhrifamikill á samtíð
sína, að í því efni telst hann í sérflokki.
Picasso var bæði marghliða listamaður og
afköst hans voru með ólíkindum. Það sem
hann lét eftir sig í skúlptúr, væri talið
nægilegt ævistarf myndhöggvara. Sama
má segja um öll þau fim, sem hann lét eftir
sig í grafík. Stundum vann hann í keramik,
en fyrst og fremst lifir þó hróður hans sem
málara. Það er samt sem áður spuming,
hvort Picasso var ekki fyrst og fremst teikn-
ari par excellence. Svo er að minnsta kosti
talið í nýlegri umfjöllun um hann í þýzka
listatímaritinu Art — Das Kunstmagazin.
Þess vegna er Picasso maður línunnar frem-
ur en flatarins og í málverkum hans virðist
teikningin ævinlega skipta höfuðmáli.
Sömu stefin eða yrkisefnin koma fyrir
aftur og aftur í lífsverki Picassos; umfram
allt konan, ýmiss konar efniviður úr grískri
goðafræði, lýsingar á viðbjóði styijalda, en
einnig á návist dauðans í nautaatshringnum.
Annars em yrkisefnum Picassos gerð skil
á öðmm stað í Lesbók, í grein Aitors Yra-
ola, spænskukennara við Háskóla íslands.
Minni spámenn hafa löngum reynt að
læða inn þeirri hugmynd, að góð list sé
óhemjulega tímafrek og hjá alvöru lista-
mönnum hljóti afköstin þar af leiðandi að
verða lítil. En það er af og frá að þessi
ker.ning standist, þegar betur er að gáð,
og enginn afsannar hana betur en Picasso.
En til þess að afsanna hana sem bezt, var
honum gefin góð heilsa og langt líf. Hann
virðist hafa verið fúlbinfarinn málari 15 ára;
gat þá málað akademískar myndir af mikilli
fæmi — og hann gekk á fullu, þegar hann
lézt skyndilega og hafði þá tvö ár um ní-
rætt. Ferillinn spannar að minnsta kosti 65
ár og það var hvorki slegið slöku við, né
heldur að hugmyndimar létu á sér standa.
Um og eftir 1950 fóm áhrif Picassos að
dala frá því sem verið hafði. Framúrstefn-
umar fundu sér nýja farvegi og birtust í
hreinni flatalist, sem segja má að Picasso
og Braque hafi lagt gmndvöllinn að með
kúbismanum. Hann steig það skref aftur á
móti aldrei til fulls og sneri sér að því að
stílfæra mannskepnuna, því honum virðist
hafa verið meira í mun að koma á framfæri
frásögn en að raða saman flötum. Bretinn
Francis Bacon var ef til vill áhrifamestur
um skeið, eftir að Picasso var orðinn gam-
all, en síðan hafa tízkustefnur rekið hver
aðra í stríðum straumum: Popplist og oplist,
hugmyndalist (konsept), súper-raunsæi og
ný-expressjónismi, svo eitthvað sé nefnt.
Það vantar ekki, að einhveijir em gerðir
heimsfrægir með hverri nýrri bólu fyrir mátt
auglýsinga og fjölmiðla. En risar á borð við
Picasso, Braque, Miro, Chagall, Dali, Beck-
mann, Max Emst, Bacon og Jóhannes okkar
Kjarval, virðast ekki hafa komið uppá yfir-
borðið með nýstefnunum þrátt fyrir auglýs-
ingafarganið.
Svo lífseig hafa áhrifin frá Picasso verið,
að þeirra hefur gætt í verkum einstakra,
íslenzkra listamanna framundir þetta. Ekki
er það sagt þeim til hnjóðs, því þeir hafa
nýtt sér þessi áhrif á persónulegan hátt.
Eftir lát meistarans hljóðnaði um hann í
bili og það er eðlilegt, þegar lýkur svo
langri og áhrifamikilli ævi. Nú gæti verið
að tími endurmats á ferli og list Picassos
væri hafinn, samanber greinina sem fyrr
var vitnað í, — en ekki er að sjá að slíkt
endurmat leiði til annars en frekari stað-
festingar á snilld listamannsins.
Það var bæði tímabært og skemmtilegt
að fá slíka sýningu á Listahátíð. En það
gefur augaleið, að minni salurinn á Kjarvals-
stöðum rúmar aðeins slíkt brotabrot af lífs-
verki Picassos, að litlar líkur eru á að við
sjáum hann þar í þeirri stærð, sem hann
var. Áhorfendur munu án efa sakna þeirra
mynda, sem margir þekkja úr bókum og
hann er frægastur fyrir, vegna þess að þær
eru einfaldlega á söfnum um víða veröld.
Jacqueline, ekkja listamannsins á þakkir skild-
ar fyrir að ljá máls á þessari sýningu mynda,
sem hún erfði og aliar eru í hennar eign.
Picassosýningin er listviðburður sem í
rauninni er merkilegt að skuli eiga sér stað
hér og lyftir þessari listahátíð.
GISLI SlGURÐSSON
LFSBÓK MOPd imdi AflSINS 31 MAl 1986 3